قرار نیست همه فیلم های عطاران بفروشد

سرویس فرهنگی فردا: در ابتدای برنامه " سینما معیار" جبار آذین با اشاره‌ به داستان فیلم فرحبخش گفت: آبنبات چوبی به نوعی قصّه مکرر دختران فراری از خانه را می‌خواهد روایت کند و ماجرای دختری هست که از خانه سنتی‌زده خود فرار می‌کند و دچار یکسری مشکلات اجتماعی می‌شود و در ادامه سر از اتفاقات ناخوشایندی درمی‌آورد که در پایان به قتل و خونریزی ختم می‌شود. مشابه این قصه را در دهها فیلم ایرانی و خارجی دیدیم و سینمای قبل و پس از انقلاب بیش از هزار فیلم فارسی از این نوع داستان بهره‌ها برده است. فرم آبنبات چوبی غلط و روایت آن غیرخطی است وکیلی این فیلم را از لحاظ فرم تحلیل کرد و گفت: آبنبات چوبی سعی می‌کند شبیه تریلر‌های آمریکایی باشد که یک اتفاقی می‌افتد و بعد عنصر غافلگیری، هیجان و تعلیق دارد. اگر راجع به نقش نگین صحبت کنیم هم می‌توانیم به دیدگاه کارگردان برسیم و هم چیزی که کارگردان می‌خواهد در نهایت نتیجه بگیرد، شخصیتی داریم که لات‌منشانه صحبت می‌کند و بازی، خیلی درشت و بیرون از خود فضای فیلم هست و این نشان می‌دهد تلقی کارگردان از مسئله اجتماعی خیلی سطحی هست و فرم غلط و روایت غیرخطی دارد. باید سؤال کرد در سکانسی که گفته می‌شود شخصیت مُرده است و یکدفعه زنده از آب درمی‌آید چه متنی ساختید؟

حکایت آبنبات چوبی همان حکایت سنتی فیلم‌فارسی است آذین در ادامه صحبتهای وی اضافه کرد: گفته‌های آقای وکیلی دارای حقایق مسلم سینمایی است، حکایت آبنبات چوبی همان حکایت سنتی فیلم‌فارسی است و اگر آقای فرحبخش بخواهند کارهایی در مقام کارگردان انجام دهند که برگرفته از ژانرهای مطرح سینمای جهان باشد باید گفت به لحاظ کار فیلم بسیار عقب‌مانده‌تر از این مراحل هستند و خود این فیلم هیچ‌چیز ارزشمندی برای گفتن ندارد. این فیلم نه بازی دارد، نه شخصیت‌پردازی دارد، نه قصه دارد، نه فیلمنامه اصولی و کارگردانی فکر شده دارد، حتی مضامین به اصطلاح شیک به‌روزشده‌اش هم چون سطحی است قابل تعمق نیستند. فرحبخش: از اکران و فروش فیلم بسیار راضی هستم فرحبخش کارگردان فیلم «آبنبات چوبی» درباره اوضاع اکران فیلم گفت: از اکران فیلم بسیار راضی هستم و در یک هفته 400 میلیون در تهران فروش داشتیم. او در سؤالی مبنی بر دلیل تفاوت سلیقه کارگردانی و تهیه‌کنندگی‌اش اظهار داشت: فکر می‌کنم این دو مورد در عرض هم هستند، اعتقاد دارم سازنده اصلی فیلم تهیه‌کننده است و کارگردان هم مثل بقیه عوامل در خدمت فیلم است. تهیه‌کننده به معنای واقعی کلمه فیلمنامه و کارگردان را انتخاب می‌کند و به کمک کارگردان بقیه عوامل را انتخاب می‌کند، امّا وقتی کارگردان هستم سلیقه شخصی‌ام را بیشتر اعمال می‌کنم. فرحبخش: ممکن است از تهیه‌کنندگی برخی فیلم‌هایم راضی نباشم، اما فیلم مبتذل ندارم وی درباره نظر برخی منتقدان مبنی بر خط فیلم فارسی بودن فیلم‌هایش از لحاظ فرمی و ساختاری گفت: معنای کلمه فیلم فارسی را نمی‌دانم، هیچوقت مدعی نیستم 50 فیلم خوب داشتم، الان هم معتقدم 3 نوع فیلم بیشتر در ایران نداریم: خوب، بد، متوسط، و ممکن است از تهیه‌کنندگی برخی فیلم‌ها راضی نباشم اما فیلم مبتذل ندارم. قرار نیست همه فیلم های عطاران بفروشد/دست پردیس سازان را باید بوسید وی درباره عدم فروش فیلم‌های اخیر عطاران اضافه کرد: فیلم دراکولا حدود 3 میلیارد فروش کرد و این تصور غلطی هست، آبنبات چوبی فیلم غیرمتعارف است و حضور عطاران برای اینکه مردم به سینما بروند خیلی کمک کرده است. فکر می‌کنم دوستان می‌خواهند مغلطه کنند چرا که قرار نیست همه فیلم‌های عطاران مثل هم بفروشد. قطعاً آبنبات چوبی هم هزینه‌اش درمی‌آید و هم به سود می‌رسد چرا که فیلم دولتی نبوده که پولهای سنگین هزینه شود. فرحبخش درباره ساخت پردیس سینما بیان داشت: پردیس‌های سینمایی سطح فروششان بالاست و آقای علیخانی درصدد این اتفاق هست و باید دست کسانی که چنین پردیس‌هایی ساختند را بوسید. آذین در تعریف فیلم‌فارسی و ساختار آن گفت: نزدیک به 500 صفحه در این مورد نوشته‌ام، دکتر کاووسی در زمانه‌ای که زندگی می‌کردند و کار سینما می‌کردند به فیلم‌هایی که دارای هیچگونه اصول و ضابطه سینمایی نبودند، نه داستان و نه شخصیت و نه کارگردانی نداشتند این آثار را سینما نمی‌دانستند و به همین جهت درصدد این برآمدند که این نوع آثار را با استفاده از یک جمله یا کلمه از بقیه فیلم‌های قبل از انقلاب جدا کنند و بعد املای غلط فیلم فارسی را ابداع کردند. آقای فرحبخش و دوستانشان، فرزند خلف فیلم فارسی‌سازان هستند وی ادامه داد: هم اکنون به تمام فیلم‌هایی که هیچگونه امتیاز ساختار هنری، سینمایی، محتوایی، اخلاقی و داستانی ندارند فیلم فارسی اطلاق می‌کنیم. چیزی که به فیلم فارسی موسوم هست نشأت گرفته از شرایط خاص تاریخی و جغرافیایی سینمای ایران است، بعد از انقلاب وفادارترین و پیگیرترین سینماگر کشور ما که فرزند خلف فیلم فارسی‌سازان آقای فرحبخش و دوستانشان هستند. این فیلم به شکل معمولی شروع می‌شد و خیلی ناهنجار تمام می‌شود، در سکانس انتهایی تکلیف فیلمساز و تماشاگر مشخص نیست. وکیلی نیز دیدگاه خود را در این مورد بیان کرد و گفت: فیلمسازان مفهوم فیلم‌فارسی را به کافه و رقص و... محدود می‌کنند در حالی که اینطور نیست، فیلم‌فارسی جهان‌بینی خودش را دارد و بعد از کودتای 28 مرداد سال 1332 حکم مخدر را داشت. چون روسری شخصیت‌های فیلم هست و دیگر خانم‌ها آواز نمی‌خوانند به این معنا نیست که دیگر فیلم‌فارسی نمی ‌سازید، بلکه اتفاقاً شما یک قدم از فیلم فارسی هم عقب‌تر هستید چرا که فیلم فارسی به چیزی که می‌گفت ایمان داشت اما شما ندارید و این ریاکاری است. آبنبات چوبی ژستی دارد که آدم را اذیت می‌کند، فیلم چه دغدغه‌ای دارد؟ تناقض در فیلم بسیار آشکار است و نمی‌توان گفت فیلمنامه چه حسن و اشکالاتی داشت، چرا که مشخص نیست خانواده سنتی خوب است یا بد.

آبنبات چوبی نمی‌فروشد چون خودش هم نمی‌داند چیست وی درباره دلیل حرکت فیلم‌فارسی‌های کنونی بر جریان سینمای اجتماعی اظهار داشت: اینها مدهای اجتماعی و سینمایی در هر دهه را می‌گیرند و مطابق همان فیلم‌فارسی بیرون می‌دهند، آبنبات چوبی نمی‌فروشد چون خودش هم نمی‌داند چیست، اگر تجاری نیست آن فرم گریم چرا آنطور است؟ اگر ادعای اجتماعی بودن دارد پس شخصیت برادر چه می‌گوید؟ اگر ادعای فروش دارد چرا نمی‌فروشد؟ چون از هرچیز یک خرده در آن هست. آذین نیز در رابطه با عدم فروش این فیلم گفت: فیلم‌فارسی از نظر تاریخی منسوخ‌شده است اما دوستان پس از انقلاب دوباره همان تفکرات اغواگری و اضمحلال فکری دارد و مسئولان ما خواب بودند، فیلم‌هایی که طیف آقای فرحبخش می‌سازند از آن دسته نیست و از این 50 فیلم آقای فرحبخش، 49 تایش کپی‌برداری صحنه به صحنه و نما به نما کپی شدۀ فیلم‌فارسی است. اگر قرار است باز فیلم فارسی ساخته شود که لااقل چیز جدیدتری از جامعه امروز در آن ببینیم می‌توان گفت سینمای تجاری هست اما وقتی اینگونه ساخته می‌شود و کپی‌برداری سخیف از فیلم فارسی هست نتیجه‌اش این می‌شود. این فیلم نمی‌فروشد چون نه بازی دارد، نه کارگردانی، نه قصه جدید، و حتی تیزرهایش جذاب نیست. نطفه شکل‌گیری فیلم آبنبات چوبی متناقض است وکیلی ضمن اشاره به این نکته که نحوه غافلگیری فیلم، شخصیت‌پردازی، گره‌گشایی، در آبنبات چوبی مشکل دارد، اضافه کرد: نهایت خلاقیت آقای فرحبخش در این فیلم این است که نقش جدی به آقای عطاران داده است. اول باید مشخص شود اگر خانواده سنتی بد است چرا چاقو دست برادر می‌دهید که در نهایت شخص را بکشد؟ اگر خانواده سنتی خوب است چرا مارال فرار کرد؟ نطفه شکل‌گیری فیلم متناقض است. آذین درصحبتهای پایانی خود بیان داشت: آبنبات چوبی می‌توانست یک فیلم آسیب‌شناسانه اجتماعی باشد اگر از این همه پرحرفی به یک حرف بسنده می‌کرد و آن را کارشناسانه و تحلیل‌گونه بیان می‌کرد. باطن این فیلم پوچ‌تر از آن است که به نقد دربیاید وکیلی نیز در صحبت‌های پایانی خود خاطرنشان کرد: صحبتهای ما به معنای مخالفت با سینمای تجاری نیست، بدی ماجرا این است که از عناصر فیلم‌فارسی و سینمای تجاری با یک روکش اجتماعی استفاده می‌کنیم و در ظاهر حرف مهم می‌زنیم اما در باطن فیلم پوچ‌تر از آن است که به نقد دربیاید و آبنبات چوبی چنین فیلم‌هایی است. برنامه رادیویی " سینمامعیار " پنجشنبه‌ها ساعت 14:30 از رادیو گفت و‌گو پخش می‌شود، برنامه‌ای با اجرای سید امیر جاوید و تهیه‌کنندگی و سردبیری محمدجواد طالبی که سعی دارد ضمن پرداختن به مسائل اساسی سینمای ایران سطح آگاهی مخاطب از فیلم‌های روی پرده را بالا ببرد.