اصغر فرهادی؛ سردمدار خشونت جنسی در سینمای ایران

روزنامه صبح نو: فیاض در ابتدا با اشاره به این که کلمه «زیستار» پیشنهاد خودش بوده عنوان کرد: این کلمه اسم مصدر است. یعنی آنچه حاصل زیستن ماست و آن وضعیتی که ما در آن قرار داریم. عده ای می‌گویند که واقعیت خودش را به ما تحمیل کرده و ما تسلیم آن شده‌ایم. این یعنی یک «رئالیسم سیاه». امروز همه به طرز منفعلانه‌ای در حال آسیب‌شناسی هستند. متاسفانه در ساختارهای حکومتی هم تسلیم این وضع شده‌اند و بسیار دستپاچه تسلیم وضعی می‌شوند که برایشان ترسیم شده است. وی با اشاره به برخی اتفاقات اخلاقی گفت: اما مشکل اینجاست که ریشه موضوع را نمی‌فهمند. بنده 10سال پیش در همین سالن درباره اخلاق جنسی صحبت کردم و 22 نکته را بازگو کردم. در دهه 70 در شورای فرهنگ عمومی همین مسائل را گفتم اما گفتند که خبری نیست.

پرداختن علمی به بحران جنسی

فیاض با بیان ضرورت پرداختن علمی به مساله جنسی در جامعه گفت: این مساله ساختاری است و شخصی نیست و ما باید ببینیم ریشه مشکل کجاست. ما یک زیستاری داریم که خیلی پیچیده و لایه لایه است؛اما وقتی به این موضوع توجه نمی‌کنیم ناگهان گشت ارشاد راه می‌اندازیم. ما در علوم اجتماعی ابتدا مباحث شناختی را مطرح می‌کنیم و سپس مباحث کنشی و بعد از آن مباحث ساختاری. مثلا خفاش شبی که به طور تصادفی بچه‌های بسیج او را دستگیر کردند چه وضعیتی داشت؟ تجاوزاتی که گزارش نمی‌شود را به این زیستار باید اضافه کنیم. اگر ما به اینها توجه نکنیم و آن را مطالعه نکنیم تاریخ تکرار می‌شود. چیزی که ما به آن جبر تاریخی می‌گوییم. وی در ادامه به ریشه‌های تاریخی بحران جنسی اشاره کرد و دوره صفویه را مثال زد و گفت: یکی از دانشجویان ما که بنده استاد مشاور آن بودم، رساله‌ای را درباره دوران صفویه دفاع کرد که نشان می‌داد وضعیت ما در آن دوران از نظر جنسی بسیار وحشتناک بوده است.

وزیر اعظم دوره صفوی، «ساروتقی» به یک پسر تجاوز کرده بود. شاه عباس صفوی هم در حال مستی دستور داد که آلت تناسلی‌اش را ببرند. اینها مسائل تاریخی است که قابل انکار نیست. رمانتیسم تاریخی که ما دچار آن هستیم و نمی‌خواهیم تاریخ واقعی را مطالعه کنیم، ما را به افسردگی و رئالیسم سیاه می‌کشاند. مدرس مردم‌شناسی دانشگاه تهران با اشاره به آماری مبنی بر عبور 13 میلیون نفر از سن ازدواج در ایران ادعا کرد: این 13 میلیون نفر یا افسرده و روانی می‌شوند، یا خودکشی می‌کنند. آمار خودکشی در خانم‌ها بالا می‌رود. طلاق هم افزایش پیدا می‌کند. خشونت جنسی بالا می‌رود. سینمای ایران پر از خشونت جنسی است که سردمدار آن همین اصغر فرهادی است. تعلیق‌هایی که دارد مروج خشونت جنسی است.

زیستار جنسی ما لایه‌های متعددی دارد که باید در تاریخ به دنبال آن بگردیم. کاری که ما باید بکنیم این است که آن لایه ناخودآگاهی که نظام شناختی و کنش‌های ما را شکل می‌دهد کشف و مطالعه کنیم اما تاریخ لایه‌های زیرین خودش را به راحتی به ما نشان نمیدهد؛ اما همین لایههای شناختی بدون آنکه متوجه باشیم در کنش‌های ما خودش را نشان می‌دهد. فیاض بحث شاهدبازی در ادبیات فارسی را مطرح کرد و گفت: شاهدبازی با همجنس‌گرایی فرق می‌کند و بسیار وحشتناک‌تر و سادیستی‌تر است. اینها ناشی از ناخودآگاه جمعی ماست. اگر مردم را به این ناخودآگاه جمعی آگاه کنیم اولین قدم را در راستای حل مشکل برداشتیم؛ اما متاسفانه نمی‌گذارند این اتفاق بیفتد و واهمه دارند. همه چیز را به مباحث روانشناسی تقلیل می‌دهند اما نمی‌گویند ساختار تاریخی زندگی ما ایرانیان چه پیامدهایی دارد.

لزوم روانکاوی هنر و عرفان

فیاض به لزوم روانکاوی ادبیات، هنر، عرفان و مذهب اشاره کرد و ادامه داد: در جلسه‌ای که بعضی از رجال هم حضور داشتند، گفتم وقتی مغز فرهنگ مذهب است، پس ما مشکل مذهبی داریم که فرهنگ‌مان به اینجا کشیده شده است؛اما همه واهمه دارند و می‌ترسند با طرح این مباحث همه چیز فرو بریزد. حتی در جمعه‌ای خصوصی هم مطرح نمی‌کنند. سال 69 این مباحث را در جلسه‌ای مطرح کردم. شخصی بلند شد و گفت: ساکت باش! حالا همان شخص به جرم اختلاس میلیاردی در زندان است! من او را هم بدبخت و قربانی می‌دانم.

اینها آسیب نیست، بحران است. هر چه پیشرفت کنیم بحران‌مان هم عمیق‌تر می‌شود. باید بپذیریم که انقلاب جنسی رخ داده است و نقش‌های جنسی عوض شده اند. مگر می‌شود که این همه دکتر و مهندس داشته باشیم و رسانه‌ها و آگاهی عمومی این قدر پیشرفت کرده باشد اما بحران اخلاقی داشته باشیم؟ عضو هیات علمی دانشگاه تهران با بازخوانی سیاستهای انسدادی درباره مسائل جنسی و تکنولوژیک بیان کرد: ما باید تکنولوژی را بشناسیم و نسبت به آن رویکرد مثبت داشته باشیم. از همین شبکه‌های اجتماعی می‌توان به منظور آموزش جنسی استفاده کرد. اولین قدم هم آموزش اخلاق جنسی است. اگر آموزش جنسی به کودکان رواج داشته باشد آنها به راحتی مورد تجاوز قرار نمی‌گیرند و این اجازه را به دیگران نمی‌دهند. البته منظور من از آموزش جنسی آموزش روابط جنسی نیست. بلکه آموزش جنسی به معنای عام آن است. مهمترین چیزی که ناخودآگاه جمعی را تبدیل به خودآگاه می‌کند همین آموزش جنسی است که باید از دبستان شروع شود وگرنه انقلاب جنسی ما را خواهد بلعید.

انحرافات جنسی در ادبیات

فیاض با برشمردن مصداق‌هایی در ادبیات فارسی از موضوع انحرافات جنسی گفت: عبید زاکانی را باید مطالعه کرد. کلیاتش را باید مطالعه کرد. حافظ و سعدی را بخوانید. نه آن سه نقطه‌ای ها را. همان کلماتی که خودش به کار برده است. شاهد بازاری اصطلاح حافظ است. اینها هیچ یک قرینه نیست، بلکه واقعی است. اینها همه تئوری دارد. الان نفرت جنسی در جامعه ما پر است. ببینید در جوک‌ها دو جنس نسبت به هم چگونه دشمنی می‌کنند.

فیاض بحث سیاست‌های اعمالی پس از انقلاب را مطرح کرد و گفت: فشاری که دوره موسوی بر مردم آوردند هیچ کس نیاورد. ما دچار مارکسیسم‌زدگی شدیم. یعنی همین چپ‌های اسلامی غریزه گرسنگی را به غریزه جنسی اولویت می‌دادند. الان ما دچار مشکل پرخوری هستیم. چربی خون ما بالاست. ریشه اینها به همان سرکوب جنسی برمی‌گردد. این اصطلاح که اگر خوشگل باشی می‌گیرنت برای آن زمان است! داعشی‌ها هم همینطور هستند. می‌گویند اینقدر بوی بد می‌دهند که نمی‌توان به آنها نزدیک شد. حالا همان چپ‌های اسلامی مثلا توبه کردند و اصلاحاتی شدند. حالا این سرکوب با جریان راست جلو آمده است و تبدیل شده است به فاشیسم اسلامی. گشت ارشاد ناشی از همین تفکر است. فیاض در پایان به لزوم نرمال و عادی شدن مساله جنسی اشاره کرد و گفت: باید تمام لایه های درونی را بشناسیم و شفاف درباره آن صحبت کنیم. باید آموزش جنسی رواج پیدا کند. مثل همان کاری که شهید دستغیب در کتاب گناهان کبیره انجام داد. کلیسا در غرب آموزش جنسی می‌دهد. پیامبر و ائمه ما هم فراوان آموزش جنسی داده‌اند.