کردوانی: هجوم ریزگردهای دریاچه ارومیه به تبریز دروغ است

خبرگزاری تسنیم: این جملات متعلق به پروفسور پرویز کردوانی است که به رغم اعتقاد راسخ برخی از طرفداران احیای دریاچه ارومیه، او معتقد است این دریاچه احیا شدنی نیست. اواسط شهریور امسال، رسانه‌ها خبر از افزایش حمایت مردم و هنرمندان از کمپینی دادند که در پی درخواست "ستاد احیا دریاچه ارومیه" از رضا کیانیان، بازیگر سینما تشکیل شده بود. کمپینی تحت عنوان «من دریاچه ارومیه هستم» که از جامعه می خواهد با جمع آوری یک میلیون امضا برای نامه‌ای، "سازمان ملل را موظف به احیای دریاچه ارومیه" کنند. متن این نامه که خطاب به بانک جهانی و سازمان ملل نوشته شده به شرح ذیل است: " دریاچه ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچه داخل سرزمینی ایران، طی یک روند نزولی 18 ساله در استانه خشک شدن و نابودی است و در صورت رخ دادن این تراژدی زیست محیطی، زندگی 40 میلیون شهروند تحت تأثیر اثرات منفی این اتفاق قرار خواهد گرفت. با توجه به اراده ملت و دولت در خصوص حل کردن بحران‌های زیست محیطی سرزمین ایران، در این کمپین از تمامی دوستداران محیط زیست و افراد ذی نفوذ در نهادهای علمی و مالی بین‌المللی درخواست می‌گردد که همیت خود را در تأمین اعتبارات لازم از طرف جامعه جهانی بکار گیرند و کارگروه‌های لازم را برای ارائه طرح‌های بازیابی دریاچه تشکیل دهند." این کمپین که اخیراً از طریق یک سامانه پیامکی هم برای نامه درخواست کمک از بانک جهانی و سازمان ملل امضا جمع می‌کند و تاکنون حدود 56 هزار امضا را در کارنامه خود به ثبت رسانده نه تنها از طرف بسیاری از بازیگران مورد استقبال قرار گرفته بلکه مسئولان رده بالای سازمان حفاظت محیط زیست را هم در صف اول حامیان خود به نمایش گذاشته است اما اینکه این کمپین سفارشی بر اساس کدام منبع، مدعی است با جمع‌آوری یک میلیون امضا می‌تواند "سازمان ملل را موظف به احیای دریاچه ارومیه کند" از یک سو و عدم اشاره نامه این کمپین به اینکه بودجه درخواستی از بانک جهانی و سازمان ملل برای انجام چه اقداماتی در راستای احیای دریاچه ارومیه صرف خواهد شد از سوی دیگر، از جلب اعتماد و همراهی بسیاری از علاقمندان محیط زیست که معتقدند احیای دریاچه ارومیه در صورت امکان، بیش از هر چیز نیازمند مدیریت صحیح آب و تغییر الگوی کشت است جلوگیری می‌کند. چندی پیش، عیسی کلانتری مشاور رئیس‌جمهور و دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در مراسم امضای اسناد فائو در پروژه دریاچه ارومیه با تأکید بر قطعی بودن احیای دریاچه ارومیه درباره مفاد این اسناد گفته بود: مبلغ کمک فائو در این اسناد 3 میلیون و 800 هزار دلار است و مدت اجرای پروژه 4 سال تعیین شده است. دریاچه ارومیه تا سال 1402 به وسعت چهار هزار و 200 کیلومتر با حددو 15 میلیارد متر مکعب آب خواهد رسید که لازمه آن تداوم روند احیای و سرمایه‌گذاری‌هاست. کلانتری همچنین با بیان اینکه هر دولتی که بر سر کار بیاید مجبور است دریاچه را احیا کند، گفته بود: هزینه احیای حدود 6 تا 7 میلیارد دلار است اما هزینه خشک شدن دریاچه بیش از هزار میلیارد دلار است زیرا جابه‌جایی شهرهایی مانند ارومیه و تبریز با این مبلغ امکانپذیر نیست. اما پرویز کردوانی، چهره ماندگار جغرافیای ایران با ابراز تأسف از سوء‌استفاده از احساسات جامعه به منظور جذب اعتبار داخلی و خارجی می‌گوید: اکثر چاه‌های غیرمجاز و مخرب اطراف دریاچه ارومیه در دهه‌های 60 و 70 در زمان وزارت چندین ساله آقای کلانتری در وزارت کشاورزی، که اتفاقاً اکنون، دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه هستند، حفر شد و کار را به جایی رساند که وزارت نیرو در همایشی اعلام کرد از سال 70 جریان آب در دریاچه ارومیه برعکس شده است و حالا امروز، آقای کلانتری چاه‌هایی را که در زمان وزارت خودشان حفر شده بود مسدود می‌کنند. متأسفانه همانگونه که آقای اسماعیل کریم‌زاده، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان غربی عنوان کردند، اکثر چاه‌های مخرب برای دریاچه ارومیه پیش از سال 85 حفر شده بودند و با مسدود شدنشان کشاورزان اطراف دریاچه ارومیه مظلوم واقع شده‌اند. وی ادامه می‌دهد: عمق دریاچه ارومیه در عمیق‌ترین نقطه به 16 متر می‌رسد در حالی که عمق چاه‌های حفر شده در اطراف آن به مراتب بیشتر است و به بیش از 100 متر هم می‌رسد که همین موضوع سبب شده، طبق قانون ظروف مرتبط، آب دریاچه به سمت چاه‌ها جریان پیدا کند که نتیجه آن، شور شدن آب چاه‌هاست. بنابراین هر چه آب در دریاچه ارومیه بریزیم، وارد این چاه‌ها می‌شود و نهایتاً به شورتر شدن آب شیرین اطراف دریاچه ارومیه می‌انجامد.

کردوانی در پاسخ به این سوال که آیا پر کردن تمامی چاه‌های اطراف دریاچه ارومیه می‌تواند احیای آن را تضمین کند یا خیر می‌گوید: خیر. به هیچ وجه. طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی، تنها چاه‌های غیرمجازی که بعد از سال 85 حفر شده‌اند باید مسدود شوند، بنابراین بخش عمده چاه‌‌‌های غیرمجاز که طبق گفته اسماعیل کریم‌زاده، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان غربی قبل از سال 85 حفر شده‌اند نباید مسدود شوند. ضمناً مسدود کردن کلیه چاه‌ها با توجه وجود صدها هزار نفر از روستاییان در بیش از 9 شهرستان و صدها روستا در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی غیرممکن است. از سوی دیگر به فرض پر کردن تمامی چاه های اطراف دریاچه ارومیه که طبق محاسبه مدیرکل ستاد بحران آذربایان شرقی، تعدادشان به بیش از 88 هزار حلقه می رسد، باز هم احیای دریاچه امکانپذیر نیست چرا که به دلیل عمق زیاد چاه‌ها در دشت‌ها و نشست زمین و مهمتر از همه عدم وجود امکان تغذیه مصنوعی سفره‌های آب زیر‌زمینی دشت‌ها برای جریان آب، بازگرداندن برای جریان آب به حالت اولیه یعنی از سمت دشت‌ها به دریاچه غیرممکن خواهد بود. وی با ابراز شگفتی از اظهارات عیسی کلانتری مبنی بر اینکه ریزگردهای دریاچه ارومیه طی سال‌های آتی، جا‌به‌جا کردن شهرهای تبریز و ارومیه را ناگزیر خواهند کرد، تصریح می‌کند: اولاً دریاچه ارومیه کانون ریزگرد نیست و منبعی از نمک کریستال است، ثانیاً جهت باد از غرب به شرق است، بنابراین ریزگردهای خیالی، مشکلی برای شهرهای تبریز و ارومیه ایجاد نخواهند کرد. کردوانی با اشاره به اظهارات دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه مبنی بر رسیدن حجم آب دریاچه ارومیه به حدود 15 میلیارد متر مکعب تا سال 1402 افزود: اگر این وعده با هزینه کردن خسارت‌های جبران ناپذیز، محقق هم بشود، کمتر از نیمی از حجم آب دریاچه ارومیه تأمین شده است چرا که حجم آب این دریاچه در گذشته بیش از 32 میلیارد متر مکعب بوده است. وی با تکذیب اظهارات عیسی کلانتری مبنی بر افزایش عمق دریاچه ارومیه در سال جاری ضمن اشاره به میزان قابل توجه بارش در سال جاری می‌گوید: می‌روند و در کم عمق‌ترین بخش دریاچه خاکریز ایجاد می‌کنند تا موقتاً سطح آب بالا برود. بعد می‌گویند عمق دریاچه تا 15 سانتی‌متر افزایش یافته و آن را نشان از قابل احیا بودن دریاچه عنوان می‌کنند. کردوانی در پایان با انتقاد از اختصاص اعتبار 7 میلیارد دلاری از منابع داخلی برای احیای دریاچه ارومیه تأکید می‌کند: اختصاص این اعتبار هنگفت از منابع داخلی، علاوه بر صدها میلیون دلار که تاکنون به منظور احیای دریاچه ارومیه از منابع خارجی دریافت شده، اشتباه محض است. دریاچه ارومیه تنها حوزه آبگیر کشور است که احیای آن امکان ناپذیر است اما متأسفانه با وجود بحران آب و بر خلاف سیاست اقتصاد مقاومتی، منابع آب و اعتباراتی که سرمایه ملی به حساب می‌روند را به دریاچه‌ای می‌ریزیم که باید سالها پیش برای مردنش می‌گریستیم. اقدامی که به شور شدن عرصه‌های بیشتری از زمین‌های کشاورزی می‌انجامد و مهاجرت بیشتر ساکنان این مناطق می‌انجامد. به گزارش خبرگزاری تسنیم، عیسی کلانتری، عیسی کلانتری مشاور رئیس‌جمهور و دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در مراسم امضای اسناد فائو در پروژه دریاچه ارومیه گفته بود: "آن‌هایی که می‌گویند دریاچه احیا نمی‌شود تخصص ندارند؛ وضعیت دریاچه نشان داده است پیش‌بینی ستاد احیا و دانشگاه شریف مبنی بر قابلیت احیای دریاچه صحیح بوده و در این مدت نه تنها وضعیت دریاچه تثبیت شد بلکه به عمق آن نیز تا 15 سانتی‌متر اضافه شده است."