کویر گرمسار؛ قتلگاه شبانه پرندگان و حیوانات +تصاویر

خبرگزاری مهر: لکه سیاه اسید، بر تن کویر گرمسار، آن‌قدر بزرگ هست که در عکس‌های هوایی و نقشه‌های ماهواره‌ای هم دیده شود. شب‌های مهتابی، پرندگانی که تشنه از کیلومترها بی‌آبی در کویر، برق مهتاب را در آب می‌بینند، با رویای آسایش و آب پایین می‌آیند تا با دیگر حیوانات تشنه کویر هم‌سفره شوند اما نخستین جرعه عطششان، به سوزشی ابدی بدل می‌شود. بویی ناخوشایند تمام بیابان را فراگرفته است و ساکنان منطقه نگران آب‌های زیرزمینی هستند. یکی از ساکنان روستای شه‌سفید گرمسار در این باره به خبرنگار مهر می‌گوید: در منطقه کویری ما، حدود ۱۵ کیلومتری جنوب گرمسار، چند سالی است که تانکرهایی می‌آیند و ضایعات اسیدی تخلیه می‌کنند.

ضیایی ادامه می دهد: این‌ها ضایعات کارخانه روغن است و خیلی هم بدبوست. اما فقط این‌ها نیست. چون آنجا اسید را حرارت می‌دهند و با آب گرم مخلوط می‌کنند تا اسید را خنثی کنند و در کویر رها می‌کنند. موضوعی که هم آبهای زیرزمینی را آلوده می‌کند و هم تمام پرندگان و حیوانات وحشی شب‌ها، به خصوص شب‌های مهتابی، فکر می‌کنند آب است و وقتی که می‌نشینند همانجا می‌چسبند. یکی دیگر از ساکنان منطقه در گفتگو با خبرنگار مهر تاکید می‌کند: مشکل ما از اینجا جدی‌تر شد که قبلا فقط چند کارخانه در منطقه خودمان این کار را می‌کردند اما الان از اردبیل، تبریز، شاهرود ساری و اصفهان هم ضایعاتشان را می‌آورند و اینجا تخلیه می‌کنند و کسی هم جوابگو نیست و می‌گویند مجوز داریم.

اسدی در پاسخ به این که آیا این مجوز از جانب محیط زیست صادر شده است یا نه می‌گوید: فکر نمی‌کنم چون محیط زیست خودش هم با این مساله مشکل دارد. در دو سه مورد که ما ماشین‌ها را برگردانده‌ایم با کمک همان ماموران محیط زیست گرمسار بوده است. تلاش ما این است که جلوی اینها را بگیریم زیرا این منطقه را آلوده می‌کند و حتی در بارنامه تانکرها هم قید شده که این‌ها ضایعات اسیدی است. در سال‌های اخیر این اتفاق نیفتاده است رئیس اداره محیط زیست گرمسار در این باره به خبرنگار مهر می‌گوید: از حدود ۲۰ سال پیش که اینجا چندان رونق اقتصادی نداشت حدود ۲۷ واحد تصفیه روغن را به اینجا آوردند که روغن سوخته را می‌گرفتند، بازیافت می‌کردند و به روغن پایه تبدیل می‌کردند و تعداد این واحدها الان به ۳۴ واحد رسیده است.

حبیب دارپرنیان ادامه می‌دهد: پسماندی که این کار داشت لجن‌های اسیدی و خاک فیلترپرس بود. شهرک‌های صنعتی باید زیرساخت‌های لازم را داشته باشند، محل دفن ضایعات را مشخص کنند و … اما چون بحث اینها خطرناک‌تر بود نیاز بود که یک سایت پسماند ویژه‌ای را جانمایی کنند. گرمسار، تاغ‌زارهای زیادی دارد و در آن سال‌ها این کار در تاغ‌زارها و بیابان مختلف اطراف گرمسار انجام می‌شد که کار درستی نبود اما کنترل کردن ۲۷ واحد صنعتی هم کار ساده‌ای به شمار نمی‌آمد. به گفته وی مسئولان وقت تصمیم گرفتند مکانی را انتخاب کنند که از لحاظ زیست‌محیطی، آب‌های زیرزمینی و فاصله از مراکز سکونتی انسان‌ها و … مناسب باشد و این دفن ضایعات به صورت یکجا انجام بپذیرد.

رئیس اداره محیط زیست گرمسار تصریح می‌کند: مکانی در حدود ۱۵ کیلومتری روستای شه‌سفید انتخاب شد و محیط زیست، منابع طبیعی و امور منابع آب نظارت داشتند تا تخلیه ضایعات در عرصه‌هایی باشد که برای آب‌های زیرزمینی مشکلی ایجاد نشود و عرصه به لحاظ پوشش گیاهی و زیستگاه حیات وحش هم مشکلی ایجاد نکند. حتی زمانی آنجا را ترانشه کردند که به صورت باریکه باشد و شب‌ها به صورت دریاچه دیده نشود که پرنده‌های مهاجر در آن بیفتند و آسیبی ببینند. دارپرنیان اعلام می‌کند: در سه چهار سال اخیر درخواست‌های زیادی داشتیم و افرادی مراجعه کردند که اکنون فناوری جدیدی آمده و می‌توانیم همین خاک فیلترپرس و لجن‌های اسیدی را تبدیل به قیر و ایزوگام و آسفالت کنیم. چه بسا که این کار آغاز هم شده است اما حجم ضایعاتی که طی چندین سال اخیر آنجا تخلیه شده خیلی زیاد است. اکنون یکی دو شرکت آنجا مستقر هستند و تا یکی دو ماه آینده کار بازیافت را هم شروع خواهند کرد.

وی در پاسخ به این که آیا سرانجام محیط زیست گرمسار این فعالیت را تایید می‌کند یا نه گفت: البته ما نایستاده‌ایم تا هر کاری دلشان بخواهد بکنند. طبق قانون ماده ۷ مدیریت پسماند واحدهای صنعتی ملزم هستند که پسماندها و ضایعات خودشان را مدیریت کنند. تصاویری که از وضعیت پرندگان و تاغ‌زارها و عبور گله از این خاک‌های اسیدی می‌بینید مربوط به سال‌های قبل است. الان با توجه به اعدادی که پیمانکار معتمد ما ماهیانه اعلام می‌کند مقدار ضایعات خیلی کاهش یافته است و به جد می‌توان گفت در چهار پنج سال اخیر به یک پنجم رسیده است. اما به هر حال طی این ۱۷ سال پیش می‌آمده که خودرویی دچار نقص فنی شود و در تاغ‌زارها ضایعات خود را تخلیه کند. مطمئنا اگر ما خودروی مربوطه را پیدا می‌کردیم با آن برخورد می‌کردیم. اما همه این‌ها قطعا پیش از حضور پیمانکار معتمد ما بوده و مطمئن باشید مربوط به ۳-۴ سال اخیر نبوده است. هیچ سایت قانونی دفن پسماند ویژه‌ای در استان سمنان نداریم مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست با اعلام این که در استان سمنان هیچ محل قانونی مدیریت پسماند ویژه که ضایعات اسیدی هم بخشی از این پسماندهای ویژه هستند، نداریم؛ در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح می‌کند: قطعا این کار غیرقانونی است، خلاف است و قابل پیگرد قانونی است و باید با آن به شدت برخورد کنیم. محمدجواد سروش توضیح می‌دهد: ما در مباحث مربوط به پسماندها، گروه‌بندی‌های زیادی داریم که یکی از گروه‌های پسماندها، پسماندهای یژه است. پسماند ویژه شرایط خاصی دارد مثلا ممکن است شرایط بیماری‌زا داشته باشد، احتراق ایجاد کند، مضر برای محیط زیست، آب‌های زیرزمینی، خاک، هوا و … باشد و این‌ها یک حد و مرزی هم دارد. یعنی استاندارد مشخصی دارد که اگر این عناصر از این حد خاص بالاتر برود این‌ها پسماند ویژه می‌شود، مثل سموم یا داروهای تاریخ گذشته، مثل خیلی از محصولات پتروشیمی، و یا مثل همین اسیدها. او تاکید می‌کند: پسماندهای ویژه بازیافت ندارد. یا باید به پسماندسوز ویژه برود که الان در کشور دو واحد افتتاح شده و کار می‌کند یا باید به لندفیل ویژه (محل دفن پسماند ویژه) برود. مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست ادامه می‌دهد: در مورد پسماند عادی، هر مرکز شهری، یا حتی ممکن است هر بخشی، یک محل دفن زباله (لندفیل) داشته باشد. یعنی تراشه‌هایی زده‌اند و محلی را برای دفن زباله در نظر گرفته‌اند. اما لندفیل ویژه این طور نیست. اول باید مکان‌یابی شود و آن مکان از نظر شرایط اکوسیستمی مورد تایید قرار بگیرد. بعد نوع مصالحی که در آن به کار می‌رود و نوع غشای ممبرینی که آنجا استفاده می‌شود باید نفوذناپذیر باشد و خلاصه همه این‌ها با یک شرایط ویژه انجام شود. سروش تصریح می‌کند: مثلا همین بحث ضایعات اسیدی را در عسلویه هم داریم. آنجا چه کرده‌ایم؟ چندین نقطه را انتخاب و بررسی کرده‌ایم تا به یک نقطه مشترک با وزارت نفت و صنعت و معدن و … رسیده‌ایم. حالا باید این محل را از نظر ساختمان و سازه هم تجهیز بکنند. اما این که یک محلی باشد و ببرند پسماند ویژه را خالی کنند، این خلاف است، قابل پیگرد قانونی است و باید با آن به شدت برخورد بکنیم. ضمن این که ما هیچ محل دفنی برای پسماند ویژه که ضایعات اسیدی هم جزوی از آن‌ها هستند، در استان سمنان نداریم و چنین مجوزی ندارند و آنجا قطعا غیرقانونی است. اکنون باید دید، آن گونه که مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست تاکید می‌کند این قتلگاه شبانه پرندگان و حیوانات مورد پیگرد قانونی قرارگرفته و دفع ضایعات اسیدی در آن متوقف می‌شود یا سابقه ۱۷ ساله حضور تانکرها و فعالیت تازه پیمانکار معتمد برای تهیه آسفالت و ایروگام، بر اعتراضات مردمی پیروز می‌شود.