شَروه‌خوانی زنان زیلایی در سوگ سرور شهیدان +تصاویر

خبرگزاری تسنیم: جایگاه سالار شهیدان در قلب شیعه بر هیچکس پوشیده نیست تا جایی که بسیاری از مردم جهان مذهب تشیع را با مراسم عزاداری امام حسین(ع) می‌شناسند. عزاداری برای سرور و سالار شهیدان در نقاط مختلف دنیا آیین‌های خاص خود را دارد این مراسم‌ها در شهرهای مختلف ایران نیز از قدمتی طولانی برخوردار است و هر منطقه‌ای طبق فرهنگ و رسوم خود آداب متفاوتی برای عزاداری دارد. استان کهگیلویه و بویراحمد نیز که از دیرباز تاکنون به عنوان یک منطقه تماما شیعه‌نشین معرفی شده از این موضوع مستثنی نبوده و عزاداری برای امام حسین‌(ع) در این استان آداب و رسوم خاص و قدمتی دیرینه دارد.

تعزیه‌خوانی سنتی سوق با سابقه 100 ساله آیین تعزیه‌خوانی سنتی سوق از جمله آداب و رسوم ویژه مردم استان کهگیلویه و بویراحمد در ایام عزاداری امام حسین‌(ع) است که سابقه 100 ساله در شهر سوق از توابع شهرستان کهگیلویه داشته و در سال 90 در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شد. آداب و اشعار مردم لنده در شب‌های تاسوعا و عاشورا از جمله آداب و رسوم مردم شهرستان لنده از گذشته دور تاکنون این است که شب‌های محرم در دسته‌جات عزاداری به سینه‎زنی و زنجیرزنی مشغول بوده و در شب‎های تاسوعا و عاشورا بعد از اتمام سینه‌زنی به دو دسته تقسیم شده و تا نزدیک صبح اشعار زیر را سر می‌دادند: «شب تاسوعاست یا محمدا، محشر کبراست یا محمدا» در شب عاشورا هم می‌گفتند: «امشبی را شه دین در حرمت مهمانست مکن ای صبح طلوع، مکن ای صبح طلوع؛ فرداحسین سَر می‌دهد، عباس و اکبر می‌دهد؛ زینب اسیری می‌رود وای ز بی برادری؛ فردا حسین بی یاورست، فرزند زهرا بی سر است» «ای فاطمه مَینا دو رنگ، حسین کشتن مِنِ جنگ؛ گُلی را که حسین بو؛ می‌کرد شمر با چکمه لگدکوب» (مَینا: نوعی روسری محلی) این مراسم تا پاسی از شب صبح عاشورا ادامه می‌یافت و بعد مراسم سینه‌زنی و زنجیرزنی و سپس ظهر عاشورا مراسم تعزیه را انجام می‌دادند. همچنین صحنه کربلا را در قالب تئاتر نشان داده و بعد از مراسم تعزیه، به خیمه‎ها حمله‌ور شده و خیمه‎ها را آتش زده و می‌گفتند: «آتش زدیم به خیمه گاه، کشته شدن آل عبا» بعد اسیران را می‎‌گرفتند و می‌بردند. سپس شب آنها را به خرابه‌های شام آورده و مراسم شام غریبان را برپا می‌کردند و حتی هنگام اربعین، مراسم برگرداندن سر امام حسین(ع) از شام به کربلا را به نمایش درمی‌آوردند. شَروِه‌خوانی زنان زیلایی شروه‌خوانی زنان نوعی نوای غمگینانه به معنای گریستن بر مرده و بیان کارهای نیک و سلحشوری شخص متوفی در صحنه کارزار و رزم است.

در این آیین که از ابتدای محرم در بخش زیلایی آغاز می‎شود زنان با تشکیل حلقه‌های جداگانه به طوری‌که یک نفر به‌ عنوان نوحه‌خوان (یا شروه‌خوان) در وسط قرار گرفته و بقیه خانم‌ها در حالی که چارقه‌ها یا چادرهای سیاه رنگ را به پشت و سینه خود می‌کوبند به شیوه‎ای خاص با لباس‌های محلی و نوحه‏‌هایی به لهجه لری عزاداری می‌کنند. یک پژوهشگر کهگیلویه و بویراحمدی با اشاره به اینکه در گذشته ایلات و عشایر این استان چند روز قبل از ماه محرم با فراهم کردن مقدمات مراسم عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) به استقبال محرم می‌رفتند اظهار داشت: انتخاب محل عزاداری و نظافت آن و درست کردن علَم‌ها از مهم‌ترین این اقدامات بود. فریدون داوری افزود: همچنین برخی افراد چند روز از قبل از آغاز محرم، هنگام غروب در کوچه‌ها به راه افتاده و با خواندن برخی نوحه‌های محلی در مورد آمدن محرم اطلاع‌رسانی می‌کردند. وی درباره شیوه عزاداری مردم استان گفت: خانم‌ها و آقایان با حلقه‌های جداگانه برای سید و سالار شهدا عزاداری می‌کردند به طوری‌که یک زن به‌عنوان تک خوان در وسط قرار گرفته و بقیه خانم‌ها دست به گردن هم می‌انداختند و به نوعی خاص و با لباس‌های محلی عزاداری می‌کردند و چارقه‌ها یا چادرهایشان را به پشت و سینه خود می‌زدند. همچنین آقایان در هنگام سینه‌زنی، کمر همدیگر را گرفته دایره‏‌وار می‏‌چرخیدند و بر سینه می‏‌زدند.

این پژوهشگر به آیین روز تاسوعا اشاره داشت و با بیان اینکه پایه علَم‌ها با شرایط خاص و استفاده از چوب گردو و بلوط تهیه می‌شد افزود: زنگوله‌ها و دِراها را با پارچه‌های سیاه و بنفش و سبز آماده می‌کردند و این علَم که نشانی از علَم دار کربلا بود در دست فردی که تنومند و خوش‌سیما بود قرار می‌گرفت. داوری با بیان اینکه همچنین اسبی را به صورت نمادین با پارچه‌های رنگی به یاد ذوالجناج تزئین کرده و نوحه‌ها و شَروه‌های محلی می‌خواندند تصریح کرد: در روز عاشورا با عزاداری تا ظهر عاشورا به سمت امامزادگان و یا منزل سادات حرکت کرده و نماز ظهر عاشورا را به یاد نماز امام حسین (ع) در روز عاشورا بر پا می‌کردند. پخت غذای نذری و توزیع آن بین عزاداران وی پخت غذای نذری و توزیع آن بین عزاداران را از دیگر آیین‌های محرم در کهگیلویه و بویراحمد عنوان و بیان کرد: گاهی حلوای محلی با نان محلی نیز تهیه و بین عزاداران توزیع می‌شد. بخشی از اشعاری که عشایر استان کهگیلویه و بویراحمد در گذشته در سوگ و عزای سرور و سالار شهیدان می‌خواندند: «زر شهنه ایشخنم وای وای/یوسف گل پیرهنم وای وای/ یه کارد خونی دییمه/ چایر وریش کشییمه» ( زیر درخت شهن را شخم می‌زنم، وای وای/ یوسف گل پیرهنم، وای وای/ یک چاقوی خونی دیده‌ام/ چادر رویش کشیده‌ام) «اَی ماهِ مَحرَم اومَ شایی رفت و غم اومَ اَو مِن حرم کَم اومَ» (با آمدن ماه محرم، شادی رفت و غم جایگزین آن شد، حرم با کمبود آب مواجه شد) « آخ بَ دشتِ کربلا سَرشَ بِری اَو وَش نَدا» (در دشت کربلا، سرش را بریدند و به او آب ندادند) «اَی ماه مَاهور ایما، سُطلون و سرور اویماَ/ امام حسینَ کُشتِن ای خاک بَر سَر ایما» (سلطان و سرور ما را کشتند، ای خاک بر سر ما) در عصر حاضر که دشمنان مذهب شیعه بر رواج روش‌های جدید عزاداری مانند قمه‌زنی، راه رفتن روی ذغال گداخته، استفاده از زنجیر تیغ‌دار و غیره در عزاداری‌ها همت گماشته و سعی بر خشن جلوه دادن فرهنگ شیعی و ارائه تصویری غیرعقلانی از مکتب تشیع در ذهن افراد ناآشنا با این فرهنگ می‌کنند، تبیین روش‌های سنتی عزاداری می‌تواند راهی برای مقابله با این هربه و هجمه دشمنان فرهنگ شیعی باشد. پنج آیین عزاداری محرم در استان کهگیلویه و بویراحمد ثبت‌ملی شده است که شامل تعزیه‌خوانی سنتی سوق، استقبال از محرم در روستای امامزاده علی، مراسم نذری روستای دشت رز بویراحمد، دمام زنی حسینیه حضرت قاسم (ع) گچساران، مویه‌خوانی و آیین شام غریبان در کهگیلویه است.