سرویس اجتماعی فردا؛ صفیه رضایی: بحران آب ماجرای عجیبی شده است. آن هم به خاطر زوایای مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی پیدا و ناپیدایش؛ تا جایی که کم مانده بر سر آب مانند گذشته ها دعواها راه بیافتد که چندان دور از انتظار نیست؛ اما عجیب تر از بحران کم آبی راهکارهای جبران آب است که همیشه با اما و اگر روبه رو می شود. یعنی ممکن است راهکاری برای جبران ذخایر آبی داده شود که نتیجه عکس دهد و در واقعیت بر بحران بی آبی دامن بزند. از شعارهای بر روی کاغذ گرفته تا چاه هایی حفر شده و نشده؛ طرح انتقال آب نیز یکی از این برنامه های است که مخالفان بسیاری دارد. در حالی که
مسئولان معتقدند که در کنار حفظ ذخایر زیر زمینی باید تامین آب نیز انجام شود اما دیدگاه مخالفی معتقد است که این طرح علاوه بر پیامدهای زیست‌محیطی تبعات اقتصادی و اجتماعی نیز در پی دارد. به این معنی که انتقال آب از کناره های ساحلی کشور به داخل فلات ایران یا از شهری به شهری دیگر نمی تواند چاره ساز بحران آبی باشد؛چرا که این پروژه علاوه بر تغییر در چینش اجتماعی باعث تغییر بافت و نگاه اقتصادی و فرهنگی مناطق می شود. دیدگاه دیگری نیز این نکته را مطرح می کند که این طرح انتقال آب باعث افزایش خشکسالی می شود.
پیچ و خم های انتقال آب
محمد جواد دانش، کارشناس مسائل آب در این زمینه به فردا گفت: انتقال آب وضعیت زیست‌محیطی را به هم می زند و به میزان خرابی ها اضافه می کند. به این معنی که زمانی آب با حجم بالا به منطقه ای انتقال داده می شود ممکن است مختصات کشاورزی، صنعت و حتی مصرف آب خوراکی هم راستا با اقلیم و سطح فناوری ها پیش نرود. به عبارتی نمی توان شرایطی را تصور کرد که کشاورزان در منطقه ای که آب به آنجا منتقل شده به سمت استفاده بهینه از آب پیش روند. از این رو اگر در آینده نیز به هر دلیلی آب کم شود مردم برای تامین آب به سراغ سفره های آب زیرزمینی می روند و پس از آن مشکلات نشست زمین به وجود می آید. به
عبارتی انتقال آب بدون نگاه به مباحث توسعه پایدار و وضعیت فرهنگی و اجتماعی کاری بی فایده است.
وی افزود : اگر انتقال آب را با رویکرد توسعه پایدار نبینیم در پیچ و خم بحران می افتیم. یعنی ممکن است یک راهکار برای تامین آب مشکلات دیگری را ایجاد کند. به علاوه اینکه ما بیش از میزان معقول از منابع آب برداشت می کنیم. اما باید بدانیم که این منابع محدوده تجدید پذیری مشخصی دارند. این به این معنی است که ما داریم خودمان را به سمت خشکسالی روانه می کنیم. از این رو مسئولان باید در اعطای مجوزهای برداشت آب دقت کنند و تنها به مجوزهای برداشت آب، به عنوان یک برگه تشریفاتی نگاه نشود. در مجموع اگر امکان برداشت آب وجود ندارد هیچ سازوکار کشاورزی یا صنعتی نباید در منطقه ای ایجاد
نشود.
گران کردن آب دلیل دارد
دیدگاه دیگری در کنار طرح انتقال آب گفته می شود که اگر همزمان با انتقال آب، تغییراتی در قیمت گذاری آب شود و قیمت آن گران شود، استفاده بهینه از آب توسط مردم محقق می شود. دانش، درباره راهکار گران کردن قیمت آب از سوی وزارت نیرو برای تامین هزینه های این سازمان گفت: این طرح صحیحی نیست؛ چرا که زمانی که ما به آب به عنوان صنعت نگاه کنیم تنها درآمدش فروش آب است. پس می توان گفت هیچ کدام از متولیان در بخش آب کشور به دنبال صرفه جویی در آب نیستند. دلیل آن هم به این موضوع برمی گردد که افزایش پول آب در فروش بیشتر است. به همین دلیل در وضعیت نامناسبی آب هدر می رود به جای اینکه بهینه
مصرف شود.
مدیریت غلط بحران آب را تشدید کرد
اسدالله شهبازی الموتی، کارشناس مسائل آب نیز به فردا گفت: خشکسالی‌های پی در پی و برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب در به وجود آمدن بحران آبی نقش داشته است. نداشتن مدیریت صحیح تقاضا و مصرف، برنامه توسعه راهبردي براساس ظرفيت هاي موجود ، بهره وري پايين آب در همه بخش ها اعم ازكشاورزي،صنعت و معدن و مصارف شرب در پيدايش بحران آبي دخيل اند.
شهبازی با اشاره به هشدارهای پیاپی که در مورد بی‌آبی در آینده نزدیک داده می‌شود گفت: به طور قطع راهکارهایی وجود دارد که بتوان بر این بحران غلبه کرد. همچنین این ادعا که گفته می‌شود ایران تا ۵۰ سال آینده خشک و لم یزرع می‌شود صحیح نیست. چون ما می‌توانیم با افزايش راندمان و با تغییر کاربری‌ها در بخش كشاورزي، توليد را در برابرهر واحد آب مصرفي به مدد سرمايه گذاري ها و فناوري هاي پيشرفته از حدود يك كيلو به دو تا دو و نيم كيلو افزايش دهيم . با اين رويكرد در مصرف آب در صنعت و معدن و آب آشاميدني صرفه جویی می شود. به علاوه اینکه با استفاده از آب مجازي مي توان بحران ر ا
مديريت و برمشكل كم آبي فايق شد. البته حل این مشكل نیاز مند اراده ملي و اعتقاد حكومت به مشاركت مصرف كنندگان اين ماده حياتي دارد.
کمی التفات به محیط زیست
وی با اشاره به راهکار انتقال آب گفت: به نظر من این راهکار می‌تواند به حل بخشی از مشکلات ياري رساند، اما قبل از تمركز بر اين نوع راهكارها پيشنهاد مي شود مشكل هر حوضه آبريز از طريق منابع آبي همان حوضه حل شود و چنانچه با به كار گيري راه حل هايي كه اشاره شد مشكل بر جا بماند، انتقال آب از خارج از حوزه با التفات به ملاحظات محيط زيستي مي تواند انجام شود.
این کارشناس مسائل آب معتقد است که بهره مندي از فناوری‌های كم آب نيز از مواردي است، كه بايد به آن توجه داشت.
نکته مهم در سخنان این دو کارشناس این است نوعی جبر محیطی است که باعث می شود طرح های تامین یا ذخیره آب دچار مشکل شود. با این حال باید بدانیم که بسیاری از طرح ها همچون انتقال آب به دلیل هزینه های سرسام آور متوقف می شوند. اما بسیاری از طرح ها نیز هستند که با وجود هزینه ها تنها به دلیل اینکه چاره ای دیگری نیست در پی گرفته می شوند؛ آن هم زمانی که به کمتر به بنیادهای زیست محیطی، فرهنگی و اجتماعی توجه می شود.