تکفیر مسلمان، مخالف اجماع علمای اهل سنت

سرویس سیاسی فردا؛ مولوی عبدالمجید شه بخش* : در میان تمامی مذاهب اسلامی بدون تردید مذهب اهل سنت یکی از میانه ‌ رو ‌ ترین و معتدل ‌ ترین مذاهب است که تا حد امکان هیچ کسی را تکفیر نمی ‌ کند.

آرای علمای بزرگ اهل سنت

امام ابوحنیفه در الفقه الاکبر گفته است: «لانکفر احدا بذنب ولاننفی احدا عن الإیمان» یعنی ما کسی را از جهت گناهی که مرتکب شده کافر نمی ‌ شماریم و از او نفی ایمان نمی ‌ کنیم. امام شافعی، رییس مذهب شافعیه، متوفای 204، گفته است: أقبل شهاده أهل الأهواء إلا الخَطّابیه؛ لأنّهم یشهدون بالزور لموافقیهم(1)؛ شهادت تمام اهل بدعت را قبول می ‌ کنم جز خَطّابیه زیرا این ‌ ها شهادت دروغ را نسبت به موافقان خویش جایز می ‌ شمارند.

ابو الحسن اشعری رییس اشاعره، متوفای 324، مؤسس مذهب اشاعره، می ‌ نویسد: اِخْتَلَفَ المُسْلِمُون بَعْدَ نَبِیهِمْ صلی الله علیه وسلم فی أَشْیاء ضَلَّلَ بَعْضُهُم بعضاً ، وبَرِی ءَ بَعْضُهُم من بعضٍ فَصاروا فِرَقا مُتَباینِین وأحزابا مُتَشَتِّتِین إلاّ أنّ الإسلامَ یجْمْعُهُم ویشْتَمِلُ عَلَیهِم؛ بعد از پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله و سلم) میان مسلمانان در بسیاری از امور اختلاف پدید آمد به طوری که برخی از آنان دیگری را گمراه دانسته و از آنان تبرا جستند و با این که به فرقه ‌ های مخالف و احزاب پراکنده منشعب شدند ولی اسلام همه را فرا می ‌ گیرد و شامل می ‌ شود.

زاهر بن احمد سرخسی متوفای 389، از دوستان نزدیک ابوالحسن اشعری نقل می ‌ کند که اشعری، هنگام وفاتش به من دستور داد که تمام اصحاب و پیروان او را جمع کردم، به آنان گفت: اِشْهَدُوا عَلَی أنَّنِی لا أُکفِرُ أحدا من أهل القِبْلَه بِذَنْبٍ ، لأنّی رأیتُهُم کلَّهُم یشیرُون إلی مَعْبُودٍ واحدٍ والإسلامُ یشْمُلُهم ویعُمُّهُم(3)؛ گواه باشید که هیچ یک از اهل قبله را به خاطر گناهی که از وی سر می زند تکفیر نمی ‌ کنم؛ زیرا همه آنان به خدای واحد عقیده دارند و اسلام بر همه آنان صدق می ‌ کند. شیخ الاسلام سُبْکی متوفای 756، از علمای پرآوازه اهل سنّت می ‌ گوید: إنَّ الإقدامَ عَلی تکفیرِ الموءمنین عُسَرٌ جِدّا ، وَکلُّ من کان فی قَلبِه إیمانٌ یسْتَعْظِم القولُ بِتَکفیر أهلِ الأهواء والبِدَعِ، مع قولهم لا إله إلاّ اللّهُ ، محمدٌ رسولُ اللّه ، فَإنَّ التکفیر أمرٌ هائلٌ عظیمُ الخَطَر(4)؛ اقدام بر تکفیر مؤمن جداً سخت است و هر انسان با ایمانی، تکفیر صاحبان هوا و اهل بدعت را که شهادتین می گویند کار بسیار دشواری می ‌ داند زیرا تکفیر کار خیلی سخت و پر خطر است. در صدر اسلام گروه ‌ ها و فرقه ‌ های مختلفی درست شدند که معتقد به تکفیر دیگران بودند از جمله گروه خوارج؛ که اهل سنت با آنان مقابله و نظر اعتدالی خویش را مطرح کردند؛ اما در زمان معاصر نخستین بار تفکر تکفیر در زندان ‌ های ضد بشری مصر شکل گرفت.

هزاران مسلمان صرفاً به ‌ خاطر اعتقاد اسلامی ‌ شان سال ‌ ها در زندان و شکنجه ‌ های وحشیانه بة ‌ سر می ‌ بردند. در آنجا عده ‌ ای از جوانان با مشاهده ظلم ‌ های بی ‌ پایان و کفر گویی ‌ های شکنجه ‌ گران (می ‌ گفتند اینجا خدا وجود ندارد از خدای خود بخواهید شما را نجات دهد ) دچار عقده و خشم شدند لذا از روی عقده و خشم معتقد به کفر ظالمان و شکنجه ‌ گران شدند. در همان زمان علمای اهل سنت کتاب ‌ های گوناگونی نوشتند و عقیده تکفیر را رد کرده و عقیده اهل سنت را بیان داشتند. در این زمان شنیده ‌ ام کسانی این اعتقاد را دارند. من هنوز موفق نشده ‌ ام کسی را از نزدیک ببینم و با وی صحبت کنم. فکر می ‌ کنم احتمالاً آنها از روی احساسات به عنوان عکس العملی در برابر ظلم و ستمگری پیرامون خود، چنین سخنی گفته یا به پذیرش افکار انحرافی تمایل نشان داده باشند؛ ولی خودشان می ‌ دانند نظریه ‌ شان علمی نیست بلکه احساساتی است.

طبیعی است کشورهای غربی به ویژه در این زمان که خودشان هدف حمله قرار می ‌ گیرند برنامه ‌ ریزی و سعی کنند مسلمانان را با خودشان درگیر کنند شاید آنها در این مورد نقش داشته باشند ولکن نقش کلیدی و اصلی را کشورهای به اصطلاح اسلامی اجرا و عملی می ‌ کنند. حکومت ‌ های بسیاری از کشورهای اسلامی رفتارشان با مسلمانان وحشیانه است. آن ‌ ها کوچک ‌ ترین حقی حتی حق زندگی و حیات برای مسلمانان قائل نیستند. در آن کشورها در ظلم و ستم علیه مسلمانان هیچ قانونی رعایت نمی ‌ شود.

به عنوان نمونه مثلاً در مصر و الجزایر مسلمانان با چه زحمتی در انتخابات شرکت کردند و برنده شدند؛ اما قدرت ‌ های ستمگر هیچ حقی برای مسلمانان قائل نشدند و مسلمانان را به زندان ‌ ها و کشتارگاه ‌ ها فرستادند. طبیعی است عده ‌ ای عصبانی شوند و به افراط ‌ گرایی روی بیاورند. شنیده ‌ ام (والله اعلم) اوایل انقلاب گروهی از نظامیان ایرانی خواستند علیه انقلاب اسلامی دست به کودتا بزنند؛ آنان دستگیر و محاکمه و اعدام شدند. از رهبر معظم انقلاب درباره خانواده ‌ های آنان سؤال کردند، ایشان فرمودند: امام خمینی (رحمه الله علیه) دستور داد به مشکلات خانواده ‌ های آن اعدامی ‌ ها رسیدگی کنند و مسکن در اختیارشان قرار دهند و مستمری و حقوقشان را قطع نکنند. خب اینگونه رفتارهای انسانی تأثیر می ‌ گذارد و از خشم و نفرت خانواده ‌ های معدومین کم می ‌ کند.

یگانه راه مقابله با افراط ‌ گرایی رعایت حق و عدالت است و احترام به همه انسان ‌ ها بدون در نظر گرفتن دین و مذهب و عقیده. وقتی عدل و انصاف و قانون رعایت شود خودبه ‌ خود جلوی رشد و نفوذ افراط گرایی و تندروی گرفته می ‌

شود.

*- استاد حوزه اهل سنت سیستان و بلوچستان