بازار تبریز؛ بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان

سرویس سبک زندگی فردا: در این مطلب به نقل از سفرمی قصد داریم تا شما را با یکی از زیباترین و بزرگ‌ترین بازارهای ایران آشنا کنیم. بازار تبریز کامل‌ترین سازمان اجتماعی را میان بازارهای ایران داراست و به دلیل برخورداری از خصوصیاتی کم نظیر در سال‌های اخیر، در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو به ثبت رسید و در سال(۱۳۹۲)، به دلیل مرمت و بازسازی موفقیت‌آمیز، جایزه‌ی بزرگ معماری بنیاد آقا خان را از آن خود نمود.

این بازار با ویژگی‌های معماری، وجود راسته‌ها، سراها و تیمچه‌های فراوان یکی از بزرگ‌ترین بازارهای ایران است. البته وسعت آن نباید شگفتی ما را برانگیزاند؛ زیرا تبریز سرزمین وسیع ترین بناها بوده است. بیان دو نمونه، برای اثبات این موضوع کافی به نظر می رسد: آرامگاه غازان خان -حاکم ایلخانی- که بزرگ‌ترین قبه (گنبد) سراسر جهان اسلام تا آن عصر را بر فراز خود داشته و مسجد علیشاه که یکی از عظیم‌ترین بناهای عصر ایلخانی به شمار می رفت و پس از مسجد دمشق، بزرگ‌ترین مسجد در تمام سرزمین های اسلامی بوده است. البته آنچه که این بازار را منحصر به فرد و شایسته ثبت در فهرست میراث جهانی ساخته، نه فقط وسعت آن، بلکه تنوع مشاغل و رونق فراوان آن است. از این منظر این بازار را می‌توان یکی از پر رونق‌ترین بازارهای ایران نامید که ارزش اجتماعی کم نظیری دارد.

بازار تبریز به عنوان یک بلوک شهری و کامل‌ترین سازمان اجتماعی در بین بازارهای ایران در بافت تاریخی شهر تبریز قرار گرفته و کهن‌ترین و مهم‌ترین رکن این بافت است. تبریز به سبب موقعیت جغرافیایی‌اش که بر سر راه‌های غرب به شرق و شمال به جنوب قرار داشت، یکی از مراکز مهم ارتباطی و اقتصادی ایران بوده است. از این رو در ادوار گوناگون سلاطین، امرا و حکام کوشیده‌اند در این شهر بازاری پی افکنند. بازار غازان، بازار ربع رشیدی و بازار قیصریه از جمله نمودهای بیرونی این تلاش هاست. دو بازار اولین به عصر ایلخانی تعلق داشتند و بازار سومی به فرمان اوزون حسن و در حدود سال ۸۵۰ ه ق. بنا گردید. بازار قیصریه را می توان زیباترین بازار شهر تبریز دانست که از آن تاریخ تاکنون، مرکز معامله‌ی کالاهای گران بها و جواهرات بوده است.

بافت اصلی بازار تبریز از دو راسته‌ی سرپوشیده‌ی شمالی- جنوبی و شرقی- غربی تشکیل شده است. راسته‌های اصلی توسط راسته های فرعی و کوتاه‌تر به هم اتصال می‌یابند؛ به گونه‌ای که در این بازار بیش از ۲۰ راسته وجود دارد. علاوه بر آن در فضای میان راسته‌های اصلی و فرعی ۳۵ سرا، ۲۵ تیمچه، ۱۱ دالان و حدود ۵۵۰۰ حجره قرار دارد. ضمن آن که هم اینک، حدود چهل صنف گوناگون درون این بازار به فعالیت مشغول‌اند. به غیر از فضاهای اقتصادی، فضاهایی با عملکردهای دیگر نیز قابل مشاهده است. برای مثال جز مسجد جامع، نوزده مسجد دیگر و نه مدرسه‌ی دینی در پهنه‌ی این بازار وجود دارد. عرض بازارها بین چهار تا پنج متر و بلندی آن‌ها پنج تا شش متر است که در مقایسه با سقف بازارهای نواحی مرکزی و گرمسیر بسیار کوتاه‌تر است.

کلام آخر این که این سازه‌ی آجری بی‌همتا، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده‌ی جهان و زیباترین و یکپارچه‌ترین بازار ایران به شمار می‌رود.