روایتی ازخاکی‌ترین آئین عاشورایی +تصاویر

خبرگزاری مهر: بار دیگر محرم از راه رسیده، درودیوار شهر غرق در ماتم و اندوه است به هرکجای شهر سرک می‌کشی ردی از پارچه نوشته‌های مشکی می‌بینی، سر هر خیابان خیمه‌های عزا برپاشده و جوانان و نوجوانان بی‌شماری گرد آن‌ها جمع شده‌اند تا امسال نیز همچون سال‌های گذشته عشق و ارادت خود به سرور و سالار شهیدان را نشان دهند. آئین گل مالی در لرستان دهه اول محرم در هر شهر و دیار با آیین و سنن خاصی برگزار می‌شود آیینی که موجب می‌شود تا مردم هر دیار در هرکجای دنیا هم که باشند در ایام محرم خود را به زادگاه خویش رسانده و فارغ از همه هیاهوها و مشغله‌های زندگی با یاد مظلوم دشت کربلا و عشق‌بازی با امام خوبان روح خود را صیقل داده و چند روزی تنها برای خودشان باشند.

به راستی باز این چه شورش است که در خلق عالم است... من نیز در این روزها بودن در زادگاه خویش را با هیچ جا عوض نمی‌کنم چراکه دلم پر کشیده برای دسته‌ها زنجیرزنی و سینه‌زنی شهر، برای خیمه‌های سیاه‌پوش، برای مداحی لالایی علی‌اصغر، برای تعزیه غمناک سقای دشت کربلا، برای چهل‌منبر رفتن در روز تاسوعا و ... همه این دل‌تنگی‌ها یک‌طرف دل‌تنگی برای حضور در مراسم گل مالی روز عاشورا یک‌طرف، آیینی که مردم لرستان هرساله به یاد سروصورت گل‌آلود زینب داغدار در روز عاشورا برپا می‌کنند، به‌راستی باز این چه شورش است که در خلق عالم است...

عشقی که از آب و گِل درآمد آیین گل مالی روز عاشورا در بسیاری از شهرهای لرستان و طی چند مرحله برگزار می‌شود که برای اجرای آن در روز تاسوعا و در کنار هرکدام از خیمه‌های اباعبدالله الحسین (ع) حوضچه‌هایی برای جمع‌آوری گل عاشورا ساخته می‌شود. روز تاسوعا عزاداران حسینی خاک نرم و مخصوصی بنام گل باغ چاله (گل رس) تهیه‌کرده و در حوضچه‌هایی که در کنار هر خیمه با آجر چیده شده‌اند می‌ریزند سپس در روز عاشورا این خاک را با گلاب معطری که عموماً از محل نذورات مردم جمع‌آوری‌شده است مخلوط می‌کنند و بدین ترتیب گل روز عاشورا آماده می‌شود. غروب روز تاسوعا بزرگ‌ترهای هر هیئت گرد هم آمده و برای جمع‌آوری هیزم روز عاشورا راهی جنگل‌های اطراف شهر می‌شوند تا از چوب خشک درختان شکسته هیزم تهیه کنند که از این هیزم‌ها در روز عاشورا و پس‌ازاینکه عزاداران خود را در گل می‌اندازند آتشی برافروخته شده تا به این وسیله افراد گل خود را با آن خشک کنند، مردم لرستان به این گل اعتقاد زیادی داشته و آن را متبرک و شفابخش دانسته و از آن برای گرفتن شفا بر قسمت‌های رنجور خود می‌مالند.

صبح عاشورا و نوای سوزناک «چمرونه» شب عاشورا درحالی‌که همه هیئتی‌ها از مراسم عزاداری برگشته‌اند دور حوضچه‌های پرشده از خاک جمع شده و با خواندن زیارت عاشورا، دعای توسل و ... شب را تا صبح در کنار خیمه‌ها بیدار می‌مانند و در این شب‌زنده‌داری عاشقانه با یاد شب‌زنده‌داری امام حسین (ع) در شب عاشورا آرام‌آرام اشک می‌ریزند و به‌این‌ترتیب شب عاشورا با سکوتی غمبار سپری می‌شود. صبح روز عاشورا با صدای ساز و دهل و نوای سوزناکی که به نوای «چمرونه» که یک نوع موسیقی لری است و در سوگ بزرگان نواخته می‌شود آغاز می‌شود، این لحظه دل همه عاشقان حسین(ع) بی‌تاب است اکثر قریب به‌اتفاق مردم خرم‌آباد صبح زود از خواب بیدار شده و خود را به‌پای خیمه‌های عزا می‌رسانند تا از گل جمع شده در حوضچه‌های کنار این خیمه‌ها به نشان عزادار بودن بر لباس خود بمالند. اعضاء هیئت‌های سینه‌زنی نیز یکی‌یکی و به‌نوبت خود را داخل این حوضچه‌های گلی انداخته سپس مقابل آتش برافروخته از هیزم‌های کوپه شده کنار خیمه‌ها خود را گرم می‌کنند و با تشکیل ردیف‌های منظم که بزرگ‌ترها جلودار آن هستند خود را آماده عزاداری و حرکت به سمت جایگاه‌های عزاداری ایجادشده در مرکز شهر می‌کنند.

در این میان هستند افرادی که با آوردن نذوراتی همچون حلیم، شله‌زرد، شیر و خرما و ... به کنار خیمه‌ها از عزاداران حسینی پذیرایی می‌کنند، خلاصه اینکه در روز عاشورا هر کس به‌اندازه ارادت خود عشقش را به سرور و سالار شهیدان نشان می‌دهد. «این بدن از کیست که سر ندارد»... «این بدن از کیست که سر ندارد/ عزیز زهراست کفن ندارد» در میان این شلوغی‌ها اما بازار شهر که با پرچم‌های سیاه آذین‌شده سراسر تعطیل بوده و در سکوتی عمیق فرورفته است دیگر مغازه‌های موجود در سطح شهر نیز تعطیل هستند چراکه در این روز هیچ‌کس دل‌ودماغ کار کردن نداشته و علاوه بر این مردم اعتقاددارند کار کردن در این روز کراهت دارد.

روز عاشورا عکاسان و خبرنگاران زیادی از سراسر کشور و حتی می‌توان گفت از دیگر کشورها خود را به خرم‌آباد و دیگر شهرهای لرستان می‌رسانند تا تصاویر زیبایی از مراسم «گل مالی» و عزاداری مردم تهیه کنند، گردوغباری که از خاک لباس‌های سینه‌زنان و زنجیرزنان بند می‌شود تصاویر زیبایی به وجود می‌آورد که می‌تواند خوراک خوبی برای عکاسان باشد. اینجا چشم‌ها نمناک است و دل‌ها بی‌قرار، مردم از پیر گرفته تا جوان، از زن گرفته تا مرد بر سر و سینه می‌زنند و نوای «این بدن از کیست که سر ندارد/ عزیز زهراست کفن ندارد» سر می‌دهند، هستند کسانی که در این به سر و سینه زدن‌ها چنان غرق می‌شوند که به ناگاه از هوش می‌روند و این است معنای عشق به حسین... کم‌کم ظهر از راه می‌رسد و چشم‌ها اشک‌بارترمی شود، نوحه‌خوان‌های هیئت‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی به‌نوبت بالای جایگاه‌های مرکزی که در سطح شهر تعبیه‌شده‌اند رفته و ویژه‌ترین نوحه‌های خود را در ساعات پایانی سر می‌دهند، ظهر که می‌شود همگی آماده اقامه نماز ظهر عاشورا می‌شوند.

مراسم «گل مالی» اوج غم و اندوه مردم لرستان معاون فرهنگی، آموزشی و پژوهشی اداره کل تبلیغات اسلامی لرستان در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه من به‌عنوان یک طلبه با عشق و علاقه به سنت «گل مالی» اعتقاددارم، اظهار داشت: آیت‌الله بروجردی به‌عنوان تنهاترین عالم شیعه در زمان خود بر آئین گل مالی صحه گذاشته‌اند به‌طوری‌که زمانی که عزاداران حسینی از درب منزل ایشان عبور می‌کردند خاک‌پای آن‌ها را بر چشم مالیده و دیگر تا آخر عمرشان چشم‌درد نداشتند. حجت‌الاسلام غلامی بابیان اینکه برخی تصور نکنند گل مراسم «گل مالی» ازنظر بهداشتی مشکل دارد، عنوان کرد: خاک یک نوع پاک‌کننده به‌تمام‌معنا بوده به‌طوری‌که هر چیزی آلوده باشد به‌وسیله خاک پاک می‌شود و مردم برای تهیه گل روز عاشورا از بهترین خاک استفاده می‌کنند و سپس آن را با گلاب مخلوط کرده و «گل» درست می‌کنند.

وی افزود: عزاداران اباعبدالله الحسین (ع) «گل» روز عاشورا را به‌عنوان تبرک به سروصورت و لباس خود می‌مالند تا خود را در برابر همه بیماری‌ها و گرفتاری‌ها بیمه کنند و با این حرکت به‌نوعی اعتقاد خود را به این آیین اعلام می‌کنند. معاون فرهنگی، آموزشی و پژوهشی اداره کل تبلیغات اسلامی لرستان با اشاره به اینکه «گل» مالیدن افراد اوج عزای آن‌ها در هنگام مرگ عزیزانشان را نشان می‌دهد، بیان داشت: مالیدن «گل» در روز عاشورا توسط مردم لرستان برگرفته از عاطفه درونی و به یاد حضرت زینب (س) که در عزای سیدالشهدا (ع) بر سروصورت خود خاک مالید، بوده است و مردم از این طریق می‌خواهند اعتقاد و علاقه خود را به امام حسین (ع) نشان دهند.

معرفی عزاداری مردم خرم‌آباد به‌عنوان پدیده عزاداری‌ها در کشور عزاداری مردم خرم‌آباد به‌عنوان پدیده عزاداری‌ها در ایران اسلامی مطرح شد حجت‌الاسلام غلامی با اشاره به اینکه در هیچ جایی ندیده‌ام که مراسم «گل مالی» و این نحوه عزاداری در روز عاشورا نهی شده باشد، بیان داشت: در سال گذشته عزاداری مردم خرم‌آباد به‌عنوان پدیده عزاداری‌ها در ایران اسلامی مطرح شد لذا این نحوه عزاداری سنتی را باید به مردم دین‌دار و ولایت مدار لرستان تبریک گفت. وی با تأکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر سنتی برگزار کردن عزاداری‌های اباعبدالله الحسین (ع) اشاره کرد و افزود: در کل کشور پنج استان وجود داشته که در آن‌ها اجتماع بزرگ عزاداری به‌صورت سنتی وجود دارد که مردم لرستان نیز از این عزاداران هستند. معاون فرهنگی، آموزشی و پژوهشی اداره کل تبلیغات اسلامی لرستان بابیان اینکه مراسم «گل مالی» در اکثر شهرستان‌های استان برگزار می‌شود، ادامه داد: آئین «گل مالی» در لرستان از سال‌ها قبل از انقلاب نیز در شهرهای مختلف استان برگزار بوده است. حجت‌الاسلام غلامی بابیان اینکه برای گرفتن پیام عاشورا و انتقال آن باید از قرآن بهره گرفت، تصریح کرد: عزاداری امسال مردم لرستان قرآن محور و سخنرانی گرا بوده که به‌صورت سنتی برگزار خواهد شد. وی بر لزوم اقامه نماز ظهر عاشورا که تکمیل عزاداری عزاداران حسینی است، تأکید کرد و گفت: به همه جوانان و نوجوانان توصیه می‌شود به نماز اهمیت دهند زیرا همه این عزاداری‌ها درگرو پذیرش نماز است و اگر نماز آن‌ها رد شود عزاداری آن‌ها ارزشی نخواهد داشت.