تونل نیایش و پل صدر از بین چهار طرح مطالعاتی انتخاب شد

سرویس اجتماعی فردا؛ حامد فراهانی: پروژه های عظیم شهری در همه ادوار گذشته منتقدانی را به همراه داشته است منتقدانی که برخی از آنها از روی دلسوزی و تخصص اظهار نظر می کنند و برخی دیگر از روی سیاسی کاری و جناحی.

در این میان پروژه هایی نیز در شهر تهران طی سال های گذشته مطرح و به مرحله اجرا رسیده است که از جمله آنها می توان پروژه های پل صدر، تونل نیایش و تونل توحید را نام برد که بر مبنای حجمی که این پروژه ها دارند همیشه منتقدانی را داشته اند از این رو برای رفع پاره ای از ابهامات و پاسخ به برخی از این منتقدان به سراغ علیرضا جاوید، معاون عمرانی شهرداری تهران رفتیم که در ادامه بخشی از این گفتگو را از نظر می گذرانیم.

تمام پروژه های شهرداری تابع ضوابط عمومی حاکم بر پروژه های عمرانی در کشور، بخش نامه ها، ضوابط و فهارس بهای مصوب در سازمان برنامه و بودجه و همچنین تعدیل بهای ابلاغی از سوی سازمان مزبور است. همچنین فهارس بها و بخش نامه هایی که در شورای عالی فنی شهرداری تهران مصوب شده و از افراد صاحب صلاحیت فنی بهره‌مند است و بنابراین تمام چارچوب های قانونی در مورد محاسبه مبلغ عقد قرارداد در تمام قراردادهای عمرانی شهرداری تهران رعایت می‌شود. ادعاهای مطرح شده ناشی از جهل گوینده نسبت به موضوع است یا ناشی از پیش زمینه منفی است.

مقام عالی و بالای اجرایی در یکی از وزارت خانه های دولتی ، هزینه احداث بزرگراه طبقاتی صدر را یک میلیارد دلار اعلام کرده، در حالی که هزینه تمام شده این پروژه 1300 میلیارد تومان است؛ رقمی که اگر با دلار 3600 تومان محاسبه شود تقریبا معادل یک سوم هزینه اعلام شده توسط آن مسئول دولتی است. در این زمینه باید گفت یا اطلاع رسانی غلطی به این مسئول محترم صورت گرفته یا زاویه دید خاصی وجود دارد.

هزینه اجرای بزرگراه طبقاتی صدر و تونل نیایش مجموعا یک میلیارد دلار است. دو مگا پروژه شهری که افتخار مهندسی تهران و کشور است و در اجلاس‌های جهانی عمرانی توانسته اند مدال نقره جهانی را به خود اختصاص دهند که هر ایرانی باید از نام بردن این پروژه ها که به هم پیوسته هستند، افتخار کند.

پروژه های عمرانی شهرداری به نسبت موارد مشابه در کشور با قیمت بهینه و کمتری اجرا می شوند چراکه یک عامل تاثیر گذرا در هزینه‌های تمام شده، تعدیل است. وقتی پروژه هایی مثل تونل نیایش و پل صدر مشابه سایر پروژه‌های کشور دهها سال به طول نمی انجامد قطعا شاهد کاهش هزینه‌ها نسبت به پروژه‌های مشابه هستیم. آزادراهی در کشور در حال احداث است که پیشرفت فیزیکی آن در طول دو دهه به 30درصد هم نرسیده است. وقتی پروژه ای در مقیاس یک میلیارد دلار طی 2 سال به اتمام می رسد، در یک زمان‌بندی 5 ساله می رسید شاهد دو برابر شدن هزینه‌های آن خواهیم بود.

خود این موضوع که شهرداری دو ساله این پروژه را به اتمام رسانده به این معنا است که شهرداری در هزینه ها صرفه جویی کرده است. در این دو پروژه جمعا یک میلیارد دلار هزینه کرده و یک میلیارد دلار نیز با مدیریت بهینه و زمان بندی مناسب و شکستن رکوردهای اجرایی صرفه‌جویی کرده است.

باید در این پروژه به شهردار تهران، شورای شهر به عنوان حامی، معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران، کارگران و دست اندرکاران آفرین گفت. ضمن اینکه این پروژه با تکنولوژی بومی پیمانکاران بومی و ملی اجرا شده و این هم مایه افتخار است. ارتقا دانش فنی مهندسی را در کشور به دنبال داشته است. ما این عوامل افتخار آفرین را باید با غرور یاد کنیم تا به جامعه مهندسی برای اجرای دوباره چنین پروژه‌هایی قوت قلب بدهیم.

از سال 86 به بعد مطالعات مفصل دقیقی در مورد سه آلترناتیو و گزینه احداث در مورد تونل نیایش و امتداد تونلی آن، تونل نیایش و امتداد همسطح بزرگراه صدر و تعریض این بزرگراه با تملک املاک مجاور و همچنین تونل نیایش و امتداد آن به صورت بزرگراه طبقاتی و افزایش ظرفیت بزرگراه صدر مطرح شد که در نهایت با بررسی های انجام شده گزینه تونل نیایش و بزرگراه طبقاتی صدر انتخاب شد.

اولا هزینه تمام شده تعریض بزرگراه صدر با تملک املاک آن به دلیل قیمت بالای املاک مجاور حداقل 5 برابر هزینه تمام شده بزرگراه طبقاتی صدر بود. در نتیجه در ظرفیت های بودجه ای آن زمان امکانپذیر نبود.

ضمن اینکه نارضایتی زیادی در مورد املاک گرانقیمت منطقه وجود داشت و پیچیدگی تملک اجرای پروژه را هم سالها به تعویق می انداخت. بنابراین هم در زمانبندی و هم هزینه اصلا بهینه نبود.

در مقیاس دیگر امتداد تونلی تونل نیایش هم بررسی شد. اولا این گزینه به دلیل توپوگرافی طبیعی و وضعیت آبهای زیر سطحی، بهینه شناخته نشد. ثانیا اگر این پروژه می خواست به صورت تونلی امتداد پیدا کند هزینه تمام شده سه برابر هزینه تمام شده پل طبقاتی صدر بود. هم از حیث هزینه و هم ابعاد توپوگرافی و فنی و هم دسترسی تونل و تراز همسطح صدر مشکلاتی وجود داشت که در نهایت گزینه تونل نیایش و پل صدر انتخاب شد. این دوپروژه افتخار مهندسی کشور در طول یک دهه اخیر است.

فردا: هر چند وقت یک بار حاشیه ای در خصوص تونل توحید رخ می دهد. اخیرا بحث ریزش سقف و نشت آب از سقف مطرح بود؛ موضوعاتی که از بحث فنی عبور کرده و به مباحث عوامانه‌ای از قبیل عدم امنیت تونل توحید و عدم کارآیی این معبر زیرزمینی رسید.

تونل توحید بی تردید از نظر سازه ای هیچ گونه مشکلی ندارد، طراحی سازه ای و اجرای آن از کیفیت خوبی بهره مند است و به نوبه خود از افتخارات مهندسی است که در طول دو سالی که تجربه ای این چنینی وجود نداشت، ساخته شد. توحید اولین تونل شمالی- جنوبی است که در نوع خود بی‌نظیر است.

تنها موضوعی که مطرح می شود این است که در زمان احداث به دودلیل پیمانکار پروژه که طراح هم بوده، تشخیص داده است که این تونل به آب بندی کامل احتیاج ندارد؛ به دلیل تراز آبهای زیر سطحی که 70 متر بوده و تراز تونل که 40 متر است و دوم به دلیل اینکه تونل شمالی- جنوبی بوده و با آبهای سطحی در تعارض نبوده است.

در هر صورت بعد از بهره برداری از تونل به دلیل آبهای ناشناخته ای که حد فاصل سطح زمین و سقف تونل وجود دارد و می‌تواند ناشی از ترکیدن لوله‌های آب، نشت آبنماها و مشکلات دیگر باشد، در سه مقطع شاهد نشت آب از سقف تونل بودیم. البته این پدیده هیچ مشکل خاصی ایجاد نکرد و با مدیریت خوب، ترافیک ورودی و خروجی تونل برقرار بود. با این وجود تدبیری نیاز بود. بنابراین با اساتید دانشگاه تهران قراردادی منعقد و طرحی ارائه شد مبنی بر تزریق بتن و مواد افزودنی به سقف تونل؛ موادی که شامل تولیدات داخلی و البته محصولات واداتی است و از طریق تزریق به آب‌بندی سقف می‌پردازد. این کار در حال اجرا است و تا پایان مهر و یا آبان سال جاری به اتمام می‌رسد.

به زودی بخش بعدی این گفتگو منتشر خواهد شد.