درک وزیر دفاع از قانون اساسی کامل نیست/ نباید اطلاعات راهبردی‌مان را در اختیار روس‌ها قرار دهیم

سرویس سیاسی فردا: ماجرای پرواز جنگنده های روسی از پایگاه نوژه در همدان این روزها بازتاب گستره ای در رسانه های داخلی و خارجی داشته است. عده ای در داخل کشور این اقدام را واگذاری پایگاه نظامی به روسیه در خاک ایران تلقی کردند؛ اما طبق گفته مسئولان امر پایگاهی به روس ها واگذار نشده و حضور جنگنده ‌ها موقتی بوده و آنها طبق اراده و خواست ایران عمل کرده ‌اند و حق هیچ فعالیت دیگری را نداشته‌اند. به عبارتی جنگنده‌ های روسیه طبق مأموریت توافق شده، اقدام به بمباران جبهه‌های گروه‌های تروریستی داعش و النصره کرده ‌اند.

در همین رابطه تعدادی از رسانه های عرب زبان به این موضوع واکنش نشان دادند.

سایت عربی «بی بی سی» نوشت: این اولین باری است که روسیه از زمان آغاز عملیاتش در سوریه، حملات هوایی خود را از یک پایگاه هوایی ایرانی انجام می دهد. برخی تحلیلگران این اقدام روسیه را «غافلگیر کننده» خواندند و برخی دیگر گفتند که حملات هوایی روسیه از این پایگاه، آمریکا را به چالش خواهد کشاند.

بر پایه این گزارش، روزنامه البیان چاپ امارات این اتفاق را نقطه عطف بی سابقه ای از زمان شروع بحران سوریه توصیف کرد.

روزنامه النهار چاپ لبنان نیز نوشت: «روسیه برای اولین بار از زمان ورود به بحران سوریه در سپتامبر سال گذشته، با استفاده از پایگاه هوایی ایران برای پرواز جنگنده های خود، دامنه عملیاتش را در دفاع از دولت (قانونی) سوریه توسعه داد. اکنون این سئوال مطرح است که آیا این اقدام صرفا یک نیاز استراتژیک یا یک پیام سیاسی از کرملین به کاخ سفید است».

همچنین علی اکبر ولایتی، مشاور امور بین‌الملل رهبر معظم انقلاب در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه همکاری‌های میان ایران و روسیه در بُعد دفاعی و نظامی که گفته شده رابطه راهبردی است، چگونه است؟ گفت: رابطه ایران با روسیه نشئت گرفته از نگاه ایران به شرق است، نگاه به شرق مستلزم ابزارهایی است که از جمله آنها داشتن ارتباط راهبردی با کشورهایی چون روسیه و چین است و روابط استراتژیک با روسیه مستلزم الزاماتی است که از جمله آنها این نوع همکاری‌ها است، یعنی همکاری مشترک در مبارزه با تروریزم و تهاجم آمریکایی‌ها و متحدان آنها به متحدان ماست.

تنش میان مجلس و دولت بالا می‌گیرد

سخنان سردار دهقان در خصوص حضور هواپیماهای روسی در ایران بار دیگر اعتراض نمایندگان را برانگیخت او گفته بود: « این موضوع ارتباطی به مجلس ندارد. این کار تصمیم نظام در جهت مقابله با داعش و تروریستها در سوریه بوده است.»

اما حشمت الله فلاحت پیشه، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی در پاسخ به سوال خبرنگار فردا مبنی بر اینکه آیا تصمیم همکاری میان ایران و روسیه در جلسه نماینده ویژه پوتین با ظریف اتخاذ شده یا به ضورت دیگه ای بوده؛ اظهار کرد: اطلاعی از این تصمیم ندارم.

وی با اشاره به صحبت های وزیر دفاع مبنی بر اینکه این تصمیم ربطی به نمایندگان ندارد، تصریح کرد: من از اظهارات وزیر دفاع تعجب کردم البته انتظاری بیش از این ندارم. وزیر دفاع درکش از قانون اساسی بیش از این نیست.

این کارشناس مسائل بین الملل ادامه داد: طبق قانون اساسی نمایندگان ملت حق اظهار نظر در تمام امور مربوط به کشور در عرصه های مختلف سیاسی، اقتصادی و... را دارند و کسی نمی تواند نماینده را از این حق محروم کند و همچنین سوالاتی که در جامعه وجود دارد، باید پاسخ داده شود.

فلاحت پیشه تصریح کرد: تذکری هم که بنده در صحن دادم برای روشنگری در این رابطه بود؛ ولی متاسفانه موضع گیری های وزیر دفاع سوالات و ابهامات ما را بیشتر کرد و باید بدانیم که مجلس در راس امور است. اینکه رک می گویند ربطی به نماینده های مجلس ندارد؛ یعنی اینکه وی شناخت درستی از قانون اساسی ندارد و امیدواریم پاسخ روشنی در این خصوص داده شود.

وی در پاسخ به این سوال که بعضی گفته اند این نوع همکاری خلاف شعار «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی است» گفت: من وارد این بحث ها نمی شوم. اعتقاد من بر این است که این شائبه ها وجود دارد و اگر مسئولین مربوطه به جای موضع گیری در مقابل تذکرات صورت گرفته روشنگری کنند بهتر است.

فلاحت پیشه در خاتمه گفت: روس ها در عرصه سیاست خارجه نگاهشان به ایران هیچ گاه راهبردی نبود. طبعا نباید اطلاعات راهبردی کشورمان را در اختیار روس ها قرار دهیم.

پایگاه نظامی یا ایستگاه نظامی!

رسول احمدزاده حقوقدان در کانال تلگرام فلسفه، حقوق و سه نقطه در این خصوص نوشت: نمی دانم که چه حِکمتی است، هر از چندی کمیت لنگ حقوق در جامعه باید هُل داده شود! این روزها حضور روسیه در پایگاه شهید نوژه همدان و استفاده از این پایگاه برای حمله به داعش آن هم در قالب یک ائتلاف نُقل محافل و خبرساز شده است. خوشحالی ام از آن است که حداقل در این برهه ها مروری بر قانون اساسی می شود و یادمان می افتد که چیزی به نام قانون اساسی هم داریم! اصل یکصد و چهل و ششم قانون اساسی: «استقرار هر گونه پایگاه نظامی خارجی در کشور هر چند به عنوان استفاده های صلح آمیز باشد ممنوع است.» بد نیست به سابقه تقنینی این اصل نظری بیافکنیم: به محض طرح این اصل در مجلس خبرگان قانون اساسی آقای بنی صدر چنین اشکال می کنند: اگر ما خواستیم به فلسطینی ها در ایران پایگاه بدهیم نمی توانیم؟ مرحوم شهید بهشتی (نائب رئیس مجلس) با حالتی متعجب سوال می کنند که: پایگاه می خواهید بدهید؟ و آقای بنی صدر پاسخ می دهند: می خواهیم در ایران تعلیمات نظامی ببینند. سپس مرحوم شهید بهشتی ادامه می دهند: آقای بنی صدر گویا نظر دوستان این است که کمکمان را به برادران فلسطینی و برادران مبارز دیگر [شاید روسیه منظورشان بوده است!] می توانیم به شکل های دیگر بکنیم. النهایه آیت الله مکارم شیرازی چنین جمع بندی می کنند که: استثنا نمی شود و الا اصل کم ارزش می شود. و شهید بهشتی با تایید این حرف می فرمایند: بلی استثنا نمی کنیم ولی در اصول بعد باید یک فکری نسبت به خیلی از مسائل روابط اسلامیمان بکنیم که این جنبه را نداشته باشد. و سپس با 64 رای موافق و 1 رای ممتنع اصل مذکور بدون هیچ تغییری به تصویب می رسد. منع قانون اساسی صریح است، به گونه ای که از سابقه تقنینی بر می آید که حتی اجازه آموزش نظامی به افراد کشورهای دوست را در پایگاه های نظامی نداده و هیچ استثنایی را نپذیرفته است! لذا از لحاظ کبروی در اصل فوق تردیدی راه ندارد و قانونگذار اساسی اجازه همکاری نظامی با کشورهای خارجی در قالب استقرار پایگاه نظامی را نداده است؛ به گونه ای که حتی بر اساس بند سوم اصل ۱۷۶ یعنی «بهره گیری از امکانات کشور برای مقابله با تهدید خارجی» یا بر اساس اصل 154 در راستای «حمایت از مبارزه حق طلبانه مستضعفین در برابر مستکبرین در هر نقطه از جهان» یا بند 16 از اصل سوم قانون اساسی نمی توان این اصل را زیر پا نهاد. حال باید صغرای مسئله را مورد بررسی قرار گیرد. نظری بر آن است که چون ایران پایگاه نظامی را به روسیه تحویل نداده است و تنها جنگنده و بمب افکن های روسیه میهمان ما هستند، استقرار پایگاه نظامی بی معناست. به تعبیری دیگر تنها ایستگاه نظامی به وجود آمده است و هواپیماهای روسی موقتاً در این پایگاه نظامی ایران لانه گزیده اند؛ اصل فوق زمانی مصداق دارد که ایران این پایگاه را از نیروهای ایرانی تخلیه و تحویل نظامیان روسی می داد. احاله ای که به شکل و شمایل پایگاه های نظامی آمریکا در کشورهایی نظیر ژاپن و ترکیه صورت می گیرد هم نباید نادیده گرفت! از طرفی قیاس این امر با مصوبه ای از شورای عالی امنیت ملی که قبلاً استفاده از آسمان دریای خزر و عبور از نوار غربی کشور را برای روس ها مجاز شناخته بود، جزو دلایل موافقان است. عده ای دیگر اما برخلاف این برداشت، قائل هستند که صرف استقرار چند جنگنده در یک مکان در عرف نظامی، پایگاه نظامی شناخته می شود. به عبارت دیگر حضور چند جنگنده و بمب افکن مستلزم حضور خلبانان و خدمه پرواز و سوخت گیری و تعمیرات و ... است و مجموع اینها به خودی خود یک نوع پایگاه نظامی تشکیل می دهد و قانون اساسی استقرار «هر گونه» پایگاهی را ممنوع اعلام می کند. عده ای نیز با جعل هنرمندانه واژه ایستگاه نظامی [در مقابل پایگاه نظامی] قائل بر خروج موضوعی از بحث حاضر هستند! نتیجه گیری نمی کنم و ذهن مخاطب را به داوری می طلبم تا این نکته را واکاوی کند که اصولا پایگاه نظامی، چه مختصاتی دارد؟ پایگاه نظامی وصف مکانی است که ابزار و تجهیزات نظامی در آن مستقر می شوند یا می تواند جزو عَرَضیات خود ابزارآلات نظامی [و هیات همراه آن] باشد و اینکه آیا داوری عرف در مورد اطلاق عنوان پایگاه نظامی بر موردی خاص کفایت می کند یا مختصات آن باید از قبل تعریف شده باشد؟! در این موارد انتظار می رود مقامات نظامی کشورمان علی الخصوص کنش گران حقوقی آنها در جهت تنویر افکار عمومی، پاسخی مناسب ارائه کنند؛ هر چند در هر صورت حق برداشت آزاد از این اقدام و تحلیل آن برای همگان باقی خواهد بود!