مرگ کارون، نابودی نخلستان، خفگی خوزستان/ نسل‌های بعد شیرینی خرمای اهواز را نخواهند چشید/ ۱۴ طرح انتقال آب، منع قانونی و مافیای آب

خوزستان که روزگاری به پرآبی معروف بود اکنون از بی آبی رنج می‌برد. افزایش جمعیت، خشکسالی، کاهش نزولات آسمانی، اتلاف منابع آب، استحصال بی‌رویه، سد سازی و از همه مهم‌تر طرح‌های انتقال آب، کارون بزرگ را بی رمق کرده و نفس رودخانه‌هایی که زمانی سیل ویژگی طبیعی آنها بود را بریده است. کم آبی و بی آبی در همه جغرافیای جلگه خوزستان ریشه دوانده و کشاورزی و دامپروری را به وضعیت بحرانی رسانده است. خشک شدن تالاب‌ها مثل هورالحویزه و هورالفلاحیه نمونه‌های این روند هستند و ریزگردها عارضه‌ای است که دیگر مهمان ناخوانده‌ای نیست.

نخلستان‌های خوزستان در سال‌های اخیر هم به جز آب شور سهمی از کارون نبردند و سه میلیون نخل فقط در آبادان با کاهش دبی کارون شوربخت شدند. تصور کنید که ۱۰ سال دیگر خرمایی نیست. اما حرف‌های فعالان محیط‌زیست خریداری نداشت. اکوسیستم کرخه و دز در اثر احداث سد کرخه و سیمره هم از بین رفته است. فاضلاب‌های بیمارستانی و شهری نیز بی رحمانه تر از گذشته دل کارون را به درد آوردند. بیماری‌های عفونی در چشم ناشی از کم آبی را بر این سیاهه بیفزایید.

تبعات زیست محیطی انتقال آب ملی است

پروژه‌های انتقال آب از سرشاخه رودخانه‌ها به فلات مرکزی که تعدادشان از انگشتان دو دست بیشتر شده، یکی از پرسروصداترین پروژه‌های مطرح شده در دست کم دو دولت اخیر بوده است. این طرح‌ها از همان زمان ارائه، تاکنون با مخالفت کارشناسان بسیاری در حوزه‌های زیست محیطی و همچنین امور آب مواجه بوده است؛ مخالفانی که هزینه سنگین انتقال، آسیب‌های زیست محیطی به مناطق خشکی و دریا و پیامدهای منفی اجتماعی را از جمله دلایل مخالفت خود با این طرح‌های غول پیکر عنوان می‌کنند. به طوری که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز گفته که انتقال آب بدون مجوز محیط زیست خلاف قانون است، زیرا تبعات زیست محیطی انتقال آب، ملی است.

با این همه ظاهراً دولتیان ترجیح می‌دهند چشمانشان را روی آسیب‌های این کار ببندند و همچنان اصرار به اجرای این پروژه‌ها دارند. به ویژه مدیرانی که به دنبال ایجاد کارنامه در کوتاه مدت هستند. به هر حال محیط ‌زیست در بحث انتقال آب در محک جدی قرار گرفته است.

مسئولان از هیچ تلاشی برای انتقال آب کارون به زادگاه خود فروگذار نیستند

در این میان برخی مسئولان کشور بدون در نظر گرفتن مشکلات و نیازهای مردم خوزستان در حوزه آب شرب و کشاورزی که زمینه ساز اشتغال جوانان استان است، انتقال آب از سرچشمه‌های کارون به زادگاه خود را باقیات صالحات می‌دانند و از هیچ تلاشی برای انتقال آب کارون به زادگاه خود فروگذار نمی‌کنند.

حالا آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی خود در قامت یکی از سرسخت‌ترین طرفداران انتقال آب به فلات مرکزی و کرمان، هفته گذشته در اظهار نظری طی بازدید از پروژه احداث بزرگ‌ترین تونل انتقال آب خاورمیانه در کرمان، این کار را باقیات صالحات می‌داند و می‌گوید: احداث تونل انتقال آب به کرمان، کاری ماندگار و باقیات صالحات است و خشکسالی‌ها را حداقل برای 100 سال در منطقه جبران می‌کند و کار در بخش آب برای حیات و زندگی است و به هر قیمتی باید این کارها را انجام دهیم.

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در سخنانی که با واکنش‌های تند در استان مواجه شده، اظهار می‌کند: در دولت من 30 میلیارد مترمکعب آب برای خوزستان مهار شد و می‌بینید هر روز جلوی کارون صف می‌بندند که می‌خواهید با این زحمت‌ها مقداری آب به این استان انتقال دهید. اقدامات انجام شده در زمینه مهار آب‌ها در استان‌های یادشده با بودجه ملی انجام شده است و این آب‌ها نباید آنجا بد مصرف شوند.

انتقال آب به حاشیه نشینی دامن می زند

نماینده مردم خوزستان در مجلس خبرگان رهبری در گفتگو با خبرنگار «فردا» در واکنش به این اظهارات می‌گوید: این حرف مایه تعجب و تأسف است چراکه وی سال‌ها بحث عدالت اجتماعی را در خطبه‌های نماز جمعه تهران در زمان جنگ بیان کرده‌اند.

آیت‌الله محسن حیدری با اشاره به اینکه اصل قضیه انتقال آب برای مصارف شرب امر معقولی است و همه قبول دارند، افزود: شورای عالی آب کشور انتقال آب را تصویب کرده که تا 550 میلیون مترمکعب آب در سال از سرچشمه‌های رودخانه‌های خوزستان برداشت شود ولی چیزی که عملاً اتفاق افتاده فراتر از این حرف‌هاست و حدود 5 برابر آن مقدار تصویب شده است. این سؤال مطرح است که اگر برای آب شرب نباشد برای چه چیزی استفاده می‌شود و پاسخ آن این است که حتماً برای مصارف کشاورزی، صنعتی و ... استفاده می‌شود که این خلاف قانون و خلاف عدالت اجتماعی است.

امام جمعه موقت اهواز با بیان اینکه خداوند این آب‌ها را برای استان خوزستان مقدر کرده و از ابتدای تاریخ بشریت به این روال بوده است می‌گوید: امروز به‌واسطه جنگ تحمیلی و عوامل دیگر وضع خوزستان بغرنج است، هم از نظر اشتغال و هم از نظر کشاورزی چراکه با کمبود آب مواجه هستند و طبیعی است که روستاییان و کشاورزان کارشان را از دست بدهند و به مناطق حاشیه نشینی هجرت کنند. قطعاً با برداشت بی‌رویه آب از سرچشمه های کارون در خوزستان حاشیه‌نشینی چندین برابر خواهد شد.

خوزستان با فاجعه کمبود آب مواجه است

او با بیان اینکه زمانی که مردم خوزستان درگیر جنگ بودند استان‌های دیگر مثل اصفهان و کرمان پیشرفت‌های خوبی داشته‌اند می‌افزاید: به جای اینکه دولت وقت، واقعاً سازندگی انجام دهد ماله‌کشی راه انداخته است چراکه اگر سازندگی می‌شد امروز مناطق حاشیه‌نشینی در خوزستان نبود یا بالاترین نرخ بیکاری در کشور را نداشتیم.

امام‌جمعه موقت اهواز مردم خوزستان را مستحق مجازات و مکافات انتقال آب ندانست و می‌گوید: امسال حتی سازمان آب و برق در بعضی مناطق خوزستان مجوز کشت صیفی‌جات به خاطر کمبود آب به مردم نداد. خوزستان با فاجعه کمبود آب نه‌تنها برای کشاورزی حتی برای آب شرب مواجه است.

او در پایان تاکید می‌کند: انتقال آب از سرچشمه‌های کارون نه‌تنها باقیات‌ صالحات نیست بلکه عین ظلم، فساد و بی‌عدالتی است. کسی که انتقال آب را به کرمان باقیات‌ صالحات خوانده است باید از شهدا، پدر و مادر شهدا و همچنین از مردم دردمند و رنجور خوزستان عذرخواهی کند.

انتقال آب کارون نظریه وجود مافیای آب را اثبات می کند

نماینده مردم آبادان و عضو کمیسیون اقتصادی در مجلس نیز در واکنش به سخنان آیت الله هاشمی می‌گوید: انتقال آب کارون نظریه وجود «مافیای آب» را اثبات می‌کند. مسئولان کشور باید بدانند، حرف‌هایشان در خصوص لزوم انتقال آب سرشاخه‌های کارون به استان‌های دیگر باعث ناامیدی مردم خوزستان می‌شود زیرا در حالی که اغلب مناطق استان خوزستان و حتی برخی مناطق شهری آن از داشتن آب کافی و سالم بی‌بهره هستند و مسئولان علت آن را کمبود آب و اعتبار می‌دانند، صرف هزینه‌های هنگفت انتقال آب از سرشاخه‌های کارون از سوی مردم پذیرفتنی نیست.

«عامر کعبی» می‌افزاید: تمام کارشناسان آب و حتی مسئولان سازمان محیط زیست کشور با هر گونه انتقال آب بین حوزه‌ای مخالف هستند و آن را سیاستی اشتباه و از پیش شکست خورده می‌دانند ولی اصرار دولت برای انتقال آب در این شرایط حساس و پیچیده، نظریه وجود «مافیای آب» در کشور را اثبات می‌کند پس برای دولتی که گرفتار این مافیاست باید تأسف خورد.

انتقال آب کارون در نهایت منجر به مرگ کارون می شود

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان درباره انتقال آب کارون می‌گوید: انتقال آب رودخانه کارون سبب کاهش قدرت خودپالایی و در نهایت «مرگ کارون» می‌شود.

«احمدرضا لاهیجان‌زاده» اظهار می‌کند: توسعه خوزستان سبب حساسیت انتقال آب از سرشاخه‌های کارون شده است. امروزه با افزایش جمعیت، افزایش میزان مصرف آب توسط بخش کشاورزی و پرورش ماهی، تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های اخیر، آب رودخانه کارون به میزان قابل توجهی کاهش یافته که دیگر نمی‌توان نسبت به انتقال آب به استان‌های دیگر حساس نبود.

لاهیجان‌زاده می‌افزاید: بر اثر سدسازی‌های اخیر نیز بخش قابل توجهی از آب‌های موجود در دریاچه‌ها تبخیر و از دسترس خارج می‌شود. همچنین در سال‌های اخیر در ارتفاعات استان چهارمحال و بختیاری بارش برف تا 5 متر ارتفاع را که یکی از تأمین‌کننده‌های ذخایر آبی در بهار و تابستان است، نداشته‌ایم که این پدیده باعث کاهش میزان آب در سرشاخه‌ها و به طبع آن در استان‌های پایین‌دست می‌شود.

کاهش 40 درصدی آب کارون

لاهیجان‌زاده با بیان اینکه رودخانه کارون در سال‌های اخیر کاهش 40 درصدی آب را تجربه کرده، عنوان می‌کند: رودخانه کارون در دهه 70 در محدوده اهواز 22 میلیارد مترمکعب آب داشت؛ اما در سال‌های اخیر به خاطر خشکسالی‌های مستمر، توسعه کشاورزی و تأسیس صنایع مادر، این میزان به 10 میلیارد مترمکعب کاهش یافته است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان می‌افزاید: شوری آب یک تهدید جدی و بزرگ برای صنعت کشاورزی خوزستان است. در 5 سال اخیر به دلیل کاهش آورد آب رودخانه کارون و شور شدن رودخانه بهمن‌شیر چهار هزار اصله نخل خرما در منطقه اروندکنار خشک و نابود شد.

این مسئول اضافه می‌کند: از دیگر نتایج مخرب انتقال آب این است که میزان عمق رودخانه کارون کاهش یافته و به تدریج رودخانه کارون در بخش جنوبی جلگه خوزستان به یک زهکش تبدیل می‌شود و آب‌های زیرزمینی بالاتر از کف دریا قرار گرفته و این اقدام موجب شور شدن میزان آب باقی مانده رودخانه می‌شود و در مناطق پایین دست، تأثیر چشمگیری بر کاهش رشد محصولات کشاورزی دارد.

لاهیجان‌زاده بیان می‌کند: از بین رفتن تالاب‌ها نتایج و آثار مخرب از قبیل تشدید ریزگردها، بیکاری جوامع، از بین رفتن معیشت هزاران نفر دامدار و صیاد، ایجاد معضلات فرهنگی و اجتماعی و مهاجرت از استان‌های پایین‌دست به فلات مرکزی را به دنبال دارد که این مهاجرت‌ها، نیاز به آب را نیز در این استان‌ها بیشتر خواهد کرد.

مسئولان استان های کم آب نیاز به مدیریت صحیح دارند

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان با اشاره به مصوبه شورای عالی آب کشور، تأکید می‌کند: در این شورا مصوب شده است سالانه حجمی بالغ بر 570 میلیون مترمکعب آب از سرشاخه‌های کارون به فلات مرکزی کشور فقط برای مصارف آشامیدنی انتقال داده شود.

لاهیجان‌زاده بیان می‌کند: کاهش میزان آب رودخانه کارون نه تنها موجب خسارات زیادی به استان‌های پایین‌دست، به خصوص خوزستان می‌شود، بلکه به عاملی برای مهاجرت شهروندان به استان‌های دیگر تبدیل می‌شود و در نهایت استان مهاجرت‌پذیر برای تأمین نیاز شهروندان خود به حجم بی‌شماری از آب نیاز پیدا می‌کند.

وی می‌گوید: اگر مسئولان استان‌های کم‌آب برای توسعه استان‌های خود مدیریت صحیحی به کار گیرند و از تأسیس صنایع و نیز کشت محصولاتی که سایر استان‌ها به راحتی می‌توانند آن‌ها را تولید کنند، جلوگیری کنند، دیگر نیازی به انتقال آب و هزینه کردن منابع ملی نیست.

14 طرح انتقال آب، به جان خوزستان

در حال حاضر 15 پروژه انتقال آب بین حوضه‌ای در کشور فعال است که سالانه 4/2 میلیارد مکعب آب را به مناطق بحرانی منتقل می‌کند. 10 طرح انتقال آب در دست اجرا و 18 طرح نیز در مرحله مطالعات قرار دارد. از این میان 14 طرح انتقال آب از سرشاخه رودخانه‌های استان خوزستان به استان‌های مختلف در حال بهره‌برداری و اجراست که 7 طرح از این تعداد برای اصفهان است.

کوهرنگ یک، کوهرنگ 2، کوهرنگ 3، کمال صالح، چشمه لنگان، ماربر، خدنگ ستان، رفسنجان، بهشت آباد، گوکان و تنگه سرخ فقط روی سرچشمه‌های کارون برنامه‌ریزی شده‌اند. آخرین طرح، طرح انتقال آب بهشت‌آباد از سرشاخه‌های کارون ۲۱ اردیبهشت ماه در سفر هیأت دولت به کرمان کلنگ زنی شد که قرار است سالانه ۵۸۰ میلیون مترمکعب آب مازاد رودخانه قابل انتقال تخصیص یابد. در حالی که شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال‌وبختیاری اعلام کرد همه حجم آب این رودخانه ۲۴۶ میلیون مترمکعب است.

حال باید منتظر ماند و دید آیا دولت به همان قانونی که خود مصوب کرده و تاکید دارد که آب فقط برای مصارف شرب است، پایبند می‌ماند یا بازهم زور مافیای آب بر فریاد فعالان و دوستداران محیط زیست می‌چربد؟