حقایقی خطرناک درباره داروهایی که تاریخ مصرف آنها به پایان رسیده

سرویس سبک زندگی فردا: دارویی که تاریخ مصرف آن به پایان رسیده، شاید تاثیر معکوسی نداشته باشد اما خطری بزرگ محسوب می‌شود. همه ما گاهی مجبور شده‌ایم سری به قوطی قرصی که مدت‌هاست در قفسه داروها جا خوش کرده بزنیم. مدت‌ها بود نیازی به آن پیدا نکرده بودید، اما اکنون به هر دلیلی، لازمش دارید و به سراغش می‌روید و متوجه می‌شوید تاریخ مصرفش به پایان رسیده. آیا مصرف این دارو مضر است؟ و خطر آن در چیست؟ در ادامه این مطلب را به نقل از مجله سلامت بخوانید.

به اعتقاد جف مک کلاسکی، سرپرست و سخنگوی داروخانه‌ کلینیک تخصصی مرکز سلامت هریس واقع در انجمن داروسازان تگزاس امریکا، مصرف داروهایی که تاریخ مصرف آنها به پایان رسیده از دو جنبه مهم قابل بررسیست. او به هافینگتون پست می‌گوید که تاریخ انقضا، زمان احتمالی فساد ترکیبات دارویی است، بعلاوه زمان از دست رفتن تاثیرات دارو. دارویی که تاریخ مصرف آن به پایان رسیده شاید نتیجه معکوسی نداشته باشد، اما خطر بزرگی محسوب می‌شود. تاثیر داروهایی که بدون نسخه از داروخانه‌ها دریافت می‌کنید، آنچنان که تصور می‌کنید کاهش نمی‌یابد، اما تاثیر داروهایی که ویژه بیماری‌های خاص هستند را تصور کنید؛ بیماری قلبی یا دیابت، مصرف این نوع داروها نقشی حیاتی در کنترل بیماری بازی می‌کند. وی خاطرنشان می‌کند که مصرف مقدار کمتر دارو ممکن است بلافاصله منجر به بروزعواقب ناخوشایندی شود. دکتر جنیفر آدامز، سخنگوی انجمن داروسازان امریکا معتقد است: «نحوه جبران این کمبود، خطرات خودش را به همراه خواهد داشت. فرض بر این است که داروی تاریخ مصرف گذشته فقط ۹۰٪ موثر باشد، اما برخی از بیماران تصور می‌کنند که مصرف دو یا سه عدد قرصِ تاریخ مصرف گذشته خطری ندارد و جبران این کمبود است.شما متوجه نخواهید شد که چه میزان دارو مصرف کرده‌اید، شاید خیلی بیش از حد مجاز بوده و جنبه خطرناک این نوع داروها همین است» سازمان غذا و داروی امریکا(FDA) لازم می‌داند که ترکیب فعال دارو بین ۹۰ تا ۱۱۰٪ از زمان ذکر شده بر روی برچسب دارو برای مدت مدیدی حفظ شود. به گفته مک کلاسکی برخی قرص‌ها و کپسول‌ها تاریخ مصرف طولانی‌تری دارند، حتی برخی از آنها را می‌توان برای مدت ۵ سال در قفسه‌های داروخانه نگهداری نمود. امکان نگهداری طولانی مدت داروهای مایع و یا تزریقی مانند انسولین وجود ندارد، برخی ازآنتی‌بیوتیک‌ها نیز ظرف مدت کمتر از ۱۰ تا ۱۴ روز خاصیت و تاثیرگذاری خود را از دست می‌دهند. داروسازان محصولات خود را با استفاده از امکانات ویژه‌ای، به طور مرتب بازبینی می‌کنند تا اثبات شود که تاثیر و خواص یک دارو چه مدت باقی‌ می‌ماند. دکتر لی کانترل، مدیر مرکز نظارت بر کنترل سموم دارویی در کالیفرنیا و استاد دانشگاه کالیفرنیاست که رهبری گروه تحقیقاتی در زمینه بررسی خواص داروهایی که تاریخ مصرف آنها به اتمام رسیده را بر عهده داشت. یافته‌های آنان در سال ۲۰۱۲ در مجله اینترنتی درمان به روش غیرجراحی منتشر شد، و نتایج بسیار نویدبخش بود. کانترل به هافینگتن پست گفت: «به طور کلی، اکثر داروها محتویات ترکیبات فعال و خواص موثر موجود را حفظ می‌کنند» اما این تحقیقات برای بررسی امنیت یا تاثیر داروهای تاریخ مصرف گذشته طراحی نشده بود و او هشدار می‌دهد که محتویات و روکش داروها را بررسی نکرده است. وی اضافه می‌کند که: «شاید هم کاملا سالم باقی بمانند، اما هنوز هیچ شخصی به مطالعه آنها نپرداخته است» وی خاطرنشان می‌کند که تغییر تاریخ انقضای دارویی امری کاملا بی‌سابقه نیست. دستور کار افزایش عمر مفید دارویی، حلقه اتصال بین سازمان استحکامات و سازمان غذا و داروست، که قصد دارند تاریخ انقضای برخی از داروهایی که امکان نگهداری آنها در شرایطی خاص وجود دارد را افزایش دهند تا از میزان هزینه جایگزینی این داروهای قابل حفظ کاسته شود. کانترل می‌گوید: «دست‌اندرکاران قدرت‌مندی که خواهان افزایش عمر مفید برخی داروها و ادامه این روند هستند، پیش از این نیز بر این باور بودند که حتی داروهایی که تاریخ مصرف آنها به پایان رسیده، خاصیتشان پابرجاست. احتمالا تاریخی که روی دارو می‌بینید بیشترین زمان ممکن است» کانترل می‌گوید: نظر به اینکه هیچ یک از داروسازان، پزشکان متخصص و نه حتی کارشناسان داروخانه سلامت و تاثیرگذاری این داروها را تضمین نمی‌کنند، پس این بستگی به تصمیم شما دارد که از داروی تاریخ مصرف گذشته استفاده کنید یا خیر. اما شاید گاهی بهترین انتخاب، خلاص شدن از شر این داروها باشد. نه تنها از این جنبه که شاید برای سلامت شما مضر باشد، بلکه به طور خاص به این دلیل که آنها حاوی مواد مخدرند و شما هم که نمی‌خواهید این داروها به دست کسی بیافتد. سازمان غذا و دارو، نحوه خلاص شدن از این داروها را در وب‌سایتش با جزئیات شرح داده است. اما آدم عاقل این مثل را آویزه گوش خود می‌کند: مهرو مومش کنید، بی‌مصرفش کنید و در سطل زباله بیاندازید. داروها را ترجیحا درون یک تکه کاغذ یا پلاستیک بپیچید و بی‌مصرفش کنید، مثلا با فروبردن بسته در آب یا تفاله قهوه یا ظرف غذای گربه خانگیتان، حقیقتا باید همین کار را انجام دهید! بعد از مهرو موم کردن بسته دارو و انجام یکی از این روش‌ها، به راحتی آن را در سطل زباله بیاندازید. برخی تصور می‌کنند که اگر داروها را درون دستشویی ریخته و سیفون را بکشید کفایت می‌کند اما همین کار ممکن است یک سری عواقب غیرعمد به همراه ‌آورد، از جمله آلودگی‌های محیطی! البته سازمان غذا و دارو لیست داروهایی که می‌توان با کشیدن سیفون از شر آنها خلاص شد را هم اعلام نموده است. برخی از داروخانه‌ها هم پیشنهاد می‌کنند که برای خلاص شدن ازشر داروهایی که اصلا مصرف نکرده‌اید، آنها را به داروخانه پس بدهید.

مک کلاسکی پیشنهاد می‌کند: «ضمنا با تغییری بسیار کوچک می‌توانید عمر مفید داروهای خود را افزایش دهید: از نگهداشتن داروها در حمام خودداری کنید. رطوبت فراوان و دمای بالا در واقع موجب فساد زودتر داروها می‌شود. داروهای خود را در معرض بخار حمام قرار ندهید و در عوض در کشوهای بالایی آشپزخانه نگه دارید که هم خشک‌تر و هم خنک‌ترند»