اعمال شب و روز عاشورا

سرویس سبک زندگی فردا: بنا به قول مشهور علمای لغت، دهم محرم را «عاشورا» گویند و آن روزی است که در آن حسین بن علی علیه‌السلام را به شهادت رساندند. روز بزرگی‌که حتی قبل از آن واقعه جان سوز بسیاری از معصومین درباره عزاداری و زنده نگه داشتن آن سخت گفته‌ بودند. برای شب و روز عاشورا اعمالی عبادی برای هم‌نوایی و عرض ارادت به خانواده اهل بیت علیه‌السلام آمده که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.

شب عاشورا ۱. احیای شب عاشورا

در روایتى از رسول خدا صلی‌الله علیه وآله آمده است که «هر کس شب عاشورا را بیدار بماند (و به عبادت بپردازد)، گویا عبادت فرشتگان را انجام داده است».

۲. چهار رکعت نماز

پیامبر اکرم صلی‌الله علیه وآله فرمودند: «در شب عاشورا، چهار رکعت نماز مى‌گذارى و در هر رکعت یک مرتبه «حمد» و پنجاه مرتبه سوره «توحید» را مى‌خوانى وقتى که در رکعت چهارم سلام نماز را گفتى، ذکر خدا را بسیار بگو و بر رسول خدا (صلى الله علیه وآله) صلوات بفرست و تا مقدارى که ممکن است بر دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) لعنت فرست.»

۳. صد رکعت نماز

صد رکعت نماز بجا مى‌آورى، هر دو رکعت با یک سلام، که در هر رکعت یک مرتبه «حمد» و سه بار سوره «توحید» را مى‌خوانى و پس از پایان این نمازها، هفتاد بار مى‌گویى: «سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لا إلهَ إلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ اَکْبَرُ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إلاَّ بِاللّهِ الْعَلِىِّ الْعَظِیمِ». رسول خدا صلی‌الله علیه وآله فرمودند: «کسى که این نماز را بخواند وقتى که بمیرد، خداوند قبرش را معطّر و خوشبو مى‌کند و هر روز - تا هنگام دمیدن صور - نورى وارد قبرش مى شود»

اعمال روز عاشورا

روز عاشورا که روز شهادت امام حسین علیه‌السلام و یاران باوفاى اوست، روز اندوه و غم و مصیبت ائمّه اطهار(علیهم السلام) و شیعیان آنها است و بر انجام اعمال و رعایت امورى در این روز تأکید شده است، مانند:

۱. دست از کسب و کار بکشید

شایسته است شیعیان در این روز دست از کسب و کار بکشند، نیازهاى خانه را در این روز تهیه و ذخیره نکنند، به عزادارى و نوحه سرایى بپردازند و همچون کسانى که عزیزترین افراد خویش را از دست داده‌اند، غم زده و اندوهگین باشند.

امام على بن موسى الرضا علیه‌السلام در همین باره فرموده‌اند: «هر کس در روز عاشورا، دست از تلاش براى دنیا بردارد، خداوند حاجت‌هاى دنیوى و اخروى او را برآورده مى‌سازد و هر کس که روز عاشورا، روز اندوه و غم و گریه‌اش باشد، خداوند روز قیامت را روز سرور و شادى او قرار دهد و در بهشت با دیدار ما، چشمش روشن مى‌شود و هر کس که روز عاشورا را براى خود روز برکت بداند و در آن روز براى منزل خویش اموالى را ذخیره سازد، آن اموال براى او برکتى نخواهد داشت.» البته حساب کسانی که با مسائل بسیار ضروری مردم سر و کار دارند مانند پزشکان کشیش از این حدیث جداست. همچنین در این روز بسیار بر دشمنان اهل‌ بیت علیه‌السلام لعن و بیزارى بجویید به ویژه از قاتلان آن حضرت غافل نشوید و بسیار بر آنها لعن کنید.

۲. به یکدیگر تسلیت بگویید

امام باقر علیه‌السلام فرموده‌اند: «شیعیان در این روز به یکدیگر تسلیت بگویند و چه بهتر که با این جمله‌ها باشد: «عَظَّمَ اللّهُ أُجُورَنا بِمُصابِنا بِالْحُسَینِ عَلَیهِ السَّلامُ، وَ جَعَلَنا وَ إِیاکُمْ مِنَ الطّالِبِینَ بِثارِهِ، مَعَ وَلِیهِ الاِْمامِ الْمَهْدِىِّ مِنْ آلِ مُحَمَّد عَلَیهِمُ السَّلامُ.» که معنی آن چنین است:«بزرگ گرداند خدا پاداش ما را در سوگواریمان بر حسین علیه‌السلام و قرار دهد خداوند ما و شما را از خون خواهانش به همراه ولیش امام مهدى از خاندان محمّد (علیهم السلام)»

۳. زیارت قبر امام حسین علیه‌السلام

مرحوم «ابن قولویه»(رحمه الله) مطابق روایتى مى‌گوید: «کسى که در روز عاشورا کنار قبر امام حسین علیه‌السلام باشد و زائران را کمک کند و آب دهد، مانند کسى است که لشکر آن حضرت را سیراب کرده باشد و گویا با آن حضرت در کربلا حاضر بوده است.»

۴. هزار مرتبه لعن بر قاتلان امام حسین علیه‌السلام هزار مرتبه بر قاتلان آن حضرت لعنت کند و بگوید: «اَللّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ الْحُسَینِ(علیه السلام)» ۵. خواندن هزار مرتبه سوره توحید

خواندن هزار مرتبه سوره «توحید» در این روز فضیلت فراوانى دارد. امام صادق علیه‌السلام در این باره فرموده است: «هر کس در روز عاشورا هزار مرتبه سوره «توحید» را بخواند، خداوند رحمان به وى نظر (رحمت) افکند و هر کس را که خداوند رحمان (با دیده رحمت) نظر کند، وى را مجازات نخواهد کرد.»

۶. از خوردن و آشامیدن پرهیز شود

در روز عاشورا شایسته است که از خوردن و آشامیدن بدون اینکه قصد روزه کند خوددارى کرده تا اینکه وقت عصر فرا رسد و از غذا و آب مختصرى به اندازه‌ای که مصیبت زدگان استفاده مى‌کنند، تناول کنند. مرحوم «علاّمه مجلسى» در کتاب «زاد المعاد» گفته است که بهتر است روز نهم و دهم ماه محرّم را روزه نگیرند، زیرا بنى امیه این دو روز را براى برکت و شکر بر قتل امام حسین علیه‌السلام (به عنوان ظاهرسازى) روزه مى‌گرفتند، از طریق اهل بیت علیهم السلام احادیث فراوانى در مذمّت روزه این دو روز، مخصوصاً روزه روز عاشورا نقل شده است. همچنین در این روز، از مزاح و خنده و دیگر سرگرمى‌هاى مسرّت بخش دنیوى خوددارى کنند.

۷. هنگام غروب بیشتر به یاد مصائب اهل حرم باشد

سزاوار است هنگام غروب روز عاشورا، به یاد مصائب فرزندان و اطفال و زنان حرم امام حسین علیه‌السلام باشند، زیرا آن هنگام از سخت ترین لحظات حرم آل پیامبر صلی‌الله علیه وآله بود. دشمنان سرمست از باده پیروزى و اجساد شهیدان روى خاک کربلا و زنان و کودکان نالان و گریان و پریشان بودند، در همان زمان دستور غارت و آتش زدن خیمه‌ها صادر شد. اطفال یتیم، زنان بى‌سرپرست و کودکان تشنه، هر کدام به سویى مى‌دویدند و در آن میان، حضرت زینب و امام زین العابدین و امّ کلثوم سلام‌الله علیها پناهگاه این مصیبت دیدگان بودند و همه غم‌ها را به دل و جان مى‌خریدند و همه دشوارى‌ها را بر خویش هموار مى‌ساختند، تا دیگران را آرام کنند. در آن غروب، مصائبی بر خاندان رسول اللّه (ص) رفت و اندوهى بر آنان فرود آمد که قابل تصور و بیان کردن نیست. مصائبى که اشک‌ها را از دیده‌ها سرازیر مى‌سازد و اعماق روح و جان را آزار مى‌دهد.

۸. سلام بر رسول‌ خدا صلی‌الله علیه وآله و سایر معصومین سزاوار است عاشقان و علاقمندان مکتب سالار شهیدان امام حسین علیه‌السلام در روز عاشورا برخیزند و بر رسول خدا صلی‌الله علیه وآله، علىّ مرتضى علیه‌السلام، فاطمه زهرا سلام‌الله علیها، حسن مجتبى علیه‌السلام و سایر امامان از ذریه آن حضرت علیه‌السلام سلام کنند و به این بزرگواران این مصیبت بزرگ را با دلى سوزان و اشکى روان تسلیت گویند و این زیارت را بخوانند: «اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ ادَمَ صَفْوَةِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ نُوح نَبِىِّ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ اِبْراهیمَ خَلیلِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ مُوسى کَلیمِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ عیسى رُوحِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ مُحَمَّد حَبیبِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ عَلِىٍّ اَمیرِ الْمُؤْمِنینَ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ الْحَسَنِ الشَّهیدِ سِبْطِ رَسُولِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یابْنَ رَسُولِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یابْنَ الْبَشیرِ النَّذیرِ، وَابْنَ سَیدِ الْوَصِیینَ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یابْنَ فاطِمَةَ سَیدَةِ نِسآءِ الْعالَمینَ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا اَبا عَبْدِاللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا خِیرَةَ اللهِ وَابْنَ خِیرَتِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا ثارَ اللهِ وَابْنَ ثارِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ اَیهَا الْوِتْرُ الْمَوْتُورُ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ اَیهَا الاْمامُ الْهادِى الزَّکِىُّ، وَعَلَى الاَْرْواحِ الَّتی حَلَّتْ بِفِنآئِکَ، وَ اَقامَتْ فى جِوارِکَ، وَ وَفَدَتْ مَعَ زُوّارِکَ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ مِنِّى ما بَقیتُ وَ بَقِىَ اللَّیلُ وَ النَّهارُ، فَلَقَدْ عَظُمَتْ بِکَ الرَّزِیةُ، وَ جَلَّ الْمُصابُ فِى الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُسْلِمینَ، وَفى اَهْلِ السَّمواتِ اَجْمَعینَ، وَ فى سُکّـانِ الاْرَضینَ، فَاِنّا للهِِ وَاِنّا اِلَیهِ راجِعُونَ، وَ صَلَواتُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ وَ تَحِیاتُهُ عَلَیکَ وَ عَلى ابآئِکَ الطّاهِرینَ الطَّیبینَ الْمُنْتَجَبینَ، وَ عَلى ذَراریهِمُ الْهُداةِ الْمَهْدِیینَ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا مَوْلاىَ وَ عَلَیهِمْ، وَ عَلى رُوحِکَ وَ عَلى اَرْواحِهِمْ، وَ عَلى تُرْبَتِکَ وَ عَلى تُرْبَتِهِمْ، اَللّـهُمَّ لَقِّهِمْ رَحْمَةً وَ رِضْواناً وَ رَوْحاً وَ رَیحاناً، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا مَوْلاىَ یا اَبا عَبْدِاللهِ، یا بْنَ خاتَمِ النَّبِیینَ، وَ یا بْنَ سَیدِ الْوَصِیینَ، وَ یا بْنَ سَیدَةِ نِسآءِ الْعالَمینَ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا شَهیدُ یا بْنَ الشَّهیدِ، یا اَخَ الشَّهیدِ، یا اَبَا الشُّهَدآءِ، اَللّـهُمَّ بَلِّغْهُ عَنّى فى هذِهِ السّاعَةِ وَ فى هذَا الْیوْمِ، وَ فى هذَا الْوَقْتِ وَ فى کُلِّ وَقْت، تَحِیةً کَثیرَةً وَسَلاماً، سَلامُ اللهِ عَلَیکَ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ یا بْنَ سَیدِ الْعالَمینَ، وَ عَلـَى الْمُسْتَشْهَدینَ مَعَکَ سَلاماً مُتَّصِلاً مَا اتَّصَلَ اللَّیلُ وَ النَّهارُ، اَلسَّلامُ عَلَى الْحُسَینِ بْنِ عَلِىٍّ الشَّهیدِ، اَلسَّلامُ عَلى عَلِىِّ بْنِ الْحُسَینِ الشَّهیدِ، اَلسَّلامُ عَلـَى الْعَبّاسِ بْنِ اَمیرِ الْمُؤْمِنینَ الشَّهیدِ، السَّلامُ عَلَى الشُّهَدآءِ مِنْ وُلْدِ اَمِیرِ الْمُؤْمِنینَ، اَلسَّلامُ عَلَى الشُّهَدآءِ مِنْ وُلْدِ الْحَسَنِ، اَلسَّلامُ عَلَى الشُّهَدآءِ مِنْ وُلْدِ الْحُسَینِ، اَلسَّلامُ عَلَى الشُّهَدآءِ مِنْ وُلْدِ جَعْفَر وَ عَقیل، اَلسَّلامُ عَلى کُلِّ مُسْتَشْهَد مَعَهُمْ مِنَ الْمُؤْمِنینَ، اَللّـهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَ بَلِّغْهُمْ عَنّى تَحِیةً کَثیرَةً وَ سَلاماً، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا رَسُولَ اللهِ، اَحْسَنَ اللهُ لَکَ الْعَزآءَ فى وَلَدِکِ الْحُسَینِ، اَلسَّلامُ عَلَیکِ یا فاطِمَةُ، اَحْسَنَ اللهُ لَکِ الْعَزآءَ فى وَلَدِکِ الْحُسَینِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا اَمیرَ الْمُؤْمِنینَ، اَحْسَنَ اللهُ لَکَ الْعَزآءَ فِى وَلَدِکَ الْحُسَینِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا اَبا مُحَمَّد الْحَسَنَ، اَحْسَنَ اللهُ لَکَ الْعَزآءَ فى اَخیکَ الْحُسَینِ، یا مَوْلاىَ یا اَبا عَبْدِاللهِ، اَنـَا ضَیفُ اللهِ وَضَیفُکَ، وَجارُ اللهِ وَجارُکَ، وَلِکُلِّ ضَیف وَجار قِرىً، وَقِراىَ فى هذَا الْوَقْتِ اَنْ تَسْئَلَ اللهَ سُبْحانَهُ وَتَعالى، اَنْ یرْزُقَنى فَکاکَ رَقَبَتى مِنَ النّارِ، اِنَّهُ سَمیـعُ الدُّعـآءِ، قَریبٌ مُجیبٌ» ۹. خواندن زیارت عاشورا

خواندن زیارت امام حسین علیه السلام معروف به «زیارت عاشورا» در این روز ثواب فراوانى دارد. این زیارت را مى‌توان از راه دور یا نزدیک خواند و بسیار بافضیلت و یکى از کیمیاهاى سعادت است.

۱۰. خواندن مقتل شایسته است در این روز شیعیان مقتل بخوانند و یکدیگر را بگریانند. روایت شده هنگامی که حضرت موسى علیه السلام مأمور شد به ملاقات حضرت خضر و تعلّم از او، اوّلین چیزى که در وقت ملاقات بین ایشان درباره آن صحبت شد، آن بود که از مصیبت‌های آل محمد صلی‌الله علیه وآله گفتند و بسیار گریستند.

پی‌نوشت:

روضه‌های تصویری کاری از آقای روح‌الامین