قنات‌های ایران جهانی شدند
پرونده «١١ قنات ایرانی»، به‌عنوان دومین پرونده زنجیره‌ای ایران در فهرست میراث تاریخی- فرهنگی یونسکو به ثبت رسید
کد خبر :
543570
روزنامه شهروند: پرونده زنجیره‌ای ١١ قنات ایرانی به‌عنوان بیستمین میراث فرهنگی ایران درچهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو که در استانبول برگزار شد، به ثبت جهانی رسید. به گزارش فارس، محمدحسن طالبیان با اعلام این خبر گفت: «این اثر براساس ٢ معیار از ٦ معیار فرهنگی کمیته میراث جهانی شامل گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی و نمونه‌ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد، در فهرست میراث جهانی قرار گرفت.»
به گفته او، پرونده قنات ایرانی یکی از قوی‌ترین پرونده‌های نشست است که مورد توجه بیشتر اعضای حاضر در نشست قرار گرفت.پرونده ١١ قنات ایرانی با داشتن تکنولوژی متفاوت و با قدمت بیش از ٢٥٠٠ تا ٢٠٠سال در ٦ استان، خراسان‌رضوی، خراسان‌جنوبی، یزد، کرمان، مرکزی و اصفهان در قالب پرونده قنات ایران درحالی به یونسکو جهت ثبت جهانی ارایه شد که روز گذشته پس از بررسی و تأیید کارشناسان یونسکو این پرونده ثبت و در فهرست آثار جهانی قرار گرفت.پرونده زنجیره‌ای ١١ قنات ایرانی یکی از پرونده‌های مهم ایران به شمار می‌رود که با همکاری مرکز قنات یونسکو، جهاد کشاورزی و وزارت نیرو تهیه و به یونسکو ارسال شد.علی‌اصغر سمسار یزدی، پژوهشگر و مشاور ارشد مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی که در تهیه و تدوین پرونده ثبت جهانی قنات‌های ایران نقش عمده‌ای داشته است،
پیشتر به ویژگی‌های منحصربه‌فرد ١١ قنات منتخب در فهرست آثار یونسکو اشاره کرده بود. او معتقد است: «١١ قناتی که برای ثبت جهانی انتخاب و در این پرونده گنجانده شده‌اند، هرکدام به لحاظ قدمت، نوع معماری، عمق، طول و مشخصاتی از این دست، منحصربه‌فرد و بی نظیر هستند.»
سمسار یزدی درباره ویژگی‌های اصلی انتخاب این ١١ قنات برای ثبت درفهرست جهانی هم گفت: «این ویژگی‌ها شامل فناوری‌های مرتبط با احداث برخی از قنات‌ها با درنظر گرفتن ویژگی‌های منحصربه‌فرد آنها، مانند عمیقترین، طولانی‌ترین یا قدیمی‌ترین قنات ایران بود.»عمیقترین قنات ایران، قنات قصبه گناباد است که مادر چاه آن ٣٥٠متر عمق دارد و حتی زلزله‌های بزرگ نیز تاکنون به آن آسیبی نرسانده است.طولانی‌ترین قنات ایران قنات زارچ یزد با طول ١٠٠کیلومتر و تعداد چاه‌های آن ٢١١٥ حلقه است.
پرآب‌ترین قنات ایران، قنات اکبرآباد فسا در استان فارس است. قنات‌های تهران و ری که دشت ورامین را آبیاری می‌کردند تا ٣٠سال قبل جزو پرآب‌ترین قنات‌های دنیا بودند اما در ٢٠سال گذشته به دلیل تخریب مادر چاه‌ها و عدم لایروبی از رونق افتاده‌اند.عجیب‌ترین قنات ایران قنات دو طبقه مون اردستان است که حدود ٨٠٠سال پیش احداث شده است.
این قنات چاه‌های مشترک ولی مادر چاه‌ها و مظهر متفاوت دارد.قنات‌های زارچ و حسن‌آباد مهریز در استان یزد، قنات ابراهیم‌آباد اراک در استان مرکزی، قصبه گناباد و بلده فردوس در خراسان، دو قنات در میمه و وزوان در استان اصفهان، قنات دوطبقه اردستان، جوپار، اکبرآباد و قاسم‌آباد بروات در استان کرمان ازدیگر قنات‌های این پرونده است که درقالب پرونده قنات ایرانی به ثبت جهانی رسید.
قنات زارچ در استان یزد قنات زارچ با ٨٠کیلومتر طول، عنوان طولانی‌ترین قنات را دارد. قدمت قنات زارچ را مربوط به ٢ تا ٣هزار‌سال پیش و دوران پیش از اسلام و دوره ساسانی می‌دانند. قنات حسن‌آباد مشیر مهریز یکی دیگر از قنات‌های استان یزد است که برای ثبت جهانی مدنظر قرار گرفته است. تاریخچه این قنات ٧٠٠ساله به دوره میانی اسلامی یعنی قرن هشتم برمی‌گردد و در فهرست آثار ملی کشور نیز ثبت شده است.
قنات بلده خراسان خراسان با داشتن ٦هزارو١٩٧ رشته قنات جزو ٢ استان نخست کشور در تعداد قنات‌هاست. برخی از قنات‌های خراسان‌جنوبی ٢هزارو٥٠٠سال قدمت دارد. قنات بلده فردوس در خراسان از دوره ساسانی است که بخش‌های عمده‌ای از زمین‌های کشاورزی نزدیک شهر فردوس را آبیاری می‌کند. این قنات دربرگیرنده ١٦ قنات، ٢ چشمه و مقداری آب‌های سرگردان است.
سه قنات اصفهان قنات وزوان در شهر وزوان، قنات مزدآباد در شهر میمه و قنات مون در شهرستان اردستان برای بررسی و ثبت جهانی به یونسکو ارسال شده است. قنات مون تنها قنات ٢طبقه جهان است. این قنات با شماره ٩٠٢٣ در سال ٨٢ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده که در هر طبقه آن آبی مستقل جریان دارد، به‌گونه‌ای که آب هیچ یک به دیگری نفوذ نمی‌کند، این قنات ٨٠٠سال پیش احداث شده است. درباره قنات‌های وزوان و مزدآباد میمه هم گفته می‌شود وجود سدهای زیرزمینی در این ٢ قنات باعث شد آنها به این فهرست راه پیدا کنند.
٣ قنات کرمان در استان کرمان بیش از ٥٠ قنات با طولی حدود ١٥کیلومتر وجود دارد. به گفته سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان ٣ قنات تاریخی کرمان آماده ثبت در یونسکو هستند. پرونده قنات جوپار کرمان و ٢ قنات اکبرآباد و قاسم‌آباد بروات که بیش از یک سده از عمر آنها می‌گذرد نیز، به یونسکو ارسال شده است. قنات گوهر ریز جوپار قدمتی ٧٥٠ساله از دوران صفویه دارد و درمجموع با ٣هزارو٥٥٦متر طول با ١٢٩ حلقه چاه و در ٦ رشته با دبی آب ٦٠ لیتر درثانیه حدود ٣٣٠ هکتار اراضی باغ شهر جوپار را آبیاری می‌کند.