زمینه‌هایی که فرد را در باتلاق اعتیاد فرو می‌کشاند

بارها کارشناسان و روانشناسان از زمینه هایی که موجب گرایش و وابستگی افراد به انواع مواد مخدر می شود، سخن گفته اند، اما این بلای معاصر به این سادگی ها دست بردار نیست، پس باید به روز باشیم و در هر بزنگاهی به شناسایی زمینه هایی که انسان را در باتلاق اعتیاد فرو می کشاند، بپردازیم. خانواده، مدرسه، دوستان، محل سکونت و اجتماعی که فرد با آن سر و کار دارد می تواند زمینه هایی برای گرایش به اعتیاد باشند. البته این مسئله در شرایطی رخ می دهد که به عنوان مثال خانواده از هم گسیخته و فروپاشیده باشد و سیستم حمایتگری در آن حاکم نباشد و یا فرزند در محیط خانه از کمبود محبت رنج ببرد. خانواده ای که نمی داند فرزندش چه کاری انجام می دهد و یا دوستان فرزندش چه کسانی هستند، در واقع زمینه لازم را برای گرایش او به اعتیاد به شکلی کاملا ناخواسته فراهم می کند. اکنون بسیاری از خانواده ها هنوز این تفکر را دارند که اعتیاد و آسیب های اجتماعی گریبانگیر آنها نخواهد بود و فرزندشان از این مسئله در امان است. اما این گونه نیست، این باور غلط و خوش خیالی بیش از حد والدین و بی توجهی آنها نسبت به کارهای روزمره ای که فرزند انجام می دهد، می تواند در گرایش فرد به اعتیاد سهم بسزایی داشته باشد. گاها خانواده هایی که دارای فرزندان نوجوان و جوان هستند، وقت زیادی را در بیرون از منزل می گذرانند و در مهمانی های مختلف حضور پیدا می کنند. چنین خانواده هایی آنقدر درگیر خوشگذرانی هستند که فراموش می کنند فرزندشان را برای یک زمان طولانی در خانه تنها گذاشته اند. آنها نمی دانند این مسئله برای نوجوان و جوان یک تهدید به شمار رفته و او را جذب جمع های دوستانه کرده و هر آن ممکن است این فرد برای تفریح و خوش گذرانی بیشتر به قلیان و سیگار کشیدن و بعد مصرف مواد مخدر روی بیاورد. فقر عاطفی و ناآرامی ها زمینه ساز گرایش به اعتیاد ناآرامی ها و تنش های درون منزل، فقر عاطفی، احساس ناامنی، مشکلات مالی و شکست های پی درپی در زندگی می تواند از دیگر شرایط و زمینه هایی باشد که فرد یا افراد را به سمت اعتیاد بکشاند. خیلی ها از اعتیاد به عنوان هیولایی وحشتناک یاد می کنند که رهایی از دام آن، کار چندان ساده ای نیست، برای همین است که بارها کارشناسان و روانشناسان از زمینه هایی که موجب گرایش و وابستگی افراد به انواع مواد مخدر می شود، سخن گفته اند. اما این بلای معاصر به این سادگی ها دست بردار نیست، پس باید به روز باشیم و در هر بزنگاهی، به شناسایی زمینه هایی که انسان را در باتلاق اعتیاد فرو می کشاند، بپردازیم. در بیان سلسله علت ها و زمینه های زمینه ساز اعتیاد باید به خشم و خشونت والدین نیز اشاره کرد زیرا این مسئله هم منجر به احساس عدم امنیت در بین فرزندان شده و آنها را از خانواده دلسرد و مایوس می سازد. به همین خاطر در اغلب موارد، چنین فرزندانی خانواده گریز بار می آیند و هنگام روبرو شدن با بحران ها و مشکلات نمی توانند پیرامون مسائلی که با آن روبرو هستند با والدین صحبت کنند. به همین علت دردها و مشکلاتشان را در درون خود پنهان ساخته و چاره را در مصرف مواد مخدر می بینند چون خانواده آنها سرشار از خشم و خشونت است و نمی تواند حلالی برای مشکلات فرزند باشد. گاهی به علت محدودیت ها و گاه به خاطر آزادی های بی حد و حصری که خانواده ها در اختیار فرزندانشان قرار می دهند، دوستی هایی کنترل نشده و خارج از اطلاع خانواده ها شکل می گیرد، دوستی هایی که ثمره آن چیزی جز دورتر شدن از خانواده نیست. کارشناسان و صاحب نظران در حوزه اعتیاد معتقدند که نقش خانواده در گرايش يا عدم گرايش به مواد مخدر دارای اهمیت بالایی است بنابراین خانواده ای که با سنگ اندازی و محدودیت های بی جهت، فرزندش را عاصی ساخته، کاری می کند تا او به جمع دوستان پناه بیاورد و این مسئله شکافی عمیق میان فرزند با خانواده ایجاد می کند. نقش آزادی های بی حد و حصر در مصرف مواد مخدر از آن سو خانواده ای هم که امتیازات زیادی به فرزند داده و یا به او آزادی تام می دهد، باید منتظر عواقب آن باشد. زیرا این فرزند نیز در چنین خانواده ای می داند، کسی مراقب رفتارها و اعمالی که او از خود بروز می دهد، نیست؛ بنابراین به راحتی با هر دوستی از هر خانواده ای معاشرت می کند و یا حتی به شکل گروهی به اتفاق دوستان خود به سفرهای طولانی مدت می رود و یا شب ها دیرتر از سایر اعضای خانواده به منزل می رسد. همه این عوامل سبب می شود تا فرد رفته رفته به وادی اعتیاد و مصرف مواد مخدر کشیده شود. البته در این میان باید از خانواده هایی که در آن پدر یا مادر معتاد هستند هم به عنوان یکی از زمینه های زمینه ساز اعتیاد یاد کرد. گفته می شود فرزندان در چنین خانواده هایی زمینه لازم را برای گرایش به مصرف مواد مخدر دارند. در واقع به این علت که فرزندان در چنین خانواده هایی مصرف مواد مخدر را از سوی والدین به چشم دیده اند، ترس یا دلهره ای برای مصرف مواد ندارند و با این پدیده به شکل عادی برخورد می کنند. بیکاری، ازدواج اجباری، مشکلات اقتصادی، جهل و ناآگاهی نسبت به مواد مخدر، زندگی در محله های نامناسب، دوستان ناباب و ضعف شخصیتی از دیگر علت هایی است که سبب می شود فرد به سمت اعتیاد کشیده شود. در مجموع می توان اینگونه استنباط کرد که نداشتن شغل و دست و پنجه نرم کردن با مشکلات اقتصادی و یا زندگی در محله های نامناسب منجر به فشار روانی شده و فرد را به سمت مصرف مواد مخدر سوق می دهد تا از این طریق از حجم فشارهای درونی و روانی اش بکاهد. این ها که به آن اشاره شد، تنها بخش کوچکی از زمینه ها و علت هایی است که فرد می تواند به واسطه آن در دام اعتیاد گرفتار شود اما اگر به همین زمینه های کوچک هم توجه شود و در جامعه فرهنگسازی و اطلاع رسانی لازم صورت بگیرد، می توانیم مانع سقوط افراد زیادی در این ورطه خطرناک شویم.