كاهش جمعيت در كنار كاهش ازدواج
تجرد قطعی به وضعيتی گفته می شود که پسر يا دختر رده های سنی خاصی را پشت سر می گذارد و امکان ازدواج را از دست می دهد. اگر دختران از سن خاصی بگذرند، احتمال ازدواج آنها پايين می آيد.
در سال‌هاي گذشته آمار تجرد دختران بيش از پسران بود، چندي پيش هم سازمان ثبت احوال كشور هم درباره افزايش تجرد قطعي دختران ايراني هشدار داد. سال گذشته هم زنگ خطر براي تجرد قطعي نزديك به يك ميليون دختر ايراني به صدا درآمد. اما در اين ميان آمارها نشان مي‌دهد شمار پسران ايراني مجرد در سن ازدواج هم رو به افزايش است. با كاهش تعداد مواليد قاعده هرم سنی در ايران در حال كوچك شدن است، با جمع شدن اين قاعده هرم سنی، تعداد جمعيت ۱۵ تا ۱۹ ساله از ۲۰ تا ۲۴ ساله كمتر شده و تعداد دخترهای مجرد ۱۵ تا ۳۵ ساله از پسرهای ۲۰ تا ۴۰ ساله كمتر می‌شود و در يک دهه آينده پسرهای در معرض ازدواج از دخترهای در معرض ازدواج بيشتر می‌شوند. افزايش سن ازدواج و تجرد قطعی صرف‌نظر از آثار سوء اجتماعی كه پديده افزايش سن ازدواج را به دنبال دارد، تبعات جمعيتی اين پديده هم می‌تواند نگران‌كننده باشد. كمترين تاثير افزايش سن ازدواج، بر هم خوردن تعادل هرم جمعيتی كشور و در نتيجه، بروز شكل جديدی از چالش‌های مربوط به سن ازدواج، در كشور است. سن ازدواج برای مردان و زنان نسبت به سال‌های گذشته افزايش يافته و به ميانگين ۲/۲۷ سال برای مردان و حدود ۲۳ سال برای زنان رسيده كه اين آمارها زنگ خطری برای افزايش تجرد قطعی در جامعه است. بر همين اساس ميزان تجرد قطعی مردان از ۱/۵ درصد به ۱/۳ درصد كاهش يافته، اما اين تعداد برای دختران از هشت درصد به ۱/۸ درصد افزايش يافته است. آمار ارائه شده به‌طور كلی از بالا رفتن سن ازدواج در ميان دختران و افزايش آمار تجرد قطعی آنها حكايت دارد. ديدگاه جوانان نسبت به ازدواج تغيير كرده‌است، اينكه در كشور آمار دختران مجرد قطعی سه برابر پسران است، نشان‌دهنده وجود مشکلات گوناگون در تحقق امر ازدواج است، اين امر حاكی از آن است كه دختران و پسران جامعه ما ديدگاهشان نسبت به ازدواج تغيير كرده است. این وضعیت گواه این است که هنوز در جامعه خانواده و اولويت‌های آن برای جوانان امروز شناسايی نشده است. دلیل ديگر در افزایش این مساله اجتماعی عدم وجود امكانات مناسب و وضعيت اقتصادی مناسب است. هم اکنون در جامعه ما اكثر دختران مجرد تحصيلكرده هستند و مقوله بيكاری در بين قشر تحصيلكرده جامعه رو به افزايش است. در ضمن از دیگر دلایل بروز چنین مساله ای می توان افزایش چشم و همچشمی بين خانواده‌ها را تاثیر گذار دانست و همين امر باعث تجرد جوانان و بروز ديگر مشكلات در كشور شده است. در اصل برای حل این مشکل بايد به فلسفه زندگی مشترک كه بر پايه تشكيل خانواده، بقای نسل و ايجاد احساس آرامش در بين دو فرد بنا شده توجه كرد. کاهش باروری یکی از تبعات تجرد قطعی عدم تشكيل خانواده، جامعه را با كاهش نرخ زاد ولد و بروز آسيب‌ها در حوزه‌های سياسی، اجتماعی، اقتصادی و... مواجه می‌كند. این در حالی است که توجه به این مساله نيازمند برنامه‌ريزی های بلندمدت در زمينه‌های اشتغال، مسكن و... است، برای مثال حتی برای پرداخت وام ازدواج جوانان با مشكلات گوناگون مواجه هستند، اما در واقع نوع نگرش و ديدگاه جامعه نسبت به تاخير در امر ازدواج تاثيرگذار است. تعداد پسران مجرد ۱۰سال دیگر زیاد می‌شود در مفاهیم جامعه‌شناسی تجرد قطعی افرادی را در بر می‌گیرد که هرگز ازدواج نکرده و امیدی هم به ازدواج نداشته باشند. همچنین میزان عقب افتادن سن مطلوب ازدواج جوانان در جامعه برحسب متغیرهای کمی سال‌ها یا متغیرهای کیفی میزان تاخیر سن ازدواج (کم، متوسط، زیاد) قابل بررسی و محاسبه است. یک جمعیت شناس معتقد است: در ۱۰ سال آینده پسران متولد دهه ۷۰ با بحران ازدواج مواجه می شوند چون به دلیل کاهش باروری تعداد دختران کم می شود و از سوی دیگر دختران تمایل کمتری به ازدواج دارند. شهلا کاظمی پور افزود: خیلی از مسائل می تواند ازدواج را به تاخیر بیندازد.اما الزاما اشتغال نیست. علت اصلی زیاده‌خواهی دخترهاست. برای مثال دخترها برای دستیابی به یک شغل مناسب ازدواج را به تاخیر می‌اندازند اما زمانی که کار مناسب فراهم شد توقعات دیگری پیدا می‌کنند و دایره همسرگزینی‌شان محدود تر می شود. زیرا در پی ایده‌آل‌هایشان هستند. به گفته او تجرد قطعی یعنی پسرها و دخترها در هر زمانی امکان ازدواج دارند، اما اگر شرایط به گونه ای شود که گروهی از دخترها و حتی پسرها دیگر ازدواج نکنند، این مشکل ساختاری پیش می آید و می‌گوییم به تجرد قطعی رسیده اند. این مشکلات با کم شدن اختلاف سن ازدواج دختران و پسران رو به کاهش است. اما این اختلافی که در نسل دهه قبل و بعد از انقلاب رخ داده باعث شده که تعدادی از دختران ما مجرد باقی بمانند. زیرا پسرانی که در دهه‌های بعد به دنیا آمده اند با دختران جوان تر از خودشان ازدواج خواهند کرد به این سبب این خلأ وجود خواهد داشت. به گزارش خبرآنلاین، این جمعیت‌شناس با بیان اینکه این اتفاق تنها برای دختران دهه پنجاه و شصت اتفاق می‌افتد، تاکید کرد: این مشکل برای دختران دهه هفتاد نیست زیرا میزان دختران دهه هفتاد با کاهش اختلاف سن ازدواج رو به کاهش است. تعداد پسران دهه شصت به نسبت دختران دهه هفتاد بیشتر است. درضمن دختران دهه پنجاه هم با تاخیر ازدواج مواجه هستند و فرصت ازدواجشان را به دختران دهه شصت داده‌اند. به این ترتیب سن تجرد قطعی به نسبت گذشته پایین‌تر آمده است. به این ترتیب برای زنان ۴۰ یا ۴۴ و برای مردان ۵۰ یا ۵۴ در نظر گرفته می شود. این تجرد قطعی برای مردان همچنان همان دو درصد باقی مانده است.