بی‌حجابی چگونه وارد ایران شد؟

سرویس سبک زندگی فردا: اولین نشانه‌های کشف حجاب از دربار ناصرالدین شاه قاجار آغاز شد. مسافرت‌های شاه به اروپا و مشاهدات وی از وضعیت پوشش زنان اروپائی در انتقال فرهنگ آن دیار به کشور و در ابتدا به دربار دارالخلافه تأثیر به سزایی داشت. به تدریج موضوع کشف حجاب در قالب تجددخواهی به محافل روشنفکری و اشعار شعرا نفوذ کرد و درمطبوعات منعکس شد. در ادامه این مطلب را به نقل از پایگاه اطلاع رسانی حوزه بخوانید.

۱۳۰۷/ نخستین زمزمه‌ها پیرامون قانون جدید نخستین شایعات پیرامون قانون جدید هنگامی پیدا شد که رضاشاه تحت تاثیر اصلاحات دموکراتیک در افغانستان قرار گرفته بود و امان الله خان و ملکه ثریا، شاه و ملکه افغانستان در سال ۱۳۰۷ به ایران آمدند. ملکه افغانستان بی‌حجاب بود و جنجالی در میان روحانیون برانگیخت. آنان از رضاشاه خواستند ملکه افغانستان را در ایران مجبور به داشتن حجاب کند که رضاشاه نپذیرفت. در همین زمان شایعاتی درباره تصویب قانون منع حجاب پخش شد. ۶ دی ۱۳۰۷/تصویب قانون اتحاد شکل البسه برای رسمیت یافتن کشف حجاب، قانون اتحاد شکل البسه و تبدیل کلاه در چهار ماده و هشت تبصره در جلسه ۶ دی ۱۳۰۷ و در سومین سال پادشاهی رضاخان دوره هفتم قانونگذاری مجلس شورای ملی به تصویب رسید. گرچه بسیاری از روحانیون از جمله مراجع، ائمه جمعه، مفتی های اهل سنت و... از این مقررات مستثنی شدند، امّا اجرای این قانون با مقاومت گسترده‌ای در تهران و چند شهر دیگر روبرو شد و روحانیون نیز پیشتاز این مخالفت‌ها بودند. ۱۳۱۰/ بازی مجلس در کنار رضا شاه مجلس شورای ملی مجوز ورود هیأتی از سوی «جامعه ملل» را برای جلوگیری از آنچه که «تجاوز به حقوق زن در شرق» خوانده می‌شد، صادر کرد. در این سال به دستور رضاخان «زنان باید در برداشتن حجاب خود آزاد باشند و اگر فردی یا ملایی متعرض آنان شد، شهربانی باید از زنان بی حجاب حمایت کند.» ۱۳۱۱/ بی‌حجابی مظهری از تمدن! تشکیل «کنگره زنان شرق» در تهران و دعوت از زنان بی‌حجاب از سایر کشورها، از دیگر گام‌های رضاخان برای مبارزه با حجاب بانوان بود. در این کنگره که به ریاست «شمس پهلوی» برگزار شد، از بی‌حجابی به عنوان مظهری از تمدن یاد شد و در مورد آن تبلیغات فراوان به عمل آمد. خرداد ۱۳۱۳/ رضا شاه: عقب مانده‌ایم استفاده از مراکز تعلیم و تربیت و ایجاد مدارس آموزشی به سبک اروپا از دیگر عوامل زمینه ساز کشف حجاب در ایران عصر رضاخان بود. گرچه سابقه ایجاد این مدارس به دوره ناصرالدین شاه باز می‌گشت امّا رضاخان در آستانه اعلام کشف حجاب، مشوق توسعه این مدارس بود. سفر رضاشاه به ترکیه در خرداد ۱۳۱۳ و مشاهدات وی از بی‌حجابی در آن کشور، او را در پی‌گیری روند مقابله با حجاب مصمم‌تر ساخت. رضاشاه در جریان این سفر به سفیر کبیر ایران «مستشارالدوله صادق» گفت: «ما عقب هستیم و فوراً باید با تمام قوا به پیشرفت سریع مردم خصوصاً زنان اقدام کنیم.» ۱۱ آذر ۱۳۱۴/ شاه پهلوی: از هر چه زن چادری است بدم می‌آید رضا شاه بالاخره به محمود جم رئیس الوزرا گفت:«نزدیک دو سال است که این موضوع کشف حجاب سخت فکر مرا به خود مشغول داشته است، خصوصاً از وقتی که به ترکیه رفتم و زن‌های آنها را دیدم که «پیچه» و «حجاب» را دور انداخته و دوش بدوش مردهایشان در کارهای مملکت به آنها کمک می کنند، دیگر از هر چه زن چادری است بدم آمده است. اصلاً چادر و چاقچور دشمن ترقی و پیشرفت مردم است. درست حکم یک دمل را پیدا کرده که باید با احتیاط به آن نیشتر زد و از بینش برد.» ۲۲ اردیبهشت ۱۳۱۴/تأسیس جمعیت زنان آزادی‌خواه ایران به ریاست شمس پهلوی شاه پهلوی در اردیبهشت ۱۳۱۴ «جمعیت زنان آزادی خواه ایران» را تحت ریاست شمس پهلوی به عنوان گام تازه ای برای پیشبرد روند بی حجابی در کشور تأسیس کرد. در مرحله بعد وزارت داخله برای ایجاد هماهنگی بیشتر میان لباس متحدالشکل مردان و کشف حجاب زنان، مقررات جدیدی در مورد نوع پوشش وضع کرد. سپس شاه نیز به وزرا و نمایندگان مجلس اعلام کرد که حذف حجاب زنان را آغاز کنند. تیر ۱۳۱۴/قیام مسجد گوهر شاد حکومت، قانون کشف حجاب را پیش از اعلام رسمی آن در ۱۷ دی ۱۳۱۴، به ولایات ابلاغ کرده بود. این قانون در مرحله اجرا با مقاومت های خونینی روبرو شد و قیام در مسجد گوهر شاد در تیر ۱۳۱۴ از نمونه‌های آن است. آیت الله قمی، آیت الله شیخ عبدالکریم حائری، آیت الله سید یونس اردبیلی، آیت الله سید محمد تقی خوانساری، آیت الله حجت کوه کمره‌ای و آیت الله میرزا محمد آقازاده از جمله مراجع و علمای سرشناسی بودند که نسبت به اقدامات رضاخان در ترویج بی‌حجابی شدیداً اعتراض کردند؛ بسیاری از علما و روحانیون نیز در اعتراض به کشف حجاب تبعید شدند. ۲۷ آذر ۱۳۱۴/ارسال بخشنامه کشف حجاب از طرف رئیس الوزرا به دربار بخشنامه کشف حجاب جهت تصویب رضاشاه در این تاریخ از طرف رئیس الوزرا به دربار فرستاده شد تا در اول دیماه سال ۱۳۱۴، دستور العمل اجرای غیر رسمی قانون کشف حجاب به تمام ولایت ایران ارسال گردد. ۱۷دی ۱۳۱۴/رسمیت دادن به قانون با کشف حجاب زن و دختران شاه پهلوی در این تاریخ رضاشاه با همسر و دختران بدون حجاب خود، در مراسم جشن فارغ التحصیلی دختران دانشسرای مقدماتی حضور یافت. همة مسئولان کشوری که در این جشن دعوت شده بودند، طبق یک برنامه از پیش طراحی شده با همسران بدون حجاب خود شرکت کردند. رضاشاه در این مجلس سخنرانی کرد و گفت: «باید خیاط ها و کلاهدوزها را تشویق کرد که مدهای قشنگ به بازار بیاورند. ما میله‌های زندان را شکستیم. حالا خود زندانی آزاد شده وظیفه دارد که برای خودش به جای قفس، خانه قشنگی بسازد.» مراسم روز ۱۷ دی ۱۳۱۴ در حقیقت رسمیت بخشیدن به کشف حجاب در کشور بود. پس از آن، مطبوعات به تجلیل از این رویداد پرداختند و بی حجابی را آزادی زن، تجدد او و همپایی‌اش با پیشرفت و ترقی مردم اروپا تلقی کردند. یک مأموریت جدید: چادر کشیدن از سر زنان کشف حجاب در سال‌های باقی مانده حکومت رضاخان اجباری بود و حجاب اسلامی مظهر عقب ماندگی شمرده می‌شد. به همین دلیل نیز، برداشتن چادر از سر زنان به اجبار، بخشی از وظیفه مأموران ژاندارمری شده بود. کشف حجاب بسیاری از مفاسد اخلاقی را در جامعه دامن زد و خشم بسیاری از مردم را برانگیخت. بسیاری از زنان مؤمنه، برای حفظ حجاب از منازل خارج نمی شدند و خود را در خانه حبس کردند. بسیاری نیز تلاش کردند تا حجاب خود را درکوچه و خیابان، به دور از چشم مأمورین، حفظ کنند. «ترویج» جایگزین «اجبار» می‌شود پس از سقوط رضا شاه، ظاهراً قید اجبار از کشف حجاب برداشته شد امّا مطبوعات حکومتی همچنان در ستایش اقدام رضاخان قلم می‌زدند و درباره مظاهر«تمدن» و «تجددخواهی» و «عقب نماندن از پیشرفت اروپائی‌ها» مطلب می‌نوشتند. برنامه کلی حکومت نیز در دوره حکومت پهلوی دوم همچنان تبلیغ بی حجابی بود و با کسانی که علیه آن اقدام می‌کردند و یا تبلیغ به حجاب در برنامه‌هایشان بود، برخورد می شد. این در حالی بود که تعداد بسیاری از زنان که در دوره رضاخان به اجبار از پوشش اسلامی محروم شده بودند، در دوره پهلوی دوم و در پی آزادی‌های نسبی سال های اول پس از سقوط رضاخان به حجاب اسلامی خود بازگشتند.