اعتیاد، بمبی زیر پوست شهر

روزنامه ایران: وقوع یک اتفاق ناگهانی مثل زمین خوردن و خونریزی یک فرد با واکنش‌های مختلفی از سوی اطرافیان وی همراه می‌شود. غالباً افراد با هیاهو و ترس با این مسأله مواجه می‌شوند و هریک به دنبال اقدامی برای حل مشکل فرد مصدوم می‌گردند.

در این شرایط نخستین اقدام علمی که توصیه می‌شود یک کلمه است «نترسید» چرا که در چنین مواردی مداخلات عجولانه نه تنها کمکی به فرد مصدوم نمی‌کند بلکه آسیب‌های جبران ناپذیری را برای او به بار می‌آورد.

طی یک دهه گذشته اتفاقی که برای حوزه اعتیاد کشور افتاده است تحت تأثیر چند عامل اصلی از جمله تحریم‌های اقتصادی و تغییرات نامتعادل کننده اقتصادی و اجتماعی در کشور بوده است.

این عوامل در کنار هم باعث شده دهک‌های متوسط معتادان و خانواده هایشان، دچار افت قدرت اقتصادی شده و به دهک‌های اقتصادی فقیرتر نزول پیدا کنند. این رخداد که با مختصات سریع و شدت بالایی نیز همراه بوده سبب شده است سبک زندگی حجم زیادی از معتادان به کارتن خوابی سوق داده شود و تحت تأثیر این مسأله حجم انبوهی از مصاحبه‌ها، داده‌های پراکنده و اعلام نظرات غیرکارشناسی صورت پذیرد که اتفاقاً شباهت زیادی به هیاهوها و ترس‌های مثال یاد شده دارد و نه تنها کمکی به حل مشکل نمی‌کند بلکه غالباً باعث می‌شود شدت مشکل دوچندان گردد. واقعیت آن است که بر اساس داده‌ها و تحلیل‌های آماری، برخلاف بسیاری از گفته‌ها، طی یک دهه گذشته تغییر عمیقی در شیوع و نرخ بروز اعتیاد زنان و مردان اتفاق نیفتاده است بلکه بواسطه عواملی که گفته شد شدت اعتیاد افزایش یافته و همین عامل موجب افزایش نرخ بروز کارتن‌خوابی معتادان و تشدید حضور آن‌ها در سطح خیابان‌ها و معابر عمومی شهری شده است.

مهندسی این وضعیت، با اولویت‌بندی افزایش نرخ بهره‌وری امکانات از طریق طراحی مداخلات حمایت‌های اقتصادی و اجتماعی از گروه‌های معتادان بی‌بضاعت امکانپذیر خواهد بود. راه حل‌های سیستمی که هدفمند کردن مداخلات از جمله برنامه‌های بیمه درمان اعتیاد، حمایت‌های اقتصادی و اجتماعی به سمت دهک‌های پایین جامعه معتادان را توصیه می‌کنند می‌تواند باعث جلوگیری از افزایش شدت اعتیاد و تغییر الگوی مصرف به سمت افزایش رفتارهای پرخطر و کارتن خوابی در جامعه هدف شود. از طرف دیگر در دوران پساتحریم پیش‌بینی می‌شود بسیاری از صاحبان سرمایه و صنایع برای جبران عقب ماندگی‌های گذشته بدون توجه به کسانی که برایشان ارزش افزوده بالایی تولید می‌کنند، سرعت توسعه اقتصادی خود را شدت دهند.

این بی‌توجهی به پیوست‌های اجتماعی در دوران توسعه باعث خواهد شد تا با شرایط ناشناخته‌ای در تغییرات نرخ بروز اعتیاد و الگوی مصرف معتادان در آینده­‌ای نه چندان دور مواجه شویم. فقدان شناخت و پیش‌بینی آینده از این رخداد که در اثر سرعت بالای توسعه اقتصادی پدید خواهد آمد می‌تواند نتایج مشابهی در تغییر نرخ بروز و شدت اعتیاد به وجود آورد. بنابراین طراحی و تدوین پیوست‌های اجتماعی و به کارگیری برنامه‌های حمایتی مناسب از معتادان دهک‌های پایین و خانواده‌هایشان می‌تواند از این امر جلوگیری کند. این اقدامات که همگی از محورهای اصلی سیاست‌های کلی نظام در عرصه مبارزه با مواد مخدر تحت عنوان جلوگیری از تغییر الگوی مصرف به سمت مواد پرخطر می‌تواند از همین امروز آغاز شود.