مقابله بانفوذ روسیه در کشورهای شرق اروپا

خبرگزاری ایسنا: پس از پایان جنگ سرد که در پی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در دسامبر 1991 رخ داد هیچ‌کس تصور نمی‌کرد که باز هم تقابل غرب با روسیه به دوران جنگ سرد نزدیک شود. بعد از الحاق کریمه به روسیه در سال 2014 این تقابل جدی شد به طوری که ناتو و کشورهای اروپای شرقی از نفوذ مجدد روسیه در شرق اروپا به وحشت افتادند. از آن زمان تاکنون کشورهای شرق اروپا از جمله کشورهای بالتیک و لهستان رایزنی گسترده‌ای را برای افزایش حضور ناتو در این منطقه آغاز کرده‌اند. به همین دلیل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی "ناتو" به تقویت حضور نظامی خود در شرق اروپا روی آورد به طوری که پارسال ژنرال "فیلیپ بریدلاو" فرمانده نیروهای آمریکایی مستقر در اروپا تأکید کرد ناتو و آمریکا در حال تغییر دادن دکترین دفاعی خود در شرق اروپا در واکنش به اقدامات "تجاوزکارانه" روسیه هستند. در واکنش به این سخنان "دیمیتری پسکوف" سخنگوی ولادیمیر پوتین نیز اعلام کرد که روسیه، پیش روی ناتو به سمت مرزهای خود را با اقدامات پیشگیرانه شدید نظامی پاسخ خواهد داد. به گفته پسکوف، ناتو به عنوان میراث جنگ سرد، حاضر نیست ماهیت خود را عوض کند. ناتو در هفته اخیر در روزهای 8 و 9 جولای یک اجلاس مهم در ورشو پایتخت لهستان برگزار کرد که به‌ظاهر اهداف اعلام شده اجلاس ورشو تمامیت ارضی روسیه را تهدید نمی‌کند و مقابله با تروریسم از اهداف اصلی اجلاس بیان شد. در این اجلاس بیش از 2 هزار و یکصد نماینده در قالب 65 هیئت از 54 کشور، کشورهای عضو اتحادیه اروپا و نمایندگانی از سازمان ملل و بانک جهانی، 19 رئیس جمهوری، 21 نخست وزیر، 41 وزیر خارجه و 39 وزیر دفاع حضور داشتند. طبیعی است که برگزاری چنین اجلاسی در بیخ گوش روسیه در لهستان که زمانی جزو کشورهای اقماری شوروی سابق بود برای روسیه حساسیت برانگیز است. در این اجلاس، ناتو اعلام کرد که 4 هزار نیروی نظامی در کشورهای لتونی، استونی و لیتوانی مستقر می‌شوند. این در حالی است که این 3 کشور در سال 1991 از شوروی استقلال پیدا کردند و هم‌اکنون با روسیه هم مرز هستند. روسیه هم اقدامات متقابلی را برای به رخ کشیدن قدرت خود انجام می‌دهد که این اقدامات به برگزاری رزمایش‌ها و افزایش استقرار نیروها و تجهیزات نظامی، تدافعی و بازدارنده خلاصه می‌شود.. مسکو بارها از ناتو خواسته است از "سیاست گسترش به شرق" چشم پوشی کند. برخی از اعضای قدیمی ناتو اصرار دارند که تقویت این پیمان در جناح شرقی که روسیه آن را خطری برای امنیت خود می‌داند و در این خصوص واکنش نشان داده، موجب به مخاطره انداختن مذاکرات بین ناتو و روسیه نشود. "فرانک والتر اشتاین مایر" وزیر امور خارجه آلمان در آستانه اجلاس ورشو به متحدان اروپای شرقی که در صدر آن‌ها لهستان قرار دارد هشدار داد و گفت"زمان آن نیست که شمشیر ناتو علیه روسیه به حرکت در آورده شود." "میخائیل گورباچف" آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی، ناتو را به آماده شدن برای عملیات تهاجمی علیه روسیه متهم کرد و گفت: ناتو برای "جنگ گرم" آماده می‌شود و شک نکنید که جنگ بعدی جنگ آخر خواهد بود. ناتو مقدمات برای گسترش جنگ سرد به جنگ گرم را آغاز کرده است. تمامی لحاظی‌ها در ورشو خبر از تمایل اعلان جنگ به روسیه می‌دهد. آن‌ها فقط درباره دفاع حرف می‌زنند، اما در حقیقت برای عملیات تهاجمی آماده می‌شوند. در شرایط کنونی تمامی نیروهای سیاسی، اقتصادی، دیپلماتیک و مذهبی باید در آرام کردن جهان مشارکت کنند. برای بررسی بیشتر تنش در روابط میان ناتو و روسیه خبرنگار ایسنا با علی امیدی، استاد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان به گفت‌وگو پرداخت که در ادامه می‌خوانید: علت تشکیل ناتو مقابله با نفوذ شوروی در اروپای غربی بود علی امیدی درباره اجلاس اخیر ناتو در ورشو پایتخت لهستان، اظهار کرد: ناتو یک سازمان دفاعی- امنیتی است و اینکه هر از گاهی در نقطه‌ای از جهان اجلاسیه برگزار کند طبیعی است. این اجلاس‌های ناتو در سال‌های گذشته نیز در سطوح مختلف برگزار می‌شد. در خصوص اجلاس اخیر این سازمان در ورشو نیز ناتو درباره چگونگی کمک‌های آینده خود به دولت افغانستان تصمیم گیری کرد، چراکه بعد از خروج نیروهای "ایساف" (نیروهای بین‌المللی کمک به امنیت افغانستان) در سال 2014 از افغانستان، دولت این کشور توقع دارد کمک‌های مالی و نظامی ناتو بیشتر شود تا به‌نوعی نگرانی‌های امنیتی "اشرف غنی "رئیس جمهوری افغانستان برطرف شود. وی افزود: علت اصلی شکل‌گیری ناتو بعد از جنگ جهانی دوم جلوگیری از نفوذ کمونیست و شوروی سابق در کشورهای غربی اروپا بود. جنگ سرد میان بلوک شرق و غرب نزدیک به 46 سال ادامه داشت تا اینکه شوروی در اواخر سال 1991 فروپاشید. بعد از جنگ سرد، غرب متوجه روسیه شد هر چند که این کشور دیگر نفوذ و قدرت شوروی را نداشت. نوع نگاه پوتین به غرب برای کشورهای غربی نگران کننده است این استاد علوم سیاسی با بیان اینکه هم‌اکنون نگرانی اصلی کشورهای غربی نوع نگاه ولادیمیر پوتین به غرب است، گفت: غربی‌ها این اعتقاد را دارند که پوتین قصد دارد عظمت شوروی سابق را برای روسیه احیا کند و به همین دلیل کشورهای غربی از نفوذ مجدد روسیه در شرق اروپا نگرانی جدی دارند. امیدی بابیان اینکه این نگرانی‌ها بعد از بحران سال 2014 اوکراین به اوج خود رسید، تصریح کرد: تحولات اوکراین و اقدام روسیه در الحاق خاک شبه‌جزیره کریمه به خاک خود موجب نگرانی شدید غرب، کشورهای اروپای شرقی و به خصوص سه کشور لتونی، لیتوانی و استونی شد. این سه کشور زمانی جزء خاک اتحاد جماهیر شوروی بودند که بعد از استقلال عضو ناتو شدند. وی ادامه داد: در اجلاس ورشو مقرر شد 4 هزار نیروی نظامی ناتو در لتونی، لیتوانی و استونی مستقر شوند که این خود یک قدرت‌نمایی آشکار در برابر روسیه است. در واقع ناتو با استقرار این نیروها به روسیه این پیام را می‌دهد که فکر تعرض به کشورهای عضو ناتو را نکند. این استاد علوم سیاسی در پاسخ به این سووال که ظاهراً دبیرکل ناتو اعلام کرده که به دنبال تقابل و به راه انداختن یک جنگ سرد جدید با روسیه نیستیم، به نظر شما آیا چنین است؟ گفت: بعد از بحران اوکراین و از دست رفتن کریمه، سیاست اروپا و آمریکا بر این استوار شد که یک موضع سرسختانه‌ای در برابر روسیه اتخاذ کنند منتها با نظرسنجی که از مردم اروپا در همین خصوص انجام شد آن‌ها نمی‌خواستند که اروپا به نفع اوکراین مداخله کند چراکه به صلاح خود نمی‌دانستند. غرب خواهان یک برخورد همه‌جانبه با روسیه نیست امیدی گفت: به همین دلیل ناتو تنها به استقرار نیروی بیشتر در کشورهای شرق اروپا روی آورد تا یک پشتیبانی ضمنی از اوکراین کرده باشد. این عوامل نشان داد که اروپا هم خواهان یک برخورد همه‌جانبه با روسیه نیست و به‌نوعی تنها می‌خواهند بحران را مدیریت کنند. وی افزود: اروپای شرقی خواهان مشارکت بیشتر ناتو در تأمین امنیت خود است، منتها اروپا سعی می‌کند این امنیت را از راه‌های مسالمت‌آمیز برقرار کند. این استاد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان در پاسخ به این سووال که قدرت نظامی روسیه در برابر ناتو را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ اظهار کرد: دنیای جدید دنیای وابستگی متقابل کشورها به یکدیگر است و طرف‌های درگیر به یکدیگر نیاز دارند. دنیا به سمتی پیش می‌رود که امنیت اقتصادی در درجه اول اهمیت برای کشورهای پیشرفته قرار گرفته است. امیدی افزود: وقتی کشورهای غربی سطح بالای رفاه را احساس می‌کنند دیگر حاضر نیستند به شرایط جنگ سرد و جنگ جهانی دوم برگردند چراکه می‌دانند هزینه این رویارویی سنگین است. به همین دلیل تنها از طریق دیپلماسی می‌خواهند بحران با روسیه را مدیریت کنند. قدرت بازدارندگی روسیه بالا است وی تصریح کرد: حال اگر بخواهیم قدرت نظامی ناتو و روسیه را مقایسه کنیم بدون شک ناتو چون حمایت همه جانبه آمریکا را پشت سر خود دارد قدرتمندتر است. منتها قدرت بازدارندگی روسیه به دلیل داشتن سلاح‌های متعدد هسته‌ای بسیار بالا است و به همین دلیل هیچ کشوری این ریسک را نمی‌کند که به روسیه حمله کند. این استاد علوم سیاسی در همین باره افزود: برای مثال کره شمالی تنها سه بمب هسته‌ای دارد و به همین دلیل آمریکا با وجود داشتن هزاران بمب هسته‌ای نمی‌تواند به این کشور حمله نظامی کند. بنابراین می‌بینیم که قدرت بازدارندگی سلاح‌های هسته‌ای بسیار بالا است هر چند که تعداد این سلاح، بسیار کم باشد. امیدی به استقرار سامانه موشکی ناتو در رومانی اشاره و خاطرنشان کرد: در ابتدا علت استقرار این سامانه در شرق اروپا مقابله با موشک‌های ایران عنوان شد، اما بدون شک هدف اصلی ناتو از مستقر کردن چنین سامانه‌ای مقابله با تهدید روسیه است. خطر موشکی ایران بهانه‌ای بیش نبود و ناتو قصد دارد به روسیه بگوید که از خط قرمزهای غرب عبور نکند. وی در پاسخ به این سووال که فکر می‌کنید سرانجام مناقشه روسیه با ناتو و غرب به کجا می‌انجامد؟ گفت: هم‌اکنون افق روشنی جهت مصالحه وجود ندارد. هرچند که هر دو طرف خواهان شروع جنگ جهانی سومی نیستند چراکه با وقوع جنگی جدید دنیا نابود خواهد شد. این استاد علوم سیاسی افزود: بنابراین فعلاً ناتو و روسیه نه به دنبال مصالحه کامل هستند نه در پی تنش و رویارویی کامل.