فروش تسلیحات؛‌ بزرگترین میراث دولت اوباما

خبرگزاری تسنیم: در حالیکه آمریکا در سالیان اخیر تعداد سربازان خود را در کشورهای جهان کاهش داده،‌ جای خالی آنها را با فروش بی‌سابقه تسلیحات پیشرفته نظامی به کشورهای متحدش پر کرده است. فروش تسلیحات در سال مالی 2015 نزدیک به 47 میلیارد دلار بود که نسبت به سال گذشته 32 میلیارد دلار افزایش داشته و تقریبا دو برابر فروش سال 2013 (23.6 میلیارد دلار) بود. 10 سال پیش،‌ معاملات تسلیحاتی آمریکا با کشورهای خارجی در مجموع 8.6 میلیارد دلار بود. جوزف ریکسی (Joseph Rixey)، مدیر آژانس شرکت امنیت دفاع،‌ یکی از ادارات پنتاگون که مسئول این مبادلات است، می‌گوید: «مجبور شدیم تعداد کارمندان‌مان را دو برابر کنیم تا بتوانیم کارها را انجام دهیم اما به سختی توانستیم به همه رسیدگی کنیم.» افزایش فروش تسلیحات به خارج همزمان با کاهش هزینه‌های نظامی آمریکا و نیز افزایش بی‌ثباتی در جهان است. این امر همچنین نشان دهنده تغییری در سیاست خارجی آمریکا در دوران اوباما بود. وی ترجیح می‌دهد به جای متعهد کردن سربازان آمریکایی، متحدین این کشور را با جنگنده‌ها و دیگر تسلیحات پیشرفته مسلح سازد. دولت آمریکا هزینه بخشی از این معاملات تسلیحاتی را پرداخت می‌کند. از مجموع 47 میلیارد دلاری که در سال مالی 2015 امضاء شد، 11.7 میلیارد دلاری آن از برنامه‌های کمک‌های امنیتی آمریکا تأمین شده است؛ به عبارت دیگر مالیات‌دهندگان آمریکایی هزینه تسلیحات کشورهای خارجی را پرداخت می‌کنند. کشورهای عربی حوزه خلیج فارس بیشترین تسلیحات را در سال‌های اخیر خریداری کرده‌اند. فروش تسلیحات به اعضای شورای همکاری خلیج [فارس] که شامل عربستان سعودی و امارات نیز می‌شود در پنج سال اول زمامداری باراک اوباما به 68 میلیارد دلار رسید. این در حالی است که در کل دوران جرج بوش مجموع معاملات تسلیحاتی با این کشورها بالغ بر 23 میلیارد دلار، یعنی یک سوم دوران اوباما، بود. اطلاعاتی که توسط مؤسسه صلح بین‌الملل استکهلم جمع‌آوری شده نشان می‌دهد اکنون خاورمیانه مقصد 32 درصد از تسلیحات صادراتی آمریکا است. در میان این پادشاهی‌های ثروتمند عربی،‌ سعودی‌ها فاصله‌ای بسیار زیاد از سایرین دارند. توافق‌نامه‌های تسلیحاتی بین آمریکا و عربستان در سال 2012 به رقم 35 میلیارد دلار رسید که رکوردی جدید محسوب می‌شد. این معاملات شامل همه چیز از مسلسل‌های گاتلینگ تا بالگردهای آپاچی است. این کشور خریدهای خود در سال 2015 را نیز ادامه داده و قراردادهایی برای خرید بالگردهای ام‌اچ-60آر و موشک‌های پاتریوت منعقد کرد. در اواخر اکتبر سال گذشته نیز دولت سعودی توافقی برای خرید کشتی‌های جنگی و تکنولوژی موشکی آمریکا به ارزش 11.25 میلیارد دلار امضاء کرد. این کشورها مدعی هستند مقابله با تهدید ایران دلیل اصلی این هزینه‌های هنگفت است اما پایگاه تحلیلی فارن‌پالیسی می‌نویسد هزینه‌های نظامی ایران در سال 2014 بالغ بر 15 میلیارد دلار بود، یک پنجم هزینه 80 میلیاردی عربستان سعودی. ایران حتی از امارات متحده عربی که جمعیتی بالغ بر 1.4 میلیون دارد نیز مصارف نظامی کمتری داشته است. امارات در سال 2015، 25 میلیارد دلار صرف نیروهای نظامی خود کرد. در حقیقت کشورهای عربستان سعودی،‌ امارات متحده عربی، عمان و بحرین در مجموع هشت برابر ایران هزینه نظامی داشته‌اند. آمریکا هم‌اکنون بیش از نیمی از بازار جهانی صادرات تسلیحات را در اختیار دارد. پنج مشتری بزرگ این کشور به ترتیب عبارتند از عربستان سعودی،‌ امارات متحده عربی، استرالیا، عراق و رژیم صهیونیستی. روسیه، دومین فروشنده بزرگ جهان،‌ تنها 14 درصد از بازار را در اختیار گرفته است.

اگرچه مقامات وزارت خارجه آمریکا مدعی هستند که تمام این معاملات به صورت دقیقی بررسی می‌شوند تا در جهت منافع ملی قرار داشته باشند نه منافع تجاری،‌ اما منتقدین با توجه به کاهش فروش سلاح در داخل آمریکا و اروپا می‌گویند یکی از اهداف صادرات سلاح جبران کاهش درآمد حاصل از این روند است. شرکت‌های تسلیحاتی در سال مالی 2014 قراردادهایی به ارزش 284 میلیارد دلار با وزارت دفاع آمریکا امضاء کردند که کاهشی 25 درصدی نسبت به سال 2011 (375 میلیارد دلار) نشان می‌داد. غول‌های تسلیحاتی به مانند لاکهید مارتین (Lockheed Martin) و ریتوئن (Raytheon) برای جبران فروش در غرب به بازارهای لوکسی چون خاورمیانه نظر دارند. کارشناسان همچنین بر این باور هستند که ارائه تسلیحات آمریکایی منجر به تشدید بحران در خاورمیانه و دیگر مناطق بی‌ثبات جهان شده است. تسلیحات آمریکایی که برای نیروهای ضددولتی در سوریه ارسال شده بود، در دستان داعش است. همچنین، هواپیماهای جنگنده، موشک‌های بالستیک و حتی بمب‌های خوشه‌ای که توسط عربستان سعودی از آمریکا خریداری شده‌اند برای جنگ در یمن مورد استفاده قرار می‌گیرند. بسیاری از تحلیلگران بر این عقیده هستند که مناقشه در یمن می‌تواند منجر به درگیری‌های بزرگتر قومی مذهبی در خاورمیانه شود. خلاء سیاسی ناشی از این مناقشه به القاعده و داعش فرصت خودنمایی و قدرت‌یابی داده است. با این حال، کارشناسان صنعت تسلیحات می‌گویند افزایش در فروش احتمالا به دلیل کاهش قیمت نفت فروکش خواهد کرد. ریچارد ابولافیه (Richard Aboulafia)،‌یک تحلیل‌گر صنایع دفاعی در شرکت تیل گروپ کورپ (Teal Group Corp) می‌گوید که کاهش ارزش نفت خام پایانی بر ثروت بادآورده نفت خواهد بود. وی گفت: «ما دو نیروی محرکه در ورای روند کنونی داشتیم. اولی تنش‌های منطقه‌ای است و دومی قیمت بالای نفت.» ابولافیه همچنین می‌گوید علی‌رغم افزایش فروش تسلیحات به کشورهای خارجی در سال‌های اخیر،‌ 47 میلیارد دلار در مقایسه با مخارج نظامی سالیانه آمریکا بسیار کمرنگ است: «ببینید، بودجه وزارت دفاع صدها میلیارد دلار،‌ در هر سال،‌ است.»