تبدیل شکاف نسلی به بیگانگی نسلی

روزنامه آرمان: تنگناهای بین نسلی وقتی زیاد می شود عنوان شکاف نسلی می گیرد تا نشان دهد فاصله عمیق بین تفکرات دو انسان می‌تواند با وجود نزدیکی روابط و نسبت های بین آنها خلأهای عمیقی را ایجاد کند. جامعه شناسان معتقدند: جدایی به وجود آمده میان نسل‌ها به دلیل تخصص جوانان است که باعث پدیده فن‌سالاری شده؛ در واقع تکنولوژی جایگزین تجربه شده است، اما سالمندان نمی‌خواهند این موضوع را قبول کنند. عالیه شکربیگی،‌ جامعه شناس و دبیر کارگروه خانواده سالم معاونت امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری مهم‌ترین مشکلات نسل فعلی را در تنگناهای بین نسلی می داند و می گوید: «در حال حاضر اوضاع جامعه به گونه‌ای است که گروه مرجع جوانان، خانواده نیست.» مشکلات اصلی دختران جوان در کشور چیست و آیا تاخیر در ازدواج و اشتغال آنها معضل اصلی قلمداد می شود؟ در کنار مشکلاتی که در بحث اشتغال، تفریح و ازدواج دختران در کشور داریم، مشکل اصلی که در وهله اول نارسایی های زیادی را ایجاد می کند، تنگناهای بین نسلی در بین دختران و پدران و مادرانشان است. دختران و پسران نسل فعلی در مورد بسیاری از مسائل زندگی با گذشتگان خود دارای اختلاف دیدگاه هستند. در واقع هنجارها و ارزش های نسل فعلی با نسل های پیشین تفاوت زیادی پیدا کرده و این را تحت عنوان شکاف نسلی می شناسند. در حال حاضر ما شاهد دختران و پسران جوانی هستیم که حرف نسل های قبل از خود و پدر و مادر خود را نمی پذیرند و مایل نیستند سبک زندگیشان را آن‌طور که والدینشان و نسل های قبلی می پسندیدند تنظیم کنند. این شکاف نسلی شیوه زندگی کردن یک نسل را نسبت به نسل های گذشته تغییر می‌دهد. اوقات فراغت،‌ سرمایه های فرهنگی، سرمایه های انسانی و ارتباطات و تعاملات افراد این نسل با نسل های گذشته متفاوت است. نسل فعلی بیشتر با همسالان خود دارای ارتباطات توسعه یافته بوده و درجه اعتماد این نسل به همسالان خود بیشتر از سایر افراد و بیشتر از نسل های قبل از خود است. علاوه بر این نسل فعلی یک تفاوت مهم و چشمگیر دیگر هم با نسل های قبل از خود داشته و آن کیفیت حضور این نسل در فضای مجازی است. جوانان و افرادی که متعلق به نسل فعلی هستند بسیاری از یافته ها و تعاملات خود را در فضای مجازی می یابند و از این طریق به ارتباطات خود سامان می دهند. جامعه پذیری جوان فعلی بیشتر در فضای مجازی محقق می شود و بنابراین باید گفت این نسل، نسلی است که دائما در فضای مجازی دنبال اطلاعات خود است و در مورد هر پرسشی به فضای مجازی رجوع کرده و پاسخ آن را پیدا می کند. طرح مساله شکاف نسلی نشان‌دهنده اهمیت و ارزش نهاد خانواده است که در این زمینه هم انسجام و هم کشمکش وجود دارد، چرا که تحقیقات به طور واضح نشان نمی‌دهند که آیا در همه خانواده‌ها شکاف نسلی داریم یا خیر، البته در بسیاری از خانواده‌ها این معضل وجود دارد. این موضوع نشان دهنده تحولات ارزشی و تغییرات اجتماعی سطح کلان جامعه است که همسو با تغییرات و تحولات دنیا در حال حرکت است. شکاف نسلی پدیده‌ای جهانی است که جامعه را به سوی دگرگونی و تحول می‌برد.تنزل مفهوم مادری و کاهش فرزندآوری باعث شده رتبه خانواده از رتبه اول در جامعه به رتبه پنج تنزل پیدا کند.آنچه به ترتیب برای جوانان امروزی اهمیت دارد اقتصاد، سیاست، ورزش‌‌ و‌ اوقات فراغت و سپس خانواده است. جوانان بیشتر به سمت مادی‌گرایی سوق پیدا کرده‌اند و این پدیده، پدیده‌ای جهانی است.خانواده ایرانی در جامعه در معرض اطلاعات و ارتباطات اینترنتی قرارگرفته و این خود عاملی برای شکاف نسلی است. گاهی شکاف نسلی به بیگانگی نسلی تبدیل شده و اعضای خانواده‌ زبان یکدیگر را نمی‌فهمند. در حال حاضر اوضاع جامعه به گونه‌ای ست که گروه مرجع جوانان، خانواده نیست. چرا ازدواج دیگر مانند قبل اولویت جوان امروزی نیست و چه عواملی باعث تاخیر در ازدواج ها شده است؟ عوامل جامعه پذیری جوان فعلی وقتی تغییر کرد،‌ ازدواج برایش در اولویت سوم قرار گرفت. به عبارت دیگر تفاوت نسلی و تفاوت دیدگاه نسل فعلی با نسل های قبل باعث شد جوانان امروز در درجه اول به تحصیل و سپس به اشتغال و بعد از آن به ازدواج خود فکر کنند. بنابراین وقتی این تفاوت دیدگاه ایجاد شد تفاوت اولویت گذاری ایجاد می شود. جوانان نسل گذشته نهایتا تا ۲۴ سالگی ازدواج می کردند، در حالی که جوان نسل فعلی در این سنین هنوز درگیر کسب علم و دانش است. در کنار این سبک ازدواج ها هم تغییر کرده است و در حالی که در گذشته خانواده ها و مادر پسر، دختر مورد نظر را برای او بر می گزیدند در حال حاضر این انتخاب تا حد زیادی بر عهده خود زوجین است و خواستگاری رفتن به حالت سنتی آن در حال فراموشی است. در کنار این تغییر روش انتخاب همسر، سن ازدواج ها هم بیشتر شده است و همه اینها در کنار هم می تواند باعث تاخیر در امر ازدواج شود. ازدواج ها در حالی دچار تاخیر شده است که برای کار و تحصیل جوانان هم امکانات کافی وجود ندارد و شاهد جوانانی هستیم که در کنار نداشتن امکانات لازم برای ازدواج امکان اشتغالشان هم فراهم نیست. نمی توان از فردی که کار و درآمد مناسب ندارد انتظار داشت که تشکیل خانواده بدهد و این ازدواج و توصیه به آن چندان راهگشا نیست و بنابراین شاهد این هستیم که ازدواج به عــنوان اولویت سوم جوانان امروزی مطرح می شود، اما محقق نمی‌شود زیرا امکان اشتغال و کسب درآمد جوان فراهم نیست. تاخیر در ازدواج تا حدی هم به دلیل سخت شدن انتخاب هاست و جوانان نسل فعلی خیلی سخت تر از نسل‌های گذشته موفق می شوند گزینه مورد نظر خود را بیابند و بسیار ایده‌آل‌گرا و تمامیت خواه هستند. جوانان فعلی دوست دارند یا ازدواج نکنند یا اگر قرار است ازدواج کنند ترجیح می دهند گزینه ای را برای این کار برگزینند که واجد همه محاسن فردی و اجتماعی باشد و این به خودی خود باعث محدود شدن انتخاب ها و سخت شدن ازدواج می شود. در کنار این وقتی نسل فعلی به مدرسه و دانشگاه رفته و تحصیل کرده است از خودش انتظار دارد که شغلی متناسب با این آموخته هایش بیابد و زمانی که جامعه نمی تواند شغل مورد نظرش را به او بدهد دچار سرخوردگی می شود. به نظر شما نسل فعلی در مقایسه با نسل های قبل، چقدر هوشیار و آگاه است؟ با وجود اینکه ازدواج اولویت اول جوانان نیست، اما همین اولویت سوم هم چندان دست یافتنی نیست و به همین دلیل ما شاهد این هستیم که جوانان این نسل اعم از دختر و پسر در زمینه تحصیل، اشتغال و ازدواج خود با چالش های جدی مواجه هستند. در کنار اینکه باید گفت نسل فعلی با این حوزه ها درگیر و دچار چالش هستند از این مساله مهم هم نمی توان غافل شد که این مشکلات به دلیل تغییرات و تفاوت دیدگاهی است که نسل فعلی نسبت به نسل های قبل پیدا کرده و اینها در مجموع باعث شده نسل فعلی نسبت به نسل های قبل آگاه تر باشد. نسل فعلی به دلیل این تغییرات و آگاهی هایی که بیشتر از نسل های قبل آن را تجربه می کند دچار تغییرات ارزشی و هنجاری می شود و تاخیر در ازدواج هم ثمره همین آگاهی و تغییر کردن است. نسل فعلی از سویی با حضور در فضای مجازی آگاهی های جدیدی پیدا کرده که قابل مقایسه با نسل های قبلی نیست و از احوال همه جای دنیا و کشورهای دیگر باخبر است و از سوی دیگر این آگاهی ها منجر به تصمیمات و تغییراتی در سبک زندگی او شده که البته همه آنها هم خوشایند نیست. تاخیر در ازدواج و همچنین پیدا نکردن شغل با وجود تحصیلات زیاد می تواند سرخوردگی هایی را در هر دو جنس ایجاد کند و دختران به دلیل شرایط خاص فردی و اجتماعی که دارند بیشتر در معرض این تغییرات هستند.