عراقی‌ها از چه محور‌هایی به سمت موصل می‌روند؟

سرویس بین الملل فردا: عملیات آزادسازی موصل در حالی متوقف شد که پیشروی ائتلاف ضدداعش به سمت موصل همچنان ادامه داشت و نیروهای عراقی و متحدان به فاصله 8 کیلومتری موصل رسیده اند.

طی دو هفته گذشته گروه تروریستی داعش از عملیات های تروریستی و انتحاری متنوعی برای ممانعت از پیشروی ارتش عراق و پیشمرگه های کرد استفاده کرده است و که باعث قربانی شدن بیش از 70 نفر از نیروهای عراقی و کرد شده است. با وجود انبوه عملیات های انتحاری، پیشروی نیروهای وفادار به عراق ادامه دارد و تنها در یک محور، تروریست های داعش توانستند حمله ارتش عراق به شهر «قرقوش» را دفع کرده و بار دیگر این شهر را اشغال کند. گفتنی است با پیوستن رزمندگان بسیج مردمی عراق (حشد الشعبی) به ارتش عراق، شهر قرقوش چهار روز قبل بار دیگر آزاد شد و اشغالگران داعش هم اکنون حدود 5 کیلومتر از این شهر فاصله دارند.

با توجه به اخبار متنوع و پراکنده ای که در رسانه ها از عملیات آزادسازی موصل منتشر شده است، پایگاه خبری تحلیلی فردا در گزارشی اختصاصی محورهای پیشروی به سمت موصل را تشریح می کند.

در طراحی نقشه آزادسازی موصل، دو طرح در کنار هم تعبیه شده است. از سویی قرار است این شهر محاصره گشته و از سوی دیگر نیروهای وابسته به دولت عراق وارد شهر موصل شوند. {برای شناخت بهتر گروه های حاضر در نبرد آزادسازی موصل، این جا را کلیک کنید: + (قسمت اول) و + (قسمت دوم) }

برای محاصره موصل، 8 محور اصلی در نظر گرفته شده است. این 8 محور حالتی درختواره دارند تا نیروهای عراقی را به شهر موصل برساند. همان گونه که در طول تنه اصلی درخت شاخه و برگ منشعب می شود، در طول این 5 محور نیز چند مسیر فرعی وجود دارد که باید ضمن پیشروی در محور اصلی پاکسازی شوند تا حلقه محاصره موصل کامل گردد.

به ترتیب اهمیت، این 8 محور عبارتند از:

محور قیاره به حمام العلیل تا جنوب موصل

ابتدای این محور استان صلاح الدین و انتهای آن، جنوب شهر موصل می باشد. این محور سه بخش دارد که فاز اول آن بر عهده نیروهای بسیج ملی عراق (حشد الشعبی) بوده و در فاز دوم آن نیز بسیج ملی عراق حضور پررنگ دارد.

شهر قیاره در فاصله حدودا 60 کیلومتری جنوب موصل تحت سیطره ارتش عراق و نیروهای بسیج مردمی قرار دارد. فاصله این شهر تا مناطق امن استان صلاح الدین حدود 50 کیلومتر می باشد. فاز اول این محور، تثبیت کامل امنیت در محور فوق از شهرهای امن استان صلاح الدین تا شهر قیاره است. بسیج مردمی ملت عراق به عنوان بزرگ ترین گروه مبارزه با داعش، مسئولیت این فاز را برعهده گرفته است. با آزادسازی شهر استراتژیک «شرقاط» در غرب استان کرکوک، نیروهای حشد الشعبی پاکسازی و تثبیت امنیت در این محور را کلید زده بودند و قدمت عملیات آنان به چند روز قبل از آغاز عملیات آزادسازی موصل برمی گردد!

نقشه کامل محور قیاره - حمام العلیل - موصل

در این محور، نیروهای بسیج مردمی عراق (حشد الشعبی) همزمان با آمریکایی ها حضور دارند!!

در این نقشه هر سه فاز این محور عملیاتی مشخص شده اند.

فاز اول (تثبیت امنیت از مناطق امن مرکزی عراق تا شهر قیاره) با رنگ سبز مشخص شده و مسئولیت آن با بسیج ملی عراق (الحشد الشعبی) می باشد.

محور دوم از القیاره تا حمام العلیل می باشد که نیروهای حشد الشعبی در کنار ارتش عراق و دیگر گروه های نظامی وابسته به دولت عراق حضور دارند.

محور سوم از حمام العلیل تا شهر موصل می باشد که تا این لحظه فرمانده کل عملیات تحت فشار شدید آمریکا مانع حضور بسیج ملی عراق شده است!

فاز دوم این محور، حرکت از قیاره تا شهر «حمام العلیل» می باشد. این محور حدود 45 کیلومتر طول دارد و همزمان با اعلام آغاز عملیات آزادسازی موصل توسط نخست وزیر، این فاز کلید خورده است. در این قسمت، علاوه مجاهدان حشد الشعبی، نیروهای ارتش عراق، تیپ ویژه مبارزه با تروریسم، پلیس اتحادیه عراق و نیروهای حشد العشائری (مسلحین اهل تسنن مبارز علیه داعش) حضور دارند.

نبرد در این محور همچنان ادامه دارد و رزمندگان بسیج مردمی دوشادوش دیگر نیروهای وفادار به عراق به پیشروی خود ادامه می دهند. به نظر می رسد بخش مشکل در این محور، مناطق موسوم به «مناطق الشوری» و خود شهر «حمام العلیل» می باشد که از پایگاه های قدیمی نیروهای سلفی و تکفیری در عراق محسوب می شد.

گفته می شود تعدادی از نیروهای تیپ زرهی و تکاوری نیروی زمینی ارتش آمریکا نیز در حاشیه این محور مستقر شده اند و شاید در درگیری های احتمالی مناطق الشوری یا الشوره وارد عملیات شوند. هم اکنون تعدادی از فرماندهان میدانی آمریکا به عنوان مستشاران ارتش عراق در شهر قیاره حضور دارند.

فاز سوم این محور، حرکت از شهر «حمام العلیل» به سمت «موصل» می باشد. با رسیدن نیروهای عراقی به شهر حمام العلیل، قرار است بخشی از تیپ زرهی ارتش عراق همراه با مسلحین حشد العشائری فاز سوم را کلید زده و نیروهای پلیس اتحادیه، تیپ ویژه مبارزه با تروریسم و مجاهدان حشد الشعبی به آزادسازی و پاکسازی حمام العلیل اهتمام داشته باشند. فاصله حمام العلیل تا شهر موصل حدود 35 کیلومتر می باشد.

محور مخمور - کوایر - موصل

این منطقه عملیاتی از عمق مناطق اقلیم کردستان عراق آغاز می شود و در آن، علاوه بر نیروهای عراقی و پیشمرگه کردستان، نیروهای فرانسوی و آمریکایی نیز حضور دارند.

این محور عملیاتی، دارای دو فاز می باشد. در فاز اول این محور که در استان اربیل است، نیروهای عراقی حضور ندارند! جالب این جاست که این منطقه از استان اربیل، به صورت کامل تحت سیطره نیروهای وابسته به اقلیم کردستان و ملا مسعود بارزانی می باشد و مشخص نیست چرا باید منطقه عملیاتی علیه داعش اعلام شود! در این فاز، در کنار نیروهای پیشمرگه کردستان، حجم قابل توجهی از نظامیان فرانسوی حضور دارند. فاز اول این محور از شهر «مخمور» تا شهر «کوایر» می باشد.

محور محمور، کوایر موصل دو فاز دارد که فاز نخست ان کاملا بیابانی است.

با توجه به سابقه و مهارت داعش در حملات شربتی بیابانی، نیروی هوایی آمریکا و فرماندهان مستشاری فرانسوی در این محور حضور پررنگی دارند.

شهر کوایر دقیقا در مرز دو استان اربیل و نینوا (به مرکزیت موصل) قرار دارد و هم اکنون تحت سیطره پیشمرگه های کردستان عراق می باشد. فاز دوم محور عملیاتی مخمور-موصل، دقیقا از شهر کوایر آغاز شده تا به موصل برسد. در این محور، علاوه بر پیشمرگه و نظامیان فرانسوی، نیروهای عراقی و خارجی نیز حضور دارند. رسانه های آمریکایی تأیید کرده اند در این محور، نیروهای آمریکایی حضور دارند و مرکز فرماندهی آنان در حاشیه کوه های «زردک» قرار دارد. علاوه بر نیروهای آمریکایی، ارتش عراق و شبه نظامیان اهل تسنن (حشد العشائری) در این محور حضور دارند.

محور قلق - برطله - موصل

مسیر اصلی این محور عملیاتی، جاده مواصلاتی موصل - اربیل می باشد و به همین جهت، برای دولت های اقلیم کردستان و عراق از اهمیت به سزایی برخوردار است. گفته می شود یکی از امتیازات ویژه ای که اربیل برای عملیات آزادسازی موصل دریافت کرده است، «حضور انحصاری» در این محور می باشد!

طبق توافق به عمل آمده در ستاد عالی فرماندهی عملیات آزادسازی موصل، این محور عملیاتی به نیروهای پیشمرگه کردستان اختصاص دارد و به جز مقدار محدودی نظامی آمریکایی، هیچ نیروی نظامی دیگری به جز پیشمرگه کردستان در آن حضور ندارد! همین موضوع، منشأ نگرانی جدی نیروهای وفادار به بغداد اعم از عرب و ترکمانی و سنی و شیعه شده است.

نقشه عملیاتی محور قلق - برطله - موصل

این محور عملیاتی را پیشمرگه کردستان به صورت انحصاری در اختیار گرفته است!

با توجه به این که از دیرباز، اربیل و موصل مهم ترین شهرهای شمال عراق بوده اند، به صورت طبیعی شهرها و مناطقی که در حاشیه جاده مواصلاتی میان این دو شهر قرار دارند، از اهمیت ویژه ای برخوردارند. به نظر می رسد نظامیان وابسته به مسعود بارزانی، قصد دارند به نام آزادسازی از اشغال داعش، بر این مناطق سیطره یافته و آن ها را به قلمرو اقلیم کردستان ضمیمه کنند!

دو منطقه حاصلخیز «حمدانیه» و «برطله» در این مسیر قرار دارند و شبکه «روداو» وابسته به ملا مسعود بارزانی و حزب دموکرات کردستان، یکی از اهداف اصلی پیشمرگه را سیطره بر این دو منطقه اعلام کرد! منطقه حمدانیه، در جنوب شرق موصل قرار داشته و اکثریت اهالی آن را «آشوری»های عراق تشکیل می دهند. علاوه بر آشوری های مسیحی، تعداد زیادی روستای «شبک» و «ایزدی» در این منطقه قرار دارند.

مرکز منطقه حمدانیه، شهر «بغدیدا» می باشد که در رسانه های ترکی و انگلیسی به «قرقوش» شناخته می شود! در زمان سقوط موصل، نظامیان پیشمرگه به شهر بغدیدا آمدند، اما به جای دفاع از شهر در برابر اشغالگران داعش، صرفا آشوری ها را از شهر به سمت اقلیم کردستان و استان اربیل فراری داده و پس از آن، بدون هیچ گونه مقاومتی شهر را به اشغالگران داعش تحویل دادند! از مهم ترین ویژگی های بغدیدا، وجود دیرها و کلیساهای تاریخی کاتولیک و ارتودکس می باشد که قدمت آن ها بعضا به قرن هفتم تا نهم میلادی می رسد!

منطقه برطله، نقطه تمرکز آشوری های خاورمیانه است. به جز اقلیت کوچکی از شبک ها، این منطقه به صورت یکدست آشوری می باشد و به نوعی تنها باقیمانده زنده تمدن بزرگ آشوری در عصر کنونی می باشد. علاوه بر این، برطله، «دروازه ورود مسیحیت» به مناطق عراق، ایران و شامات می باشد و پیشینه مسیحیت در آن از تمام مناطق عراق و شامات بیش تر است. با توجه به دیانت مسیحی این منطقه و دیرپایی تمدن آشوری، این منطقه از نظر فرهنگی به صورت ویژه مورد توجه جهانیان قرار دارد و اربیل امیدوار است با سیطره بر آن بتواند مشروعیت بین المللی بیش تری برای خود ایجاد کند تا در فاصله زمانی نه چندان بلند، با استقلال از بغداد خود را به منطقه خاورمیانه تحمیل نماید. گفتنی است

در حال حاضر، بیش ترین حجم پیشروی به سمت موصل، به این محور اختصاص دارد که بنا بر برخی گزارش ها، نیروهای وابسته به بارزانی به 8 کیلومتری شهر موصل رسیده اند.

محور بعشیقه - موصل

مبدأ این محور عملیاتی، شهر «بعشیقه» می باشد که به علت حضور نظامیان ترک، این روزها در صدر اخبار مربوط به موصل قرار دارد.

شهر بعشیقه، نزدیک ترین نقطه به موصل در آستانه آغاز عملیات آزادسازی نینوا محسوب می شود. شهر بعشیقه تنها 12 کیلومتر با موصل فاصله دارد و به علت حجم بالای ایزدی ها در این منطقه، از اهمیت ویژه ای برخوردار است! بیش تر زیتون کل عراق و حتی بخشی از کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از منطقه بعشیقه می باشد و به همین علت از شهرت بالایی در عراق و کشورهای حاشیه خلیج فارس برخوردار است.

محور بعشیقه به موصل

ترکیه به صورت ویژه دندان طمع برای انی محور عملیاتی تیز کرده است!

برخلاف اکثر ایزدی ها که به گویش کردی کرمانجی سخن می گویند، اکثر ایزدی های بعشیقه به زبان عربی صحبت می کنند. به همین علت در بازار کنیزفروشی داعش، اهالی بعشیقه ارزشمندتر از همه مناطق بودند! همین واقعیت اسف بار، باعث واکنش بین المللی شد و ترکیه با سوء استفاده از این موقعیت و زد و بند غیرقانونی با مسعود بارزانی، این منطقه را از سیطره داعش خارج کرده و در ظاهر به اقلیم کردستان ضمیمه کرد؛ در حالی که طبق قانون اساسی عراق، استان نینوا تحت کنترل بغداد قرار دارد.

ترکیه با برپایی پادگان های نظامی به آموزش اعراب اهل تسنن موصل می پرداخت تا به نام مبارزه با داعش، گروه نظامی عربی وابسته به خود در این منطقه تشکیل دهد. ریاست این گروه که به «پاسداران موصل» یا «حشد الوطنی» مشهور است، با «اثیل النجیفی» استاندار سابق نینوا می باشد که خیانت های بارز وی در جریان سقوط موصل مشهور است.

در محور عملیاتی بعشیقه موصل، نظامیان پیشمرگه کردستان در کنار شبه نظامیان گروهک غیرقانونی الحشد الوطنی حضور دارند. فرمانده نیروهای پیشمرگه در این محور عملیاتی اعلام کرده است نه تنها به نیروهای بسیج ملی عراق (الحشد الشعبی) بلکه حتی به سربازان شیعه ارتش عراق اجازه نخواهد داد به این محور عملیاتی نزدیک شوند!! از سوی دیگر، نخست وزیر عراق به نیروهای ارتش این کشور دستور داده است با محاصره پادگان نظامیان ترک در این شهر، از حضور ترک ها در عملیات موصل ممانعت کنند.

در این محور، تعداد نیروهای پاسداران موصل (غیرقانونی) بین 3500 تا 8هزار نفر تخمین زده می شود. در صورتی که بغداد بخواهد مانع حضور این گروهک غیرقانونی در عملیات شود، باید حداقل 10هزار نیرو به این محور اعزام کند؛ زیرا اثیل النجیفی ادعا کرده حداقل 2هزار نیروی مخفی آموزش دیده وابسته به این گروهک را در داخل شهر موصل سازماندهی کرده است تا به محض رسیدن همپیمانان به دروازه های شهر، از داخل شهر به مواضع داعش حمله کنند!

علاوه بر شبه نظامیان پاسداران موصل، گفته می شود حدود 10هزار تا 15هزار نیروی پیشمرگه کردستان در این محور حضور دارند.

محور تل اسقف - تلکیف - موصل

در گزارش های رسمی رسانه ها، اطلاعات اندکی در مورد این محور منتشر شده است. جالب این جاست که در جستجوهای رسانه ای به زبان های فارسی، عربی، کردی و انگلیسی فقط و فقط دو نمونه گزارش یافت شد. با این حال منابع ترکی در مورد این محور عملیاتی اطلاع رسانی قابل توجهی داشتند! این نکته زمانی اهمیت بیش تری می یابد که یکی از دو منبع عربی که به این محور عملیاتی پرداخته است، شبکه الجزیره است که پیوندهای میان آن و اردوغان کاملا روشن و رسمی است و بر کسی پوشیده نیست!

محور عملیاتی تل اسقف - تلکیف - موصل

علیرغم توجه ویژه رسانه های ترک به این محور عملیاتی، رسانه های دیگر کشورها چندان به ان توجه نمی کنند!

با این حال احتمال دارد یکی از علل عدم جلب توجه این محور عملیاتی، عبور آن شهر «تلکیف» است. محور «فایده - تلکیف - موصل» یکی از مشهورترین محورهای عملیات محاصره و آزادسازی موصل می باشد. به این ترتیب، شاید برخی ناظران و رصدگران اتاق های کارشناسی و تحلیلی، محور تل اسقف به تلکیف را یکی از شاخه های محور فایده تلکیف تصور کرده باشند.

نیروهای ارتش عراق و پیشمرگه کردستان در آغاز عملیات، از شهر تل اسقف به سمت تلکیف حرکت کرده و دیروز توانستند به ورودی های شهر مسیحی نشین تلکیف برسند. درست زمانی که نظامیان ضدداعش به دروازه های شمالی این شهر اشغالی رسیدند، آمریکا عملیات آزادسازی موصل را متوقف کرد! این نکته زمانی عجیب تر است که بدانیم طی 9 روز گذشته، بمب افکن های آمریکا به طور مداوم برخی نقاط مشخص در تلکیف را هدف حملات خود قرار دادند و در نتیجه به نظر می رسد با هدفگیری نقاط خاص، در صدد تحمیل خواسته های خود بر تروریست های این شهر بودند! با این حال ممانعت از سقوط سریع این شهر، باعث بدبینی بسیاری از عراقی ها و ناظران خارجی شده به طوری که گویا قرار است اشغالگران داعش در این شهر جابجایی نیرو داشته باشند!

شهر تل اسقف، تقریبا 6 ماه قبل در عملیات مشترک نیروهای پیشمرگه کردستان و نیروی هوایی آمریکا به سیطره پیشمرگه کردستان درامد. در تصاویری که بعدها توسط گروه های منتقد بارزانی منتشر شد، حضور فرماندهان و مستشاران ترک در این عملیات افشا شد. شهرستان تل اسقف، از معدود مناطق یکدست مسیحی کلدانی عراق است که جمعا حدود 10 روستا و یک شهر را در برمی گیرد. رسانه های ترکیه توجه ویژه ای به این شهر و تحولات آن نشان می دهند که علت ان باید در جای خود بررسی شود.

شهر مسیحی نشین تلکیف، حدود 18 کیلومتر با موصل فاصله دارد و به علت درج نام آن در کتب قدیمی آشوری، از اهمیت بالایی برخوردار است. به گزارش تلویزیون دولتی عراق، جانشین والی داعش در موصل، هفته قبل در اثر بمباران هوایی تلکیف در این شهر به قتل رسید.

به علت فقدان توجه رسانه ای کافی و عدم حضور رزمندگان بسیج ملی عراق (حشد الشعبی) در این محور عملیاتی، آماری از میزان نیروهای ضدداعش در آن منتشر نشده است.

فایده - تلکیف - موصل

شهرستان فایده با موصل حدود 45 کیلومتر فاصله دارد. اهمیت بالای این محور عملیاتی، جایگاه جغرافیایی آن می باشد.

اشغالگران داعش پیش از این تهدید کرده بودند که یکی از برگه های بازی آنان برای مبارزه در موصل، شکستن سد موصل می باشد. سد موصل در فاصله 50کیلومتری شمال موصل، بزرگ ترین سد عراق و چهارمین بزرگ ترین سد خاورمیانه می باشد. به علت سست بودن خاک این منطقه، هر 10 سال یک بار باید عملیات مقاوم سازی روی خاک های این سد انجام می شد که آخرین موعد ان در سال 2003 بوده است. در سال 2013 به علت اختلافات بسیار زیاد میان دولت وقت بغداد (نوری المالکی) و استاندار موصل (اثیل النجیفی) کار مقاوم سازی این سد به تعویق افتاد و با اشغال این منطقه توسط داعش در سال 2014 عملا این مقاوم سازی به فراموشی سپرده شد. در ماه مارس سال جاری نیروهای پیشمرگه کردستان با پشتیبانی هوایی آمریکا، شهر فایده و منطقه ای که سد موصل در آن قرار داشت را فتح کردند، اما به علت کوتاهی غیرقابل توجیه بارزانی و دولت اربیل، کار مقاوم سازی سد هنوز آغاز نشده است!

نقشه محور عملیاتی فایده-تلکیف-موصل

اهمیت ویژه این محور عملیاتی به دور کردن داعش از سد موصل برمی گردد.

سد موصل با ١٣١ متر ارتفاع و ٣.٢ كيلومتر طول آب پشت سد، حجم بسیار زیادی آب را ذخیره کرده است. اگر تنها 70 درصد ظرفیت این سد پر شده باشد، در صورت انفجار و شکسته شدن سد سیل قابل توجهی ایجاد شده و می تواند کل استان نینوا و حتی کرکوک را به باتلاق تبدیل کند!

به همین علت، فرماندهان عملیات آزادسازی موصل توجه ویژه ای به این محور عملیاتی دارند تا در اسرع وقت داعش را هر چه بیش تر از سد دور کنند تا تروریست های انتحاری یا موشک های دوربرد جنایتکاران داعش به این سد نرسد!

مسیر معمول فایده به موصل، یک جاده مستقیم است؛ اما با توجه به ضرورت آزادسازی تلکیف و استحکاماتی که داعش در این شهر تعبیه کرده است، در نقشه عملیات موصل بعد از رسیدن به دو راهی موصل-تلکیف، نظامیان پیشمرگه کردستان باید به سمت تلکیف حرکت کرده تا این شهر را از جهت غربی محاصره کنند.

کسک-نهروان-موصل

این محور عملیاتی تا پیش از این غیرفعال بود، اما به موازات اعلام فرمانده عالی رزمندگان بسیج مردمی عراق (الحشد الشعبی) مبنی بر در اختیار گرفتن محور عملیاتی تلعفر، نیروهای پیشمرگه کردستان اعلام کردند عملیات از محور الکسک را کلید زده اند!

محور علمیاتی کسک-نهروان-موصل

برخی کارشناسان معتقدند این محور عملیاتی را آمریکا با نیروهای وابسته به خود (تروریست های pkk و شبه نظامیان ایزدی سنجار که توسط آمریکا سازماندهی و آموزش دیده اند) راه انداخته است تا رزمندگان بسیج ملی عراق را زیر نظر بگیرد!

الکسک و نهروان حدود 50 کیلومتر با موصل فاصله دارند و تا به حال تنها مقامات اربیل در مورد آن اظهار نظر کرده اند! به نظر می رسد شبه نظامیان ایزدی که آمریکا در سنجار به آنان آموزش می داد در کنار بخشی از مسلحین گروه تروریستی پ.ک.ک که از زمان آزادسازی سنجار، رشته کوه های این منطقه را ناامن کرده اند، به دستور آمریکا در این محور عملیاتی حاضر باشند.

از نکات قابل توجه این محور عملیاتی، حرکت به موازات محور تلعفر است. همین نکته باعث بدبینی عموم ناظران به محور عملیاتی الکسک نهروان موصل شده است؛ به طوری که گویا آمریکا می خواهد به وسیله نیروهای وابسته به خود، مجاهدان بسیج مردمی عراق را زیر نظر بگیرد.