مخالفان توافق‌ هسته‌ای: ترامپ! برجام را پاره نکن

خبرگزاری تسنیم: مواضع جنجالی و سخنان غیرمعمول دونالد ترامپ در زمینه‌های مختلف به ویژه حوزه سیاست خارجی و امنیت ملی باعث شد این بار کل جامعه جهانی با نگرانی پیگیر نتیجه این دور از رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری آمریکا باشد. آنچه در این میان هم برای جامعه بین‌المللی، هم ایران و هم آمریکایی‌ها بسیار حائز اهمیت بود این بود که در صورت پیروزی ترامپ چه بر سر برجام خواهد آمد. چراکه او در رقابت‌های انتخاباتی خود بارها با هجمه به توافق هسته‌ای آن را «احمقانه‌ترین معامله همه دوران‌ها» خوانده بود و حتی در سخنرانی خود در اجلاس سالانه کمیته روابط عمومی آمریکا و اسرائیل (آیپک) اعلام کرده بود اولویت نخست کاریش پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، «لغو توافق هسته‌ای ایران و پاره کردن برجام» خواهد بود. وی در توجیه تصمیم خود نیز مدعی شده بود «این توافق یک فاجعه برای آمریکا و اسرائیل است» و «اگر رئیس جمهور نشود برجام اسرائیل نابود می‌کند»! همین مواضع جنجالی بود که موجب شد بعد از پیروزی او در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، «باراک اوباما» رئیس جمهور آمریکا، برخی مقامات دولتی آمریکا و حتی اروپایی‌ها قبل از آنکه دونالد ترامپ رسما سکان ریاست جمهوری آمریکا را به دست بگیرد، با توصیه و تهدید و هشدار او را از لغو توافق هسته‌ای با ایران بازدارند. توصیه اوباما به ترامپ در همین راستا بود که اوباما در اولین کنفرانس مطبوعاتی خود پس از پیروزی ترامپ در انتخابات پیش‌بینی کرد که بر هم زدن توافق هسته‌ای ایران دشوار باشد، زیرا به ادعای او، این توافق موثر واقع شده و از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری کرده است. اوباما گفت: «توجیه به هم زدن توافقی که موثر بوده و مانع از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شده، دشوار خواهد بود، به خصوص وقتی که گزینه جایگزین این باشد که ایران از زیر بار تمام تعهداتش بیرون بیاید و آزادانه به دنبال کسب سلاح هسته‌ای برود». باراک اوباما با دفاع از میراث سیاست خارجی خود افزود: «به‌خاطر داشته باشید که این توافق فقط بین ما و ایرانی‌ها نیست. توافق بین ایران و گروه 1+5 یعنی کشورهای دیگر از جمله برخی از نزدیک‌ترین متحدان ما است. اگر ما از برجام خارج شویم به معنای آن خواهد بود که باید کشورهای اروپایی یا روسیه یا چین را که به توافق پایبند مانده‌اند، تحریم کنیم». ترغیب ترامپ به حفظ برجام از سوی وزارت خزانه‌داری «آدام زوجین» معاون وزیر خزانه‌داری آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی نیز در نشست سالانه انجمن‌های یهودی در واشنگتن به ترغیب رئیس‌جمهور جدید آمریکا برای حفظ برجام پرداخت و گفت که وقتی دونالد ترامپ کار خود را آغاز کند، با یک ابزار سیاسی برای تحت فشار قرار دادن ایران در این وزارتخانه مواجه خواهد شد و وی آماده است تا تمام گزینه‌های ممکن درباره سیاست ایران را به نفر بعدی خود معرفی کند؛ ابزارهایی که پس از چند سال تمرکز روی دسیسه‌هایی برای تحریم ایران و هم‌پیمانانش به‌دست آمده است. حمایت اتحادیه اروپا از برجام اتحادیه اروپا نیز بعد از پیروزی ترامپ در یک نشست اضطراری با تصویب بیانیه 10 ماده‌ای از برجام حمایت کرد. وزیران خارجه اتحادیه اروپا گفتند که این اتحادیه «تعهد قاطعی» نسبت به اجرای این توافق دارد. «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در پایان یک نشست غیررسمی میان وزرای خارجه اتحادیه اروپا، از این توافق دفاع کرد و گفت: « پایبند ماندن به برجام و اجرای آن از اولویت‌های اتحادیه اروپا است». وی برجام را توافقی توصیف کرد که شورای امنیت سازمان ملل هم بر آن صحه گذاشته است از این رو تاکید کرد، حمایت از اجرای کامل این توافق از وظایف این سازمان است. مخالفان توافق: برجام را پاره نکن تا اینجای کار، همه این توصیه‌ها و هشدارها طبیعی و منطقی است چراکه همه این افراد و گروه‌ها در شکل‌گیری توافق هسته‌ای نقش داشته‌اند و پایبند ماندن و اجرای آن را برای ثبات و صلح جهانی لازم و ضروری قلمداد می‌کنند. اما آنچه باعث شگفتی شد مواضع مخالفان برجام بعد از پیروزی دونالد ترامپ بود. هر چند بسیاری بر این تصور بودند که مخالفان توافق هسته‌ای، بعد از پیروزی نامزد جمهوریخواهان لحظه شماری خواهند کرد تا او همان گونه که وعده داده بود «برجام را پاره کند»، اما چنین نشد و افراد کلیدی این گروه متفق‌القول خواستار حفظ برجام از سوی ترامپ هستند! از نخست‌وزیر اسرائیل گرفته تا شاهزادگان‌سعودی و قانونگداران جمهوریخواه که تا دیروز تلاش می‌کردند توافق‌هسته‌ای به نتیجه نرسد و اوباما را متهم می‌کردند در حال دشمنی با آنهاست اکنون با احتیاط سخن می‌گویند و توصیه می‌کنند که باید مراقب بود توافق‌هسته‌ای لغو نشود. بسیاری از سرسخت‌ترین منتقدان توافق هسته‌ای نمی‌خواهند ترامپ وعده انتخاباتی خود مبنی بر لغو توافق هسته‌ای بلافاصله پس از در مسند قدرت قرار گرفتن را اجرایی کند. خواست نتانیاهو برای عدم لغو برجام «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی سر تیم این گروه به شمار می‌آید. او که در طول مذاکرات هسته‌ای تمام توان خود را به کار گرفته بود تا مانع توافق هسته‌ای شود و بعد از توافق نیز آن را «اشتباه تاریخی» خوانده و مدعی شده بود، این توافق تهدیدی علیه موجودیت رژیم صهیونیستی است، ظاهرا بعد از پیروزی ترامپ کلا تغییر عقیده داده است. جمعه‌شب گذشته بود شبکه خبری «بلومبرگ» خبری منتشر کرد مبنی بر اینکه نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی که در حال تدوین راهبردش در قبال ایران در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ است، به دنبال «اقناع وی برای عدم ابطال توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 (برجام) است»! بر اساس این گزارش، یک مقام اسرائیلی به بلومبرگ گفت، انتظار می‌رود نتانیاهو بدون پیشنهاد برای لغو «برجام» از ترامپ بخواهد، رویکرد سخت‌گیرانه‌تری علیه برنامه هسته‌ای ایران اتخاذ و تلاش‌های هماهنگ‌تری برای مهار سیاست‌های تهران در منطقه راه‌اندازی کند. به گفته وی، چنین رویکردی احتمالاً وضع تحریم‌های شدیدتر علیه برنامه موشکی ایران و تلاش‌های بیشتری برای مقابله با سیاست‌های ایران در سوریه را شامل خواهد شد. این در حالی‌ست که شهریور ماه گذشته، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا که هنوز در رقابت‌های انتخاباتی با هیلاری کلینتون به‌سر می‌برد، مدعی شده بود: «اگر رئیس‌جمهور نشوم، برجام اسرائیل را نابود می‌کند». تغییر عقیده پلیس بد برخی کارشناسان حوزه بین‌الملل بر این باورند، مخالفت نتانیاهو و تندروهای صهیونیست با روند توافق هسته‌ای، ابزاری برای کسب امتیاز بیشتر بود. برای توجیه این مساله، آنها به تئوری «پلیس خوب و بد» استناد می‌کردند؛ موضوعی که «مئیر جاودان‌فر» استاد دانشگاه هرتزلیای اسرائیل هم زمانی به آن اشاره کرده و گفته بود: «در اسرائیل این عقیده وجود دارد که بایستی در مذاکرات با ایران دو جناح وجود داشته باشد. یک جناح با عنوان پلیس خوب که ملایم با آمریکا و ایران حرف می‌زند. این جناح متشکل از گروه 1+5 است ولی جناح دیگر پلیسی خواهد بود که می‌خواهد ایران را بترساند. یعنی اگر ایران با پلیس خوب کنار نیاید، این پلیس بد اسرائیل است که به ایران حمله خواهد کرد و در آن صورت است که دیگر هیچ‌چیزی نمی‌تواند مانع از حمله این پلیس بد شود». کارشناسان معتقدند اگرچه اختلافاتی واقعی در دوران اوباما بین دولت آمریکا و رژیم صهیونیستی وجود دارد، اما تمام این اختلافات در یک مسیر حرکت می‌کند و آن گرفتن امتیازات هرچه بیشتر از جمهوری اسلامی ایران است. اکنون نه فقط نتانیاهو که بسیاری از تندروهای مخالف توافق در آمریکا و عربستان نیز از دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده می‌خواهند که زیر میز برجام نزند و آن را حفظ کند. تاکید ترکی فیصل بر لزوم حفظ برجام شاهزاده «ترکی بن فیصل» رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی عربستان سعودی نیز از دیگر افرادی است که بر لزوم حفظ توافق هسته‌ای با ایران تاکید کرده است. او طی اظهاراتی ضمن حمایت مجدد از توافق هسته‌ای ایران و 1+5 ادعا کرد این توافق 15 سال به آنها فرصت داده تا بدون خطر هسته‌ای ایران، آسوده باشند. او که در اندیشکده خاورمیانه در واشنگتن سخنرانی می‌کرد، با تاکید بر اینکه اجرای توافق هسته‌ای از پاره کردن آن مفیدتر است، از آمریکا خواست تا ضمن لغو نکردن توافق، از پایبند بودن ایران به مفاد آن اطمینان حاصل کند. این در حالی است که عربستان سعودی یکی از مخالفان سرسخت برجام بود و بارها کوشید از طرق مختلف مانع حصول این توافق شود. توصیه کروکر به ترامپ برای اتخاذ رویکردی ملایم‌تر سناتور «باب کورکر» رییس کمیته روابط خارجی سنا که یکی از مخالفان برجام بود نیز بلافاصله پس از پیروزی ترامپ در مصاحبه با سی‌ان‌ان اظهار داشت: « تردید دارم دونالد ترامپ بخواهد توافق هسته‌ای ایران را مورد بازنگری قرار دهد چراکه این تصمیم موجب منحرف شدن دولت نوپای او از مسیر، آن هم در روزهای نخست فعالیتش خواهد شد». وی سپس پیشنهاد داد، ترامپ به‌جای آن، رویکرد ملایم‌تری داشته باشد و با کنگره همکاری کند تا توافقنامه در شکل فعلی آن را مورد بازنگری قرار دهد. کورکر گفت: «فکر نمی‌کنم ترامپ توافق هسته‌ای ایران را پاره کند و فکر نمی‌کنم این مسیری باشد که ترامپ آن را آغاز کند. فکر می‌کنم چیزی که ترامپ باید انجام دهد این است که با سایر کشورها به این اجماع برسد که ایران قطعاً در حال نقض توافقنامه هسته‌ای است. ترامپ باید کنگره را با خود همراه کند، این رویکرد بهتری به‌نظر من خواهد بود». به خطر افتادن روابط آمریکا با متحدانش حتی «دیوید ایبسن» رییس کارزار ائتلاف علیه ایران هسته‌ای که از مخالفان برجام بوده است نیز اکنون می‌گوید ترامپ نباید کاری کند که سایر کشورها آمریکا را مسئول و مقصر برهم‌خوردن احتمالی برجام بدانند. «اوردی کیتری» عضو ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی که از مخالفین سرسخت توافق هسته‌ای ایران و 1+5 بود، از دیگر مخالفان لغو برجام در دوران ریاست جمهوری ترامپ است. «الیوت کوهن» مقام اسبق وزارت خارجه آمریکا نیز که قبلاً تلاش برای فروپاشی نظام ایران را جایگزینی مناسب برای توافق هسته‌ای با ایران عنوان کرده بود، حالا می‌گوید: «اگر رئیس‌جمهور بخواهد این توافق را لغو کند، بله می‌تواند، اما یک رئیس‌جمهور متعارف به خاطر تمام انتظاراتی که متحدانمان از ما دارند این کار را انجام نمی‌دهد». نکته‌ای که نشریه «پولیتیکو» نیز به آن اشاره کرده و نوشته: «به نظر می‌رسد نوعی سردرگمی در ذهنیت ترامپ نسبت به برجام نیز وجود دارد. نظرات او متناقض است. در ابتدا موضعی نرم‌تر از رقبای جمهوریخواه دیگر خود در قبال این موضوع در پیش گرفت. پس از آن از پاره‌کردن برجام گفت و در جلسه سخنرانی در جمع اعضای لابی ایپک گفت که توافق «زیان‌بار» هسته‌ای با ایران را در روز اول برهم خواهد زد اما در همان حال خواستار مذاکره مجدد با ایران درباره برنامه هسته‌ای شده است». پولیتیکو اشاره می‌کند که چنین رویکردی از سوی ترامپ در صورت ادامه‌یافتن می‌تواند خطرناک باشد؛ به خصوص برای روابط آمریکا با دیگر کشورهایی که درگیر برجام بوده‌اند؛ از چین و روسیه گرفته تا کشورهای اروپایی. استدلال مخالفان برجام با لغو توافق ظاهرا استدلال این افراد در برهه زمانی کنونی این است که می گویند تهران پس از لغو تحریم‌ها و از میان برداشته شدن انسداد پول‌های بلوکه شده‌اش، اکنون ده‌ها میلیارد دلار در اختیار دارد و می‌تواند در صورتی که واشنگتن از اجرای برجام عقب نشینی کند، بار دیگر سانتریفیوژهایش را راه اندازی کند. آنها ادعا می‌کنند ایران اکنون پول در اختیار دارد و این موضوع می‌تواند مسیرش برای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای احتمالی را هموار کند. «باب کورکر» از سناتورهای جمهوری‌خواه مخالف برجام که ریاست کمیته روابط خارجی سنا را بر عهده دارد، می‌گوید اکنون آمریکا قدرت نفوذ خود را به رفع پول‌های بلوکه شده ایران و رفع تحریم‌ها از دست داده است. از برآیند این مسائل و موضع‌گیری‌ها مشخص می‌شود سه عامل در مخالفت مخالفان برجام با لغو توافق هسته‌ای نقش دارد، نخست اینکه این توافق بین‌المللی است و لغو یکجانبه آن از سوی آمریکا به وجهه این کشور در میان متحدانش آسیب وارد می‌کند، دوم اینکه برخی معتقدند وجود این توافق باعث نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای این کشور و جلوگیری از دستیابی آن به سلاح هسته‌ای می‌شود و سوم اینکه آمریکا نفوذ خود را بر پول‌های بلوکه شده ایران و تحریم بین‌المللی ایران از دست داده است. به نظر می‌رسد مخالفان برجام اکنون به دنبال اعمال فشار بر ترامپ هستند تا او را متقاعد کنند برجام را لغو نکند و از طریق مسائل غیر‌هسته‌ای به ایران فشار وارد کند.