دور تازه در مناسبات ایران و ترکیه

روزنامه ایران: سفر روز گذشته وزیر امور خارجه ایران به آنکارا و مذاکرات مقامات دو کشور درباره مسائل دوجانبه و تحولات منطقه‌ای در حالی انجام شد که شاهد موضع‌گیری‌های جدید ترکیه در تحولات منطقه و اقدامات اخیر آن در تغییر مناسباتش با دو کشور روسیه و جمهوری اسلامی ایران و نیز نشانه‌هایی از تغییر نگاه آنکارا به تحولات سوریه هستیم. هرچند ممکن است برخی ناظران این تحولات را تغییراتی زودگذر، مقطعی و سیاسی ارزیابی کنند؛ اما کثرت دلایل منجر به ارزیابی‌هایی مبتنی بر وجود نگاه بلندمدت و حساب شده در پس این تغییرات نیز قابل تأمل هستند.

دولتمردان ترکیه پس از دست کم یک دوره چهارساله که از در مخالفت با رویکرد حمایت از دولت سوریه و در مقابل همراهی با غرب درآمدند، به دنبال تغییر و تحولات به وجود آمده در محیط داخلی و پیرامونی خود ضروری دیدند که ریل سیاست خارجی خود را تغییر دهند و با نگاهی همراه شوند که از ابتدا معتقد بود تحولات سوریه راه‌حل نظامی ندارد و باید راه‌حل‌های سیاسی پیگیری شود و در عین حال کشورهای منطقه نباید سیاست تهاجمی علیه یکدیگر در پیش بگیرند. تغییر نگاه خودخواسته و رو به جلویی است که نمی‌توان از نقش مؤثر دیپلماسی روسیه و ایران در به وجود آمدن آن بسادگی عبور کرد. زیرا رفتار منطقی جمهوری اسلامی ایران با کودتای ترکیه یکی از عوامل مثبت ساز و امتیازآور بوده است زیرا ایران با وجود همه اختلافاتی که با ترکیه بر سر مسائل منطقه‌ای داشت به دولت ترکیه این اطمینان را داد که در مقابل کودتاگران از دولت قانونی حمایت می‌کند. این رفتار عادلانه و منطقی ترک‌ها را مجاب کرد که رویکردشان را نسبت به مواضع ایران تغییر دهند.

با این حال واضح است مشکلاتی که در متغیرهای داخلی همچون بحث سرمایه‌گذاری، توریسم به عنوان منبع درآمد ملی و بحث مهم هواداری و هواخواهی و مشروعیت ملی که در جریان کودتا در معرض امتحان قرار گرفت از جمله مسائلی بودند که دولتمردان ترکیه را به این نتیجه رساندند که اگر رویکرد جدیدی در سیاست‌های خارجی خود مطرح نکنند، شرایط پیش آمده می‌تواند بحران ساز باشد. در نهایت مشخص است که دولت اردوغان به عنوان یک دولت عملگرا که تلاش می‌کند از تغییر و تحولات رخ داده فرصت جدیدی برای تقویت دولت خود بنا کند، در این مسیر از همه عناصر و ظرفیت های داخلی و خارجی بهره خواهد گرفت.

در شرایطی که میدان منازعه همراهان و مخالفان دولت سوریه مشخص بوده است، به نظر می‌رسد که با تغییر رویکرد آنکارا کفه این موازنه تا حدود قابل توجهی بهم خواهد خورد.

خاصه آنکه ترکیه به عنوان همسایه شمالی سوریه، کشوری که می‌تواند شاهراه ورود تروریست‌ها و تجهیزات‌شان را به سوریه مدیریت کند، می‌تواند نقش مؤثری در تحولات آتی بحران سوریه برجای بگذارد و شکل‌گیری مناسبات جدید میان سه کشور ایران، روسیه و ترکیه، نویدبخش این تغییر موازنه مثبت به سمت راهکار سیاسی مسأله سوریه و تسریع مذاکرات بین‌المللی صلح سوریه خواهد بود.