حمایت از منافقین؛ دشمنی ذلیلانه عربستان با ایران

خبرگزاری فارس: «پیام محسنی» مسئول پروژه ایران در اندیشکده آمریکایی «بلفر» و از اساتید دانشگاه «هاروارد» در گفت‌‌وگو با گروه بین‌الملل خبرگزاری فارس درباره موضوع‌های روز منطقه و ایران به اظهار نظر پرداخت و در زمینه آینده دولت «حسن روحانی» گفت: «تلاش روحانی در زمینه بهبود اقتصاد ایران از طریق روابط بهتر با غرب شاید مبدل به پاشنه آشیل او شود.» مشروح این گفت‌وگو به شرح ذیل تقدیم می‌شود: آیا ایران این حق را دارد کماکان به آمریکا ظنین باشد؟ محسنی: فهرست بلند بالایی از شکایات و نارضایتی‌های ایران از آمریکا از سال 79 میلادی و حتی از کودتای 1953 تحت حمایت آمریکا در کشور خود دارد. آمریکا همچنین از «صدام حسین» در نبرد 8 ساله عراق علیه ایران حمایت کرد و ایران شاهد کشته شدن هزاران نیروی خود با سلاح‌های شیمیایی اهدایی و نیز سرنگونی هواپیمای مسافربری خود در سال 1989 در خلیج فارس بود . البته آمریکا نیز بابت مسئله گروگانگیری از ایران گله‌مند است. با توجه به منظر تاریخی این مسئله، ایران به طور طبیعی نگران مزیت‌های اقتصادی مورد انتظار از برجام و رفع تحریم‌ها است. ایرانیان همچنین نگران این امر هستند که آمریکا در قانع کردن کافی تجار اروپایی و آمریکایی در داد و ستد با ایران اقدام کافی را انجام نداده تا آن‌ها در دایره تحریم‌های ثانویه داد و ستد با ایران قرار نگیرند. این مشکل‌ها با ماهیت تحریم‌های چند لایه و پیچیده آمریکا ایجاد شده‌اند و تنها بخشی از آن‌ها که مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران هستند، رفع شده است. از سویی در بین سیاستگذاران آمریکا افرادی هستند که مشکلات موجود در ساختار اقتصادی ایران نه فشار آمریکا را مانع آوردن سرمایه به ایران می‌دانند. البته به یقین مشکلاتی وجود دارند اما اختلاف‌های شدید در حلقه سیاسی آمریکا در زمینه مقابله با رشد اقتصادی ایران وجود دارد. در حالی که اوباما خواهان نفع بردن ایران از تعامل با غرب است اما متحدان این کشور چون عربستان سعودی، از عواملی هستند که تلاش می‌کنند مزیت‌های اقتصادی ایران را مسدود کنند. به نظر من ایران نیز تمامی موفقیت‌های خود در عرصه سیاست خارجی را در ده‌های گذشته تنها به خاطر مزیت‌های رفع تحریمی موقت هزینه نمی‌کند به ویژه این‌که این تحریم‌ها با تصمیم کنگره و دولت آمریکا دوباره برقرار می‌شوند. ایران مواضع ریشه‌ای سیاست خارجی و موفقیت‌های کسب شده را به خطر نخواهد افکند. آمریکا هنوز به بهانه‌های مختلف تحریم‌هایی را بر ایران وضع کرده است. این کشور تا چه زمانی می‌خواهد به این بازی و اهرم فشار بر ایران برای امتیاز گیری خاتمه دهد؟ این رویکرد واشنگتن بیشتر از قبل چهره دولتمردان این کشور را تیره و تار می‌نماید. محسنی: آمریکا نسبت موفقیت تحریم‌ها به عنوان ابزاری در سیاست خارجی‌اش را باور دارد. البته گزافه گویی‌هایی نیز درباره عقیده به این که قدرت تحریم‌ها بود که ایران را به میز مذاکره کشاند نیز وجود دارد. تحریم‌ها نسبتا گزینه سهل با هزینه پایین برای آمریکا هستند و به علاوه گزینه همیشه آماده کنگره آمریکا هستند. بنابر این، تحریم‌ها گزینه اصلی و محکم آمریکا خواهد بود که در سیاست خارجی این کشور آمریکا استفاده از آن‌ را تداوم خواهد بخشید و ما نمونه جدید آن را در مورد حزب الله شاهد بودیم. اما باید بگویم که در مورد ایران چندان هم موثر نبود که سیاستمداران آمریکا باور داشتند. تحریم‌ها شاید مسیر پیروزی «حسن روحانی» در انتخابات را مهیا کرد اما ادامه آن و افزایش تحریم‌ها و فشار موجب اتحاد نخبگان ایران و اتخاذ رویکرد مقاومتی بیشتر می‌شود. آیا امکان تنش یا مشکلی در بازدیدهای آژانس از ایران وجود دارد یا این که آن‌را تمام شده باید فرض کرد زیرا هیچ طرف تمایلی به بازگشت به عقب ندارند؟ محسنی: احتمال فشار آژانس بین‌المللی اتمی بر ایران در زمینه موضوع شفاف سازی بیشتر در زمینه ابعاد نظامی برنامه هسته‌ای محتمل است. ما باید به خاطر بسپاریم که این پرونده بسته نشده و اینک تحت بررسی است. آژانس بین‌المللی اتمی همیشه قادر است درخواست‌های بازرسی گسترده‌تر داشته یا اعلام کند که اطلاعات کافی در زمینه تایید مسالمت آمیز بودن ماهیت برنامه هسته‌ای ایران را به خاطر همکاری ناکافی ایران ندارد. در حال حاضر، با توجه به ضرورت سیاسی توافق هسته‌ای، آژانس تلاش می کند از توافق گسترده با ایران حمایت کند اما همیشه لزوما با توجه به تغییر شرایط سیاسی اما این مسئله به دلیل موقعیت‌های سیاسی متغیر ثابت نخواهند ماند. در بحث منطقه‌ای شاهد کشمکش ایران با عربستان و بحرین بودیم. دلایل تنش ریاض با تهران و کنار نیامدن با تهران چیست. آن‌ها چرا لجاجت می‌کنند و در هر موردی سنگ اندازی می‌کنند؟ محسنی: رقابت بین ایران و عربستان بیشتر ژئوپلتیک تا عقیدتی است اما عامل عقیدتی در ابعاد گسترده‌تری به یقین قرار دارد. از دیدگاه سعودی‌ها رقابت با ایران بازی دو سر باخت است و هرگونه موفقیت ایران برای این کشور باخت محسوب می‌شود . توافق هسته‌ای برای عربستان شکست بزرگی بود زیرا این کشور نتوانست در سیاست خود در زمینه انزوا و مهار ایران موفق عمل کند. توافق هسته‌ای ایران را به قدرت مشروع مهم منطقه بدل نمود. مواضع خصمانه و تند عربستان در قبال ایران تنها مقابله منطقه‌ای و رقابت نیست بلکه زمینه ساز بقای آن‌هاست و بستگی به خشنودی پایگاه وهابیت، سرمایه گذاری در حوزه تفکرات قومیتی و جنبش‌ها در جهان اسلام دارند که دشمن ایران شیعه هستند. شاهد تلاش‌های زیرزمینی ریاض در لطمه زدن به ایران هستیم. از دیر باز گزارش‌هایی از کمک‌های مالی و نظامی به مخالفان ایران در شرق کشور بوده و حتی برخی اعضای گروهک منافقین در رسانه‌های آن‌ها چون «العربیه» مطلب می‌نویسند. آیا عربستان مجددا مجاهدین را آلترناتیو نخست برای سرنگونی نظام قرار داده است؟ محسنی: عربستان سعودی هر گزینه و ابزار در دسترس را که بتواند بالقوه بر ایران فشار وارد کند، چون حمایت از منافقین و نیز دیگر مخالفان ایران استفاده می‌کند. البته این روابط کوتاه مدت،قراردادی و غیر قابل اعتماد هستند. عربستان سعودی تمایلی به توسعه روابط عمقی و همکاری ماندگار با مخالفان ایران را ندارد و تنها براساس منافع کوتاه مدت از آن‌ها حمایت کرده و سرمایه گذاری می‌کند. آیا ریاض سرانجام به آرزوی دیرینه‌اش یعنی اتمی شدن و قدرت بازدارندگی یافتن خواهد رسید؟ محسنی: هنوز خیلی زود است که بگوییم عربستان اتمی می‌شود اما خیلی هم محال نیست. این مسئله بسته به اراده جامعه بین‌المللی نیز دارد که از سوی آمریکا هدایت می‌شوند. با این وجود و با توجه به این‌که موضوع گسترش تسلیحات هسته‌ای اولویت امنیت بین‌المللی است، اجازه دادن برای رسیدن به جایگاه هسته‌ای بومی خیلی محتمل نیست. نشریات تخصصی غرب ساخت پایگاه نظامی ترکیه در قطر را مقابله با نفوذ ایران در منطقه بر می شمارند. شما چه نظری دارید؟ محسنی: ترکیه از تغییر منفی بهار عربی و عدم موفقیت در سوریه چون قطر آسیب گسترده‌ای دید. اجازه قطر به ترکیه برای ایجاد پایگاه نظامی در خاک خود را به عنوان تعهد ترکیه در همکاری در زمینه سیاست خارجی با قطر و حمایت این دو کشور از جنبش‌های اسلامی منطقه چون اخوان المسلمین و مخالفان سوری باید دید. در حالی‌که توازن قوا با ایران نیز در تصمیم گیری این کشور در ایجاد پایگاه نظامی در قطر دخیل بوده ،اما اعمال قدرت در منطقه موردی مهم تر بوده است . ترکیه البته سعی دارد مواضع خود در قبال ایران و مواضع کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس حفظ کند. این کشور سعی دارد با ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس به توازن برسد. در مورد قطر نیز بگویم که این کشور سعی دارد با عربستان سعودی موازنه قوا کند. سئوال پایانی، آینده دولت روحانی را چگونه پیش بینی می کنید؟ عملا در زندگی روزانه مردم تغییر محسوسی ایجاد نشده و به ویژه وعده‌های اقتصادی محقق نشده است. ایران حتی در جلب مشتریان نفتی خود به خصوص اروپا ضعیف عمل کرده است. البته قصد این نیست که تمامی مشکلات نیز به گردن دولت آقای روحانی انداخته شود ولی به‌هر حال مردم به این تغییر دل بستند و به ایشان رای دادند. ظاهرا تمام موفقیت آقای روحانی حل و فصل پرونده هسته‌ای آن هم به شکل نه چندان جالب بوده و امتیاز خاصی از طرف دیگر مذاکره به ویژه آمریکا گرفته نشده است. نظر شما چیست؟ محسنی: دولت روحانی در تنگنا قرار گرفته است. وعده‌های رشد اقتصادی ناشی از برجام موجی از سراسیمگی از روابط اقتصادی و سرمایه گذاری با غرب را موجب شد. این امر بدون کمیت کافی و سرعت لازم تحقق نمی‌یابد . اما نه تنها روابط اقتصادی کم و کندتر از حد انتظار بوده بلکه مشکلات ناشی از تحریم‌ها نیز به قوت خود پا برجاست. راهبرد روحانی در زمینه بهبود اقتصاد ایران از طریق روابط بهتر با غرب شاید مبدل به پاشنه آشیل او شود و در عین حال وعده‌های اقتصادی او نیز نافرجام باقی مانده است، موردی که می‌تواند ائتلاف سیاسی او در داخل را تهدید کرده و با قطعیت توسط مخالفان روحانی در مبارزات انتخاباتی آینده بهره‌برداری می‌شود. ساز و کار تبلیغاتی روحانی در متقاعد کردن کشور در زمینه برجام بدون مدیریت لازم در زمینه کنترل سطح انتظارهای مردم بوده و نتیجه منفی آن ممکن است بیش از صدمه زدن به اعتبار روحانی در انتخابات ریاست جمهوری باشد، بلکه موجب شکل گیری تنفر مردمی از توافق هسته‌ای خواهد شد.