حذف فیزیکی نتیجه تردید در سازمان بود/ «سیانور» شروعی تازه برای سینمای انقلاب

سرویس فرهنگی فردا؛ فاطمه قربان نیا: «سیانور»، عاشقانه ای سیاسی با محوریت یک داستان واقعی در دهه 50 است که بهروز شعیبی به عنوان دومین تجربه سینمایی سراغ آن رفت. اما اکران عمومی «سیانور» به دلیل موضوع خاصش توجهات بسیاری را به خود جلب کرده است.

«سیانور» فیلم سیاسی در مقابل سیاست زدگی

سید ناصر هاشم زاده نویسنده و منتقد سینما در گفت و گو با خبرنگار «فردا»، «سیانور» را یک فیلم انقلابی و سیاسی موفق میداند که شعیبی به خوبی از پس کارگردانی این اثر برآمده است.

وی معتقد است: «کارگردان و تهیه کننده «سیانور» به یک نیاز امروزی جواب دادند و این موقعیت را خیلی درست توصیف کردند، زحمتی که تهیه کننده و کارگردان برای این فیلم کشیدند قابل توجه هست و مسلما این فیلم عده ای را راضی نخواهد کرد اما این فیلم حرف خود را به عنوان یک اثر ایرانی برای موقعیت ایران زده است. آقای شعیبی با هنرمندی، دقت و تامل این حرف را زده است. کارگردانی بسیار آگاهانه و درست انجام گرفته، بازی ها قابل تامل است، ایجاد فضا برای افرادی در سنین ما که آن فضا را درک کردیم نسبت به آثار دیگری که در این زمینه داشتیم بسیار خوب صورت گرفته و کار آقای شعیبی بسیار قابل تامل و دقیق است.»

«این فیلم فقط جنبه ی سیاسی ندارد، علاوه بر آنکه به موقعیت سیاسی و اجتماعی ایران در درون یک گروه سیاسی و مبارز نگاه می کند در عین حال در این فیلم مسئله ی انسانی بزرگی مطرح می شود که انسانی در یک موقعیت بسته، دیکتاتور مابانه و پیچیده به آزادی و رهایی خود می اندیشد. ما چون یک جامعه ی سیاست زده هستیم که دچار انقلاب هم شده ایم ظرفیت شنیدن چنین نقدهایی را داریم. این نوع فیلمها برای آگاهی مردم باید ساخته شود و به سمتی حرکت کند که سیاست زدگی مردم را در پی نداشته باشد.»

وضعیت انسانها در زمان مبارزه سیاسی

هاشم زاده در ادامه می گوید: «نگاه به سیاست و مبارزه در دنیا یک ژانر بسیار مهم است به ویژه در سینماهایی که یک سبکی برای مطالعه این وقایع وجود دارد، منظور من این نیست که گروهی یا جناحی وارد داستان شویم، بلکه این این بسیار موقعیت شگفتی است که یک موقعیت مهم سیاسی و وضعیت انسانها در زمان مبارزه سیاسی و مسلحانه مورد مطالعه قرار گیرد، ما ایرانی ها در دهه های گذشته دچارش بودیم و الان به گونه ای دیگر در سیاست دچارش هستیم و باید این هشدار ها داده شود، این ظرفیت هم در سینما و مردم ما وجود دارد، به شرط آنکه عده ای ترش نکنند و ناراحت نشوند!»

کار پرخطر از مسیر درست

هاشم زاده درباره راه درست ورود به روایت مبارزات سیاسی در سینما نیز می افزاید: « یک عده این فیلم را نمی بینند نه از این جهت که این فیلم بدی است، بلکه این فیلم برایشان حرفهای بسیاری برای گفتن دارد. به نظر من باید حریم ها را حفظ می کردند هم در جشنواره فجر هم در جشنواره فیلم مقاومت، این فیلم یک حریم درستی از نگاه به سیاست و مبارزه را در برابر ما باز می کند. کارگردانی همچنین کاری یک کار پرخطر است که آقای شعیبی راه درستی رفته است و اگر این راه پی گرفته شود و ادامه یابد ما یک سینمای متفکر و مبارز سیاسی خواهیم داشت.»

زمینه سازی اتفاقات دهه پنجاه در شکل گیری انقلاب

موسی حقانی از پژوهشگران برجسته تاریخ است که کتب زیادی را در حوزه تاریخ معاصر نوشته است. وی یکی از الزامات آشنایی با تحولات ایران را اتفاقاتی می داند که در دهه پنجاه رخ داده است. موضوعی که سازندگان فیلم سیانور دست روی آن گذاشته اند. حقانی در گفت و گوی خود با خبرنگار «فردا»، غرور و دیکتاتوری را از رفتارهای مشهور تقی شهرام که در این فیلم تصویر شده برشمرد و گفت: « رفتار تقی شهرام و اتفاقاتی که در سازمان رخ داد دیکتاتور بودن وی را نشان می دهد، او هم تحمل جریان مخالف خود را در اظهار نظر و عقیده ندارد هم از روشهای سرکوبگرانه و حذف فیزیکی مخالف خودش بهره میبرد.»

ریشه های تشکیل سازمان افراطی پیکار

حقانی درباره نوع برخوردی که با شریف واقفی شد می گوید: «در خود سازمان هم فضای فکری حاکم در سازمان همین گونه بود، اگر کسی واقعا دچار تردید در مورد رفتارهای تشکیلاتی سازمان می شد به شدت مورد سرکوب و بازخواست قرار می گرفت و اگر قضیه حاد میشد ترور شخصیتی و ترور فیزیکی در دستور کار بود. گرایشی هم که بعد از انقلاب پیدا کرد یعنی رفتن به سمت تاسیس یک سازمان افراطی به نام پیکار نشان می داد که این افراد از خشونت برای رسیدن به اهدافشان استفاده می کنند.»

شروعی تازه برای سینمای انقلابی

در مجموع سیانور اثری قابل تامل است، از آن جهت که در میان خیل عظیم فیلم ها و سریالهای تولید شده در ژانر پلیسی و جنایی، این بار با داستانی حقیقی مواجهیم که روزگاری جریان سازی در کشور را به عهده داشت. داستانی که زعم بسیاری از بینندگان، کارشناسان تاریخ و منتقدان سینما اثری موفق و قابل توجه بوده است.

سیانور و بعد از اکران در بخش سودای سیمرغ سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر علیرغم جلب توجه گسترده منتقدان و مخاطبان، نتوانست موفقیتی را کسب کند. محمود رضوی تهیه کننده و مسعود احمدیان نویسنده این درام سیاسی هستند. این فیلم پس از گذشت ده روز از اکران خود نزدیک به چهارصد میلیون فروش داشته است.