منبج؛ گلوگاه داعش درشمال سوریه و مرز ترکیه

نگرانی ترکیه از این وضعیت به این دلیل است که آنکارا نیروهای دموکراتیک سوریه را به حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) که از نظر آن یک گروه تروریستی است، نزدیک می داند.

موقعیت جغرافیایی و اهمیت شهر منبج

منبج در کنار شهر مرزی جرابلس یکی از مهم ترین مقرهای داعش در شمال سوریه و در نقطه مرزی با ترکیه به شمار می آـید ولی از آنجا که در خط امداد رسانی اصلی داعش در حد فاصل رقه و مرزهای ترکیه قرار گرفته، نسبت به جرابسل اهمیت بیشتری دارد.

منبج همچنین بزرگترین شهر حومه شرقی و شمال شرقی حلب به شمار می آید و بیشتر ساکنان آن را عرب ها تشکیل می دهند و اقلیت های ترکمان و کُرد نیز بین 10 تا 15 درصد جمیعت آن هستند.

به عبارت دقیق تر منبج در ٨٥ کیلومتری استان حلب قرار داشته و فاصله آن از جرابلس و کوبانی به ترتیب ٤٥ و ٦٥ کیلومتر است و به همین دلیل دروازه شهرهای حلب، رقه، موصل، بغداد و قاضی عنتاب می باشد .

این شهر از جمله مناطقی است که در غرب رود فرات قرار داشته و جزء منطقه حائلی است که ترکیه به دنبال ایجاد آن در نقطه مرزی با سوریه بود، از همین رو مسئولان ترک در مناسبت های مختلف اظهار داشتند که به مبارزان کُرد اجازه نخواهند داد از ساحل غربی نهر فرات عبور کنند زیرا این اقدام به مثابه تهدید علیه امنیت ملی ترکیه است به ویژه اینکه یگان های کُرد از نظر ترکیه ادامه حزب کارگران کردستان «پ.ک.ک» به شمار می آیند.

منبج گلوگاه راهبردی داعش در مرز ترکیه

این شهر مهمترین نقطه ارتباطی چند شهر مهم سوریه، عراق و ترکیه می باشد و در مسیر راه های اصلی از مرز ترکیه به رقه و حلب قرار دارد از همین رو کنترل بر آن به معنی تسلط بر یک گلوگاه راهبردی است.

با در نظر گرفتن این عوامل باید گفت که کنترل بر منبج گامی اساسی برای دور کردن داعش از مرزهای ترکیه خواهد بود.

اهمیت راهبردی منبج

«هشام خریسات» کارشناس مسائل نظامی در مورد اهمیت راهبردی منبج گفت: این شهر پایگاه مهم پذیرش تروریست ها و سپس روانه کردن آنان به نقاط مختلف به شمار می آمد.

به گفته وی اهمیت این شهر در چند مورد زیر خلاصه می شود:

- راه راهبردی و ارتباطی بین محل استقرار داعش در رقه و قلب اروپا است. -راه اصلی امداد رسانی داعش و از مهم ترین مواضع استقرار آن در سوریه است. -پایگاه پذیرش مبارزان خارجی برای عضویت در داعش و آموزش و سپس اعزام آنان به خارج است. -به دلیل نزدیک بودن به مرزهای شمالی سوریه با ترکیه از موقعیت جغرافیایی حساسی برخوردار است. -توجه آمریکا به منبج و حمایت از نیروهای دموکراتیک سوریه علیه داعش.

فشار آمریکا بر ترکیه در قابل حمایت از نیروهای دموکراتیک سوریه

خریسات که یک نظامی بازنشسته است، حمایت آمریکا از نیروهای کُرد را در راستای فشار بر دولت ترکیه برشمرده و گفت: روابط آمریکا و ترکیه بسیار متشنج و شکننده شده است زیرا نقش ترکیه در سوریه موجب سخت شدن وضعیت آمریکا شد، به اضافه اینکه دو طرف در مورد سرنوشت بشار اسد با یکدیگر اختلاف نظر دارند و آمریکا استفاده از پایگاه انجرلیک ترکیه را نیز متوقف کرده است.

پیشنهاد آنکارا برای اعزام نیروهای ترک و مارینز به منبج

وی فاش کرد که ترک ها به آمریکا پیشنهاد کردند که به جای حمایت آمریکا از نیروهای دموکراتیک سوریه، نیروهای ویژه ترک به اضافه نیروهای مارینز آمریکا عازم منبج شوند اما واشنگتن به منظور اعمال فشار بر ترکیه این پشنهاد را نپذیرفت.

اکنون جنگنده های آمریکایی و مشاوران و کارشناسان نظامی آن در نبردهای منبج نقش زیادی دارند و 700 نفر از نیرهای مارینز در اطراف این شهر مستقر هستند.

حلقه محاصره نیروهای دموکراتیک سوریه علیه داعش در منبج

حلقه محاصره نیروهای دموکراتیک سوریه علیه داعش در شهر منبج در حالی تنگ تر می شود که اگر داعش این شهر را از دست بدهد، دیگر هیچ منطقه ای در مرز سوریه با ترکیه را در اختیار نخواهد داشت.

نیروهای دموکراتیک سوریه از مدت‌ها قبل در تکاپوی نبرد منبج برآمده و تعداد زیادی نیرو را برای آن آماده کردند.

نیروهای دموکراتیک سوریه چه کسانی هستند؟

نیروهای دمکراتیک سوریه با نام اختصاری «قسد» (قوات سوریا الدیمقراطیة) شامل کُردها و متحدان عرب آنها هستند و با حمایت آمریکا روز 31 ماه می (چهارم خرداد ) عملیات خود را برای آزادی شهر منبج و قطع مسیر تدارکاتی گروه تروریستی داعش آغاز کردند.

11 روز پس از آغاز عملیات مزبور، شهر منبج کاملا تحت محاصره نیروهای دموکراتیک سوریه قرار گرفت و روز گذشته نیز این نیروها وارد شهر منبج شدند.

عملیات آنان شامل دو مرحله بود به این ترتیب که مرحله نخست شامل پاکسازی اطراف منبج از تروریست های داعشی بود که با موفقیت به پایان رسیده و اکنون منبج تحت محاصره نیروهای دموکراتیک کُرد سوریه قرار دارد و راههای ارتباطی این شهر با خارج کاملا قطع شده است.

مرحله دوم نیز در داخل و اطراف منبج بوده و شامل درگیری نیروهای ائتلاف اعراب - کُرد و تروریست های داعشی است در نتیجه روز گذشته با ورود نیروهای دموکراتیک به منبج ، این شهر به صحنه جنگ های خیابانی شدیدی تبدیل شد.

دست و پا زدن داعش برای سد کردن راه نیروهای دموکراتیک سوریه

تروریست های داعش با به کار گذاشتن مین و بسته های انفجاری در ورودی شهر منبج و با استفاده از خودروهای بمب گذاری شده در صدد هستند راه پیشروی نیروهای دموکراتیک به داخل این شهر را سد کنند و به همین دلیل پیشروی آنان با کندی صورت می گیرد اما به گفته یکی از فرماندهان ارشد قسد، این نیروها عزم خود را برای بیرون راندن داعش از منبج جزم کرده اند.

«أبو أسامة المنبجی» یکی از فعالان منبج تاکید کرد که داعش معنی از دست دادن منبج را به خوبی می داند و متوجه است که سقوط آن یعنی از دست دادن تمام مواضع خود در حومه حلب به همین دلیل با تمام توان در تلاش برای متوقف کردن پیشروی نیروهای دموکراتیک سوریه است و اهداف آن را در طول رود فرات از محور الشیوخ در شمال و پل قره قوزاق در جنوب هدف قرار داده است.

خطر سقوط منبج برای داعش

انتظار می رود که گروه تروریستی برای حفظ آخرین و مهم ترین گلوگاه راهبردی خود با مرز ترکیه دست به هر کاری بزند و با تمام توان از آن دفاع کند، چرا که داعش اگر منبج را از دست بدهد دیگر هیچ نقطه‌ای در مرز سوریه و ترکیه را در اختیار ندارد.

در همین راستا سخنگوی نیروهای دموکراتیک سوریه گفت که نیروهای این گروه موفق به پس زدن داعش شده‌اند و همچنان شهر منبج را تحت محاصره خود دارند. بیشتر شهروندان این شهر هم در داخل این شهر هستند زیرا تروریست‌ها دور تا دور شهر را مین گذاری کرده اند با این حال حدود 2 هزار نفر از اهالی این شهر موفق به فرار شده‌اند.

جاده هایی که از منبج می گذرد برای داعش اهمیت حیاتی دارد زیرا از این جاده ها تروریست های دواطلب به اضافه تسلیحات و آذوقه به رقه فرستاده می شد و علاوه بر این از آنجا برخی تروریست های آموزش دیده به اروپا بر می گشتند.

منبج خط قرمز ترکیه

با توجه به اینکه ترکیه کُردها را خطر و دشمن اصلی برای خود می داند،، حاکم شدن آنان به عنوان نیروهای نزدیک به پ. ک. ک بر شهر مهم و راهبردی منبج به معنی شکست راهبردی ترکیه است.

جلوگیری از تسلط کُردها بر شهر منبج تا آنجا برای ترکیه اهمیت دارد که اردوغان حدود یک سال است که از هر راه ممکن اوباما را تحت فشار قرار داد تا از عملیات آزادسازی منبج با حضور یگان های مدافع خلق جلوگیری بعمل آورد.

دست رد اوباما بر سینه اردوغان

با وجود این فشارها اوباما در نهایت دست رد به سینه ادروغان زد و نبرد نیروهای دموکراتیک سوریه با حمایت آمریکا علیه داعش در منبج کلید زده شد.

پاسخ منفی اوباما به اردوغان در حالی است که ترکیه در دو سال اخیر تلاش کرد با همکاری عربستان و قطر یک اپوزسیون کارآمد متشکل از عرب ها، ترکمن و کردهای مخالف پ. ی. د را در سوریه سازماندهی کند تا به جای نیروهای کُرد و به عنوان نیروهای متحد غرب، ماموریت مبارزه با برخی از گروه های مخالف در سوریه را به عهده بگیرند.

نکته قابل توجه اینکه بر اساس برنامه و اهداف ترکیه گروه های مخالف سوری در این ائتلاف نقش اصلی را برعهده داشتند اما مخالفت قاطع روسیه با این ائتلاف و ناتوانی آنان در حفظ مناطق تحت کنترل خود موجب شد طرح ترکیه به شکست منتهی شود.

در این میان تهدید گروه های تروریستی علیه شهروندان غربی موجب شد دیگر تقویت موقعیت این گروهها برای غرب جذابیت چندانی نداشته باشد.

در همین ارتباط برت مک گورگ نماینده رییس جمهوری آمریکا در ائتلاف علیه داعش گفت که عاملان حملات پاریس و بروکسل از شهر منبج و سپس از طریق ترکیه به اروپا رفتند.

چرا کُردها فرماندهی نبرد منبج را در دست گرفته اند

در لحظه ای تکرار نشدنی ناشی از افزایش تردید دولت ترکیه به دلیل حساسیت معادله روابط با آمریکا و روسیه، واشنگتن تمام کلید های مناطق تحت اشغال داعش از شرق تل رفعت تا حومه شمالی حلب و منبج در شرق آن تا محور جنوبی در شهرک عین عیسی در ریف شمالی رقه را در اختیار کُردها قرار داد.

حضور کُردها در نزدیکی منبج و محاصره داعش در این شهر و نیز پیشروی به سمت شهرها و شهرک های باقیمانده در نوار مرزی با سوریه کاملا به ضرر ترکیه تمام می شود به ویژه اینکه نیروهای دموکراتیک سوریه از محور غرب رود فرات به سمت منبج پیشروی کرده ند؛ نقطه ای که به «خط قرمز» ترکیه معروف است و آنکارا در طول چند ماه گذشته تمام توجه خود را بر این نقطه متمرکز کرده بود از همین رو آغا نبرد منبج به مثابه سیلی محکم به اعتبار آنکارا و عظمت آن است.

اخباری که از برخی کانال ها درز کرده است، حاکی از این است که آنچه تنگنای ترکیه را شدیدتر می کند اینکه واشنگتن شش ماه به آنکارا فرصت داد تا داعش را نابود کند اما ترکیه در این هدف ناکام ماند و به همین دلیل از دو جهت مورد هدف قرار گرفته است زیرا از یک سو به دلیل ناتوانی در تقویت خط قرمزها اعتبار خود را از دست داد و از سوی دیگر متحمل شکست نظامی شده در انتخاب گروههایی که ماموریت نابودی داعش را به آنان واگذار کند، به خطا رفت.

ترکیه تا کنون در قبال نبرد منبج موضع رسمی نداشته است جز اینکه برخی رسانه ها به نقل از منابع نظامی اعلام کردند که «ترکیه در نبرد منبج شرکت ندارد» و توجیه آنکارا این است که این شهر در فاصله 40 کیلومتری مرز آن قرار دارد از همین رو محال است که ترکیه از نبردها در آنجا حمایت کند.

اردوغان بارها در مناسبت های مختلف به وضوح گفت که تفاوتی بین نیروهای دموکراتیک سوریه و حزب کارگران کردستان (پ ک ک) که آن را گروهی تروریستی می داند، قائل نیست. وی همانطورکه در بالا گفته شد بارها از آمریکا خواست تا از نیروهای کرد حمایت نکند.

در این میان سال گذشته کُردها از خط قرمز رود فرات که بین منبج و کوبانی است عبور کردند حال آنکه ترکیه به کُردهای سوریه هشدار داده بود که چنانچه از این خط قرمز عبور کنند با آتش نیروهای ترکیه روبرو خواهند شد اما نیروهای دموکراتیک سوریه از این خط قرمز بسیار فراتر رفته و ارتباط شهر منبج با مرزهای ترکیه را قطع کردند.

به هر حال اکنون ترکیه با چشم خود شاهد پیشروی نیروهای دموکراتیک سوریه در منبج و در نزدیکی مرزهای خود است در نیتجه باید پرسید آیا آنکارا در قبال قوت گرفتن کُردها در نزدیکی مرزهای خود سکوت خواهد کرد؟

سوال دیگر اینکه آیا احساس خطر از ناحیه کُردها موجب می شود اردوغان لحن خود را در قبال بشار اسد رئیس جمهور سوریه تغییر دهد؟

در همین ارتباط یک مسئول حزب عدالت و توسعه گفت که با وجود مخالفت با اسد، درباره جلوگیری از تشکیل یک حکومت خودمختار کُرد در سوریه با بشار اسد هم عقیده هستیم و می توانیم در این زمینه همکاری داشته باشیم.

نکته مهم اینکه اردوغان در بین این دو وضعیت ناگوار ماندن اسد و تشکیل حکومت خودمختار کُرد چه انتخابی خواهد داشت؟

آیا موافقت خود را با ماندن اسد در قدرت اعلام خواهد کرد؟ در غیر اینصورت با تشکیل یک حکومت کُردی تحت حمایت غرب در سوریه، ترکیه در طولانی مدت با مشکل جدی دست به گریبان خواهد بود.

به عبارت بهتر با توجه به روند تحولات اخیر در مرزهای شمالی سوریه و نیز حملات نیروهای دموکراتیک این کشور علیه گروه تروریستی داعش به اضافه احتمال پیشروی آنها تا مناطق شمال غرب سوریه باید گفت که اردوغان مجبور است بین ماندن اسد در قدرت و امکان تشکیل یک منطقه خودمختار کُرد در سوریه یکی را انتخاب کند.

در این خصوص باید در نظر داشت که پیشروی نیروهای دموکراتیک سوریه در شمال غرب سوریه علاوه بر اینکه موجب بسته شدن مسیر تدارکاتی داعش در سوریه خواهد شد، دست ترکیه را نیز از کمک به تروریست های داعش کوتاه خوهد کرد و به این ترتیب حضور نیروهای کُرد در شمال سوریه و جنوب ترکیه تثبیت خواهد شد و این چیزی است که با اهداف اردوغان کاملا تعارض دارد .

وضعیت سخت و پیچیده ترکیه در قبال تحولات منبج

سکوت ترکیه در قبال روند تحولات منبج اگر ادامه پیدا کند، می تواند به معنی سرپوش گذاشتن بر واکنش واقعی ببر زخم خورده باشد زیرا از آنجا که آنکارا در روابط با واشنگتن و مسکو محکوم به معادله پیچیده و حساس است، نباید موضع تندی در قبال تحولات منبج و نتایج ناخوشایند حاصل از موضع گیری خود اتخاذ کند در نتیجه منتظر می ماند ببیند داعش چقدر می تواند در برابر حملاتی که آن را هدف قرار داده است، مقاومت کند سپس کاری را که شرایط اقتضا می کند، انجام می دهد.

از سوی دیگر از نظر سیاسی نیز احتمال حمایت ترکیه از نبرد منبج وجود ندارد، با این حال حتی اگر ترکیه تصمیم گرفته باشد در قبال این نبرد اظهارات تندی نداشته باشد سخت بتوان باور کرد که یکباره نسبت به تشکیل یک موجودیت کُرد در برابر چشمان خود بی توجه باشد.

نکته قابل توجه اینکه آنکارا برگ برنده های زیادی دارد که می تواند با استفاد از آن حداقل منافع خود را حفظ کند که یکی از این برگه ها تقویت ایستادگی داعش از طریق حمایت مخفیانه از آن و نیز فتنه انگیزی بین کُردها و عرب ها است تا از این طریق ثبات را در مناطق تحت تسلط کُردها به ویژه مناطقی که بیشتر ساکنان آن عرب هستند، از بین ببرد.

در این میان با توجه به تاثیر تصمیمات خارجی در جنگ های میدانی سوریه به نظر می رسد شهر منبج به نقطه تلاقی منافع تبدیل شده است به ویژه اینکه دولت آمریکا پس از ناتوانی در تسلط بر شهر رقه، جهت قطب نمای مبارزه با داعش را به سوی منبج تنظیم کرده ا ست.

آمریکا به دنبال این است که با تحقق برخی دستاوردها علیه داعش در منبج از آن برای تبلیغات انتخاباتی به نفع هیلاری کیلینتون نامزد حزب دموکرات استفاده کند.

آزادی منبج، خوراک تبیلغاتی انتخاباتی آمریکا

دولت آمریکا تلاش دراد در نبرد سوریه علیه داعش دستاوردهایی را به ثمر برساند تا اوباما با استناد به آن در تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری به سود هیلاری کلینتون عمل کند.

این در حالی است که دولت آمریکا متهم است که در مبارزه با داعش کوتاهی کرده است و عملیات علیه آن هیچ دستاوردی نداشته است از همین رو واشنگتن تلاش می کند با به دست آوردن پیروزی هایی در این زمینه به اتهام های «دونالد ترامپ» نامزد جمهوری خواهان مبنی بر جدی نبودن دموکرات ها در مبارزه با گروه های تروریست پاسخ دهد.

نکته قابل توجه اینکه محاسبات آمریکا نشان می دهد که پیشروی در شهر منبج بسیار آسان تر از پیشروی نبردهای رقه است زیرا نبرد در منبج کم خطرتر است.

به عبارت دیگر آمریکا اکنون آرزو و توهم را کنار گذاشته و به واقع گرایی رو آورده است و هدفی را در پیش گرفته است که بتواند آن را تحقق بخشد.

از این رو، نبرد منبج تنها جنگ کُردها برای خارج شدن از محاصره دولت ترکیه و گروه های مسلح در «عفرین» نیست بلکه برای دولت آمریکا نیز حائز اهمیت زیادی است و می توان گفت که پیشروی در منبج و به کنترل در آوردن آن فقط در چارچوب مبارزه با داعش جا ندارد بلکه نتیجه این نبرد در تبلیغات هیلاری کلینتون بسیار مهم و تاثیر گذار خواهد بود.

نگاه دمشق به عملیاتی که علیه داعش در جریان است

دمشق بر این باور است که هر ضربه ای که به داعش وارد شود، به نفع آن خواهد بود و تفاوتی نداردکه کدام طرف علیه داعش پیروز خواهد شد به ویژه اگر این طرف کُردها باشند زیرا در صورت لزوم از مهارت کافی برای تعامل با آنان برخوردار است اما با توجه به مشارکت نیروهای آمریکایی در نبردهای حلب و احتمال باقی ماندن آنان در دوره پس از نابودی داعش، وضعیت برای دمشق تا حدودی پیچیده خواهد شد.

دلیل حملات هوایی ائتلاف به پل های ارتباطی منبج و جرابلس چیست؟

با توجه به اینکه هواپیماهای ائتلاف علیه داعش به رهبری آمریکا تمام پل های ارتباطی بین شهر منبج و جرابلس را که دارای گذرگاه مرزی با ترکیه است، بمباران کرده اند این سوال مطرح است که آیا هدف از این اقدام این است که راه ارتباطی داعش قطع شده و نتواند از جرابلس به سمت منبج حرکت کرده و یا از آنجا به سمت جرابلس عقب نشینی کند یا اینکه ائتلاف مزبور به دنبال هدف دیگری است و آن اینکه به ترکیه تضمین بدهد که روند امور به سمتی که آن را در تنگنا قرار دهد، پیش نخواهد رفت و نیروهای دموکراتیک سوریه پس از تسلط بر منبج به جرابلس نزدیک نخواهند شد؟

ترس از تغییر ترکیب جمعیتی منبج

با پیشروی نیروهای دموکراتیک کُرد بیم آن می رود که ترکیب جمعیتی آن دستخوش تغییر شده و نوعی کوچاندن اهالی بر اساس نژادی صورت بگیرد همانطور که در تل ابیض و برخی مناطق حسکه رخ داد به ویژه اینکه برخی رهبران کُرد اخیرا اظهار کردند که اکثریت اهالی منطقه مرزی سوریه از جمله منبج را کُردها تشکیل می دهند. ابو علاء یکی از اهالی منبج گفت که مردم شهر امیدوارند که داعش منبج را ترک کند به ویژه اینکه این گروه علیه برخی اهالی شهر دست به اقدامات جنابتکارانه زد اما از سوی دیگر بیم دارند که با ورود نیروهای دموکراتیک کُرد وضعیت کوچاندن اهالی بر اساس نژادی پیش آید به ویژه اینکه داعش جنایت های زیادی را علیه کُردهای منبج مرتکب شد در نتیجه مردم نگران هستند نتایج حاصل از اقدامات داعش دامن آنان را بگیرد.

این در حالی است که نیروهای دموکراتیک سوریه به خوبی می دانند که تسلط آنان بر شهر منبج به معنی تسلط بر تمام مناطق تحت اشغال داعش از جمله جرابلس و الباب به اضافه الراعی تا شهر مارع در حومه شمالی حلب است، زیرا کنترل منبج عملا به معنی قطع تمام خطوط امداد رسانی به داعش در حلب است به ویژه اینکه نیروهای ارتش سوریه نیز پس از شکست محاصره فرودگاه نظامی کویرس به سمت شهر الباب پیشروی کرده و مناطق گسترده ای در اطراف این فرودگاه را تا نزدیکی شهر تادف در اطراف الباب تحت کنترل خود در آوردند.