استقرار اس-۴۰۰ در خاك ايران كذب محض است

روزنامه آرمان: با اعلام خبر حضور هواپيماهاي جنگنده روسي در پايگاه هوايي نوژه همدان، اين خبر به تيتر نخست بسياري از نشريات و خبرگزاري‌هاي بين‌المللي تبديل شد و واكنش‌هاي بسياري از كشورها را برانگيخت و پس از آن شايعه استقرار سامانه دفاعي اس- ۴۰۰ در ايران، واكنش مقامات ايراني و روس را به دنبال داشت كه به سرعت آن را تكذيب كردند. در راستاي بررسي اين حواشي، «آرمان» به گفت‌وگو با جهانگير كرمي استاد دانشگاه مطالعات جهان و كارشناس مسائل روسيه پرداخته است كه در ادامه مي‌خوانيد. موضوع استقرار سامانه دفاعي اس-۴۰۰ در ايران از سوي روسيه به يكي از سوژه‌هاي رسانه‌اي در جهان تبديل شده است. آيا استقرار اين سامانه‌ها در ايران صحت دارد؟ بايد تاكيد كنم كه بحث استقرار اس- ۴۰۰ در كشور كذب محض است و صحت ندارد؛ چرا كه اساسا همكاري‌هاي نظامي ايران و روسيه عليه گروه‌هاي تروريستي است و از آنجايي كه اين گروه‌ها مانند داعش و النصره تسليحاتي مانند جنگنده‌هاي پيشرفته در اختيار ندارند، استفاده از سامانه دفاعي اس- ۴۰۰ عملا لزومي ندارد و بي‌معناست و ايران پايگاهي در اختيار روسيه قرار نداده است. اما همكاري‌هاي نظامي ميان دو كشور از آنجايي كه نه عليه يك دولت بلكه عليه تروريسم و گروه‌هاي تروريستي است، نه تنها بلامانع است، بلكه يك قاعده حقوقي بين‌المللي و امري رايج است. چنان كه مي‌بينيم دولت آمريكا با همكاري بسياري از كشورهاي منطقه درصدد مبارزه با گروه‌هاي تروريستي است. بر اين اساس همكاري ايران و روسيه كه در قالب همكاري‌هاي مشترك در عمليات هوايي و زميني، همكاري‌هاي فني- اطلاعاتي عليه داعش و همچنين استفاده روسيه از پايگاه هوايي نوژه عليه مواضع تروريست‌هاست، اقدامي قانوني تلقي مي‌شود. استفاده از حريم هوايي ايران از سوي روسيه از آنجايي كه در حوزه موضوعات مربوط به حاكميت ملي است، امري قانوني تلقي مي‌شود. با اين حال دلايل واكنش و اعتراضات آمريكا و برخي از كشورها منطقه به اين موضوع چيست؟ حريم هوايي هركشور در اختيار حاكميت ملي كشورهاست و اگر استفاده از اين حريم با رضايت كشورها صورت گيرد، نقض هيچ كنوانسيوني نيست و هيچ كشوري حق اعتراض به اين موضوع را ندارد. همچنين بايد اشاره كرد كه آمريكا بارها از حريم هوايي عراق، تركيه و كشورهاي عربي خليج فارس استفاده كرده است. در گذشته هم در جريان حمله آمريكا به افغانستان در سال ۲۰۰۱ هم روسيه و هم كشورهاي متحد اين كشور، حريم هوايي خود را به توصيه روسيه در اختيار آمريكا قرار دادند تا عليه مواضع طالبان اقدام كند. در حال حاضر هم ناتو و هم آمريكا از حريم هوايي و خطوط ارتباطي‌ زميني پاكستان و كشورهاي آسياي ميانه براي دسترسي به افغانستان استفاده مي‌كنند. بر اين اساس استفاده از حريم هوايي كشورها با موافقت آنان، يك روال و قاعده بين‌المللي است و در اين راستا استفاده روسيه از پايگاه نوژه كه در چارچوب مقابله با تروريسم به عنوان يك تكليف بين‌المللي و همچنين در چارچوب منافع مشترك دو كشور در جهت حفظ تماميت ارضي و حاكميت ملي سوريه انجام می‌شود، امري قانوني و مبتني بر حاكميت ملي كشورهاست. در جريان مبارزه با طالبان و القاعده هم شاهد همكاري‌هاي نظامي ايران و روسيه در سال‌هاي ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ بوديم كه روسيه حريم هوايي و خطوط ارتباطي داخلي خود را در اختيار ايران قرار داد. با توجه به گسترش همكاري‌هاي نظامي ايران و روسيه در ماه‌هاي اخير، آيا اين همكاري‌ها مي‌تواند به بسته شدن پرونده اس- ۳۰۰‌ و تحويل كامل آن به ايران بينجامد؟ جمهوري اسلامي ايران سامانه دفاعي اس- ۳۰۰ را در سال ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ از روسيه خريداري كرد و قرار شد ۴ سال بعد تحويل ايران داده شود، اما در آن زمان به خاطر همكاري آمريكا و روسيه بين اوباما و مدوديف تحت عنوان طرح ريست (نوسازي روابط روسيه -آمريكا)، از قطعنامه‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل عليه ايران تفسير موسع به عمل آمد و از انتقال محموله به ايران جلوگيري شد. پس از آن با روي كار آمدن پوتين و تيره‌شدن روابط روسيه و آمريكا و از طرف مقابل روي كار آمدن روحاني و حل و فصل مساله هسته‌اي و لغو قطعنامه‌هاي شوراي امنيت عليه ايران، انتقال سامانه دفاعي اس- ۳۰۰ در دستور كار قرار گرفت كه بخشي از آن وارد شده و بخش ديگر قرار است تا ۶ ماه آينده تحويل ايران داده شود. با توجه به تغيير و تحولات منطقه‌اي و رويدادهاي اخير منطقه و جهان، به نظر مي‌رسد كه ائتلافي ميان ايران و روسيه و تركيه در حال شكل‌گيري است. اين ائتلاف منطقه‌اي تا چه حد مي‌تواند منافع ايران و ساير كشورها را تامين كند؟ در سال‌هاي گذشته، متاثر از تيرگي روابط ايران و عربستان، قطعنامه‌هاي شوراي امنيت و سازمان ملل عليه ايران و سياست خارجي سردرگم و نابسامان احمدی‌نژاد، روابط ايران و كشورهاي ديگر منطقه تيره شده بود و ائتلافي عليه ايران با همكاري امنيتي- نظامي كشورهاي عربي، تركيه، اروپايي‌ها و آمريكا شكل گرفته بود. با روي كار آمدن دولت روحاني و اتخاذ سياست خارجي تعاملي و تعادل بخش و منطقي، از اثرات اين سياست‌ها كاسته شد. همچنين پس از حل و فصل مساله هسته‌اي شاهديم كه روابط ايران و ساير كشورها در حال بهبودي است. علاوه بر اين مسائل منطقه‌اي ديگري همچون پيدايش داعش، كودتاي مصر، كودتاي تركيه و غيره سبب شده كه تركيه به سمت روسيه و ايران تمايل پيدا كند و اگر اين ائتلاف سه‌گانه شكل گيرد، نتايج حاصل از آن در منطقه بسيار مثبت خواهد بود و مي‌تواند به حل بحران سوريه بينجامد. علاوه بر اين، اين ائتلاف مي‌تواند ائتلاف ضد ايراني عربستان و برخي از كشورهاي عربي را از هم بپاشد و اقدامات ضد ايراني عربستان و برخي از جريانات راديكال عليه ايران را تضعيف كند.