معرفی کتاب؛ زن در قرآن

سرویس سبک زندگی فردا: «زن در قرآن» عنوان یکی از دروس رشته مطالعات زنان در مقطع کارشناسی ارشد است که متأسفانه تاکنون فاقد منبع درسی بوده است. نکته قابل توجه این‌که ورود آثار علمی و دیگاه‌های اندیشمندان خصوصاً در حوزه معارف اسلامی، به کندی در متون درسی دانشگاهی جای می‌گیرد. با عنایت به این خلأ، نگارش منبعی که با نگاهی جامع، دیدگاه مفسرین معاصر قرآن کریم را گردآوری کرده باشد، به عنوان یک ضرورت مورد توجه قرار گرفت که ماحصل آن، پژوهش حاضر است. در ادامه این یادداشت را به نقل از مهرخانه بخوانید. زن در قرآن مؤلف: زهرا شوشتری و هاله حسینی‌اکبرنژاد ناشر: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، دفتر نشر معارف پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی؛ ۱۳۹۴

در مقدمه کتاب زن در قرآن آمده است: «زن در قرآن» عنوان یکی از دروس رشته مطالعات زنان در مقطع کارشناسی ارشد است که متأسفانه تاکنون فاقد منبع درسی بوده است. نکته قابل توجه این‌که ورود آثار علمی و دیگاه‌های اندیشمندان خصوصاً در حوزه معارف اسلامی، به کندی در متون درسی دانشگاهی جای می‌گیرد. با عنایت به این خلأ، نگارش منبعی که با نگاهی جامع، دیدگاه مفسرین معاصر قرآن کریم را گردآوری کرده باشد، به عنوان یک ضرورت مورد توجه قرار گرفت که ماحصل آن، پژوهش حاضر است؛ لذا منابع این کتاب، در وهله نخست تفاسیر اصلی و مهمی است که به زبان فارسی نگارش یافته و یا ترجمه شده‌اند که مشتمل بر تفاسیر المیزان، تسنیم، نمونه، مخزن‌العرفان و نور است و در گام بعد به آثار اندیشمندان و محقیقن علوم اسلامی اعم از کتب و مقالات مراجعه گردیده است.» کتاب زن در قرآن مشتمل بر پنج فصل است. در فصل اول کتاب ذیل عنوان اصول کلی قرآن پیرامون زن و مرد، نویسنده به کلیاتی در رابطه با خلقت زن و مرد پرداخته است که ناظر بر یکسان‌بودن حقیقتی است که زن و مرد از آن خلق شده‌اند؛ در عین این‌که از تفاوت‌های جسمی و روانی برخوردارند. بر این اساس، پاداش عمل زن و مرد، برابر است و آن‌ها دارای کمالات معنوی و ارزشمندی مشترک هستند. از سوی دیگر، در یک سلسله انحرافات اعتقادی و اخلاقی نیز مشترک‌اند. این فصل شامل پنج گفتار در مورد خلقت زن و مرد از حقیقتی واحد، پاداش مساوی عمل زن و مرد (نفی تأثیر جنسیت در کسب کمال‌های حقیقی و برخی ویژگی‌های ستودنی زن)، کمالات معنوی مشترک زن و مرد، انحرافات اعتقادی و اخلاقی مشترک زن و مرد و برخی موارد اختصاصی زنان است. عنوان فصل دوم، بررسی رویکرد تشریع به زن و مرد در خانواده است. در این فصل، رویکرد قرآن کریم به ازدواج و تشکیل خانواده و نیز به جایگاه زن در این نهاد بنیادین اجتماعی پرداخته خواهد شد. از آیات قرآن برداشت می‌شود که منشأ پیوند ازدواج، نیاز زن و مرد به سکون و آرامش، انس و مودت و میل به تولید نسل است و البته جایگاه زنان در این رابطه، بسیار مهم و تعیین‌کننده به‌شمار می‌آید. همچنین لازمه تشکیل یک خانواده سالم و کارآمد، انتخاب همسر با لحاظ معیارهای قرآنی ناظر بر همسران شایسته است که ایمان و اعتقاد دینی، کفویت، لغو ملاک‌های جاهلی و ارزش‌های طبقاتی در زمره نکات مهم است. علاوه بر این، اصول حاکم بر خانواده، احکام ناظر بر ازدواج و روابط ناشی از آن، برخی مسایل حقوقی خانواده مانند قوامیت، نشوز و... از دیگر مباحث مرتبط است. چهارده گفتار این فصل شامل مواردی چون ازدواج، مبنای تشکیل خانواده در قرآن، منشأ و مبانی ازدواج، جایگاه زنان در تولید و حفظ نسل از منظر قرآن، معیارهای انتخاب همسر، موراد حرمت ازدواج، اهمیت نسب در اسلام و تنظیم آن، زنان و اصول حاکم بر خانواد از منظر قرآن، ریاست خانواده، مفهوم قوامیت مرد و قلمروی آن، رفتار با اعضای خانواده، تعدد زوجات، ازدواج موقت، مهریه، نفقه و طلاق است. بررسی رویکرد تشریع به زن و مرد در اجتماع، عنوان فصل سوم کتاب است. در این فصل نویسنده بر این امر تأکید دارد که علی‌رغم تصریح آیات قرآن کریم مبنی بر خلقت زن و مرد از یک حقیقت واحد و اشتراک آن‌ها در گوهر انسانیت، تفاوت‌هایی در برخی جنبه‌ها میان آموزه‌های اسلامی ناظر بر زنان و مردان مطرح است که در این فصل بررسی می‌شود. این فصل نیز شامل گفتارهایی تحت عناوین، استقلال اقتصادی زنان، هجرت و بیعت، ارث، قصاص و شهادت زنان است. حجاب و عفاف عنوان فصل چهارم زن در قرآن است. نویسنده در مقدمه این فصل بر این نکته تأکید دارد که از جمله تعالیم مورد تأکید در اسلام، رعایت عفت است که هم زنان و هم مردان را شامل می‌شود و البته تا حدودی در مورد زنان متفاوت است. حجاب و پوشش زنان از جمله موضوعات مهمی است که در دنیای امروز از سوی زنان در جوامع مختلف، دولت‌ها، جرایانات سیساسی و اجتماعی و نیز اندیشمندان بسیار مورد توجه عملی و علمی قرار گرفته است. این واکنش‌ها در این مرحله تاریخی ناشی از گرایش شدید زنان مسلمان در سطح جهان به رعایت پوشش با ضوابط شرعی و فقهی است؛ ازاین‌رو پوشش، نشان‌دهنده خیزش عمومی و جهانی به سوی بازگشت به معارف دینی است؛ لذا در این فصل مسئله حجاب در 6 گفتار؛ دستور عمومی قرآن به رعایت عفاف و حجاب، منع زینت، حدود پوشش زنان، نحوه راه‌رفتن و سخن‌گرفتن زنان، فلسفه پوشش و حجاب و پاسخ به یک شبه در مورد حجاب، مورد بررسی قرار می‌گیرد. هاله حسینی‌اکبرنژاد در فصل آخر کتاب به بررسی چهره‌های ماندگار زنان در قرآن، از جمله، همسر حضرت ابراهیم (علیه‌السلام)، همسر حضرت ایوب (علیه‌السلام)، همسر حضرت زکریا(علیه‌السلام) مادر حضرت یحیی (علیه‌السلام)، همسر فرعون، دختران حضرت شعیب (علیه‌السلام)، همسر حضرت موسی (علیه‌السلام)، حضرت مریم (سلام‌الله‌علیها)، همسر عزیز مصر، ملکه سبا، حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، همسر حضرت نوح (علیه‌السلام)، همسر حضرت لوط (علیه‌السلام) و همسر ابولهب می‌پردازد. کتاب زنان در قرآن، به همت نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها و دفتر نشر معارف پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، در سال ۱۳۹۴، در تیراژ ۲۰۰۰ نسخه منتشر شده است. خواندن این کتاب برای داوطلبان آزمون کارشناسی ارشد و دکتری مطالعات زنان به عنوان منبعی غنی در حوزه جایگاه زنان در قرآن، می‌تواند بسیار مفید بوده و همان‌طور که از مطالب کتاب برمی‌آید، اطلاعات جامع و کاملی را در این حوزه در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد.