مروری بر مناسبات ایران و فرانسه به بهانه سفر ظریف به پاریس

خبرگزاری فارس: محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان که هفته گذشته در دومین دور از سفرهای خود به قاره اروپا پس از اجرای برجام سفری به نروژ و آلمان داشت، این هفته نیز در پاسخ به دعوت همتای فرانسوی خود در سفری 2 روزه راهی فرانسه می‌شود تا در پاریس با مقامات فرانسوی دیدار و در خصوص مناسبات دوجانبه رایزنی داشته باشد. ظریف پیش از این نیز در اولین دور از سفرهای خود به قاره سبز در نهم خرداد سالجاری سفری پنج روزه به چهار کشور اروپایی لهستان، فنلاند، سوئد و لتونی داشت. رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در این سفر که به دعوت رسمی «ژان مارک آیرو» همتای فرانسوی‌اش انجام می‌شود، قرار است با فرانسوا اولاند رئیس جمهور فرانسه نیز دیدار کند. دیدار و گفت‌وگو با روسای پارلمان و سنای فرانسه و سخنرانی در مرکز تحقیقات بین‌الملل فرانسه نیز از دیگر برنامه‌های ظریف در مدت حضورش در پاریس است. رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران عصر چهارشنبه نیز برای دیدار با مقامات هلندی راهی لاهه خواهد شد. فرانسه که بخش وسیعی از آن در اروپای غربی واقع شده، شبیه به یک شش‌ ضلعی است و با جمعیتی حدود 67 میلیون نفر بزرگ‌ترین کشور در بین اعضای اتحادیه اروپا، از نظر مساحت می‌باشد. این کشور دارای مرزهای مشترک با بلژیک، لوکزامبورگ، آلمان، سوئیس، ایتالیا، موناکو، اسپانیا و آندورا است. این کشور از پیشگامان تاسیس اتحادیه اروپا و یکی از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد است. مناسباتی با قدمت سه قرنی مناسبات دیپلماتیک ایران و فرانسه به حدود 300 سال پیش بازمی‌گردد و «محمدرضا بیگ» در فوریه 1719 از سوی سلطان حسین به عنوان اولین سفیر ایران به دربار لویی چهاردهم فرستاده شد. همچنین «پیر لافن» نخستین سفیر فرانسه در ایران بود که در سال 1944 به عنوان سفیر این کشور به ایران آمد. روابط ایران و فرانسه در طول این سال‌ها همواره دچار فراز و نشیب‌هایی بوده است، در دوران انقلاب اسلامی به دلیل اقامت امام خمینى (ره) در نوفل لوشاتو، فرانسه به طور جدى با مسائل انقلاب درگیر بود. اقامت امام (ره) در نوفل‌ لوشاتو و مصاحبه‌های امام با رسانه‌های فرانسوی موجب شد تا رسانه‌های این کشور در انعکاس نظرات امام (ره) نفشی مهم و سازنده داشته باشند. بعد از پیروزی انقلاب برخی از مواضع فرانسه از جمله پناه دادن این کشور به ضد انقلابیون و همچنین لغو قراردادهاى منعقده بین ایران و فرانسه در زمینه تجهیزات اتمى‏ و حمایت فرانسه از عراق در جریان جنگ تحمیلی موجب تیرگی روابط تهران و پاریس شد. در سال 1367 دو کشور تصمیم به از سرگیری روابط سیاسی گرفتند و على آهنى و کریستین گراف در تیر 1367 استوارنامه‌‏هاى خود را تسلیم رؤساى جمهور فرانسه و ایران کردند و پس از آن با گسترش مناسبات سیاسی بین تهران و پاریس، فرانسه مسعود رجوى را از خاک این کشور اخراج کرد و با میانجیگرى ایران، حزب‌الله لبنان نیز چند گروگان‏ فرانسوى را آزاد کرد. زمانی که آمریکا اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را آغاز کرد، در سال 1374 ژاک شیراک در انتخابات ریاست جمهورى فرانسه اعلام کرد «من برخلاف خیلى از کسانى که معتقدند باید ایران را منزوى و روابط را با این کشور محدود کنیم، معتقدم باید روابط فرانسه با ایران گسترش پیدا کند.» و ورود شرکت توتال به میادین نفت ایران در این دوران موجب گسترش روابط دو کشور شد و در آن دوران روابط تهران و پاریس روند رو به رشدی داشت. در دولت نهم و دهم و همزمان با ریاست جمهوری سارکوزی در فرانسه روابط تهران و پاریس به پایین‌ترین سطح رسید و در سال‌های 2010 تا 2013 فرانسوا اولاند رئیس‌جمهور فعلی فرانسه با تشدید تحریم علیه ایران موافقت کرد و در سال 2012 صادرات نفت ایران به فرانسه کاهش یافت و شرکت‌های فرانسوی حاضر در ایران و همچنین شرکت پژو کشورمان را ترک کردند. در دولت یازدهم و در مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 1+5 نیز فرانسه گاهی با سخت‌گیری‌ و مخالف‌های خود روند مذاکرات را به چالش می‌کشید و گاهی در دقیقه نود ساز مخالف می‌زد. تا جایی که در لوزان حتی سخت‌گیری فرانسه آمریکایی‌ها را ناخشنود کرد. فرانسه نفش پلیس بد را در مذاکرات هسته‌ای ایفا می‌کرد و به‌ نوعی سخنگوی اسرائیل و برخی از کشورهای عربی بود. فابیوس در دور آخر مذاکرات در 6 تیر 94 در بدو ورود به وین نیز سه شرط را برای حصول توافق مطرح کرد و گفت: «معتقدیم که دستکم سه شرط ضروری وجود دارد. اعمال محدودیت طولانی مدت در زمینه ظرفیت‌های تحقیق و توسعه، دوم بازرسی شدید از سایت‌ها از جمله سایت‌های نظامی در صورت لزوم و سوم بازگشت خودکار تحریم‌ها در صورت نقض تعهدات از سوی ایران.» اما با وجود سخت‌گیری‌های فرانسه در مذاکرات، بعد از حصول توافق بین ایران و گروه 1+5 و پس از اجرایی شدن برجام، فرانسه نیز مانند دیگر کشورهای اروپایی به سرعت تمایل خود برای آغاز مبادلات با ایران پس از رفع تحریم‌ها را با سفر فابیوس به تهران و ابلاغ دعوت اولاند از حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران برای سفر به پاریس نشان داد. مناسبات اقتصادی به گزارش فارس، نخستین قرارداد تجاری بین ایران و فرانسه در سال 1715 در زمان صفویه منعقد شده که نشان‌دهنده سابقه تاریخی روابط تجاری دو کشور است. فرانسه همواره یکی از شرکای تجاری ایران محسوب می‌شده و مبادلات نفتی و حضور شرکت‌های خودروسازی فرانسوی در ایران از جمله زمینه‌های همکاری‌های اقتصادی دو کشور است. با اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه ایران حجم مبادلات تجاری دو کشور روند نزولی یافت و میزان خرید نفت فرانسه از ایران از یک میلیارد و 700 میلیون یورو در سال 2011 به 80 میلیون یورو در سال 2012 رسید و در دوران تحریم مبادلات تجاری دو کشور بیشتر شامل محصولاتی همچون پسته و فرش می‌شد. فرانسه پیش از اعمال تحریم‌ها چهارمین شریک تجاری ایران بود و در دوران تحریم میزان مبادلات تجاری دو کشور به یک هشتم دوران پیش از تحریم کاهش یافت و مجلس سنای فرانسه در گزارشی در آوریل 2014، این کشور را «بازنده بزرگ تحریم‌های ضد‌ایرانی» خواند. فرانسوی‌ها پس از توافق وین تلاش خود برای بازگشت به بازارهای خودرو و نفت ایران را آغاز کردند و در سفر رئیس‌جمهور ایران به پاریس 20 سند همکاری بین دو کشور به امضا رسید که امضای توافق برای خرید 118 هواپیمای مسافربری تجاری بین رئیس هیات مدیره و مدیرعامل ایران ایر و مدیرعامل ایرباس و همچنین امضای توافق بین کمپانی ملی نفت ایران و کمپانی توتال توسط مدیرکل شرکت ملی نفت ایران و رئیس استحصال توتال از جمله توافقات صورت گرفته برای بازگشت فرانسه به بازارهای تجاری و نفتی ایران بود. همچنین در دوران پسابرجام شرکت‌های خودروسازی رنو و پژو در رقابت با آلمان، کره جنوبی، ژاپن و چین به دنبال تصاحب بازار خودروی ایران هستند. رفت و آمدهای سیاسی به گزارش فارس، در این مدت رفت و آمدها بین مقامات دو کشور در جریان بوده و رئیس‌ جمهور وقت ایران در سال 1378 به دعوت رسمی ژاک شیراک رئیس‌جمهور فرانسه به پاریس سفر و با شیراک در کاخ الیزه اشاره کرد. در دولت نهم و دهم هیچ سفری در سطح مقامات بلندپایه بین دو کشور انجام نشد و در دولت یازدهم هیات‌های پارلمانی از مجلس ملی و سنای فرانسه و هیأت اقتصادی و تجاری به ایران سفری داشتند، اما مهم‌تر از این‌ها سفر لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه به ایران در 7 مرداد 1394 بود. سفر فابیوس نخستین دیدار وزیر خارجه فرانسه از ایران طی 12 سال گذشته و اولین سفر دوجانبه بعد از 17 سال بین دو کشور بود. وی در این سفر علاوه بر محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه با وزیر صنعت، معدن و تجارت، وزیر راه و شهرسازی، معاون اول رئیس‌جمهور و رئیس سازمان محیط زیست نیز دیدار کرد. وزیر خارجه فرانسه پس از ورود به ایران و دیدار با ظریف در نشست خبری مشترک با بیان اینکه حامل دعوت رسمی رئیس‌جمهور کشورش از آقای روحانی هست، عنوان کرد: از سرگیری روابط سیاسی و اقتصادی را با ایران دنبال می‌کنیم. فرانسه با وضعیت جدید به وجود آمده قصد این کار را دارد و اگر ایران مایل باشد ما حاضریم شرکت‌هایمان که در عالی‌ترین سطح در دنیا فعال هستند در ایران کار کنند. وی اتومبیل‌سازی، محیط زیست و کشاورزی را از جمله زمینه‌های همکاری خواند و افزود: در ماه سپتامبر دو وزیر کشاورزی و شیلات و بازرگانی در قالب هیأتی به ایران خواهند آمد. ظریف نیز در این نشست خبری نحوه پیگیری روابط دوجانبه را از جمله بحث‌های مطرح شده در دیدارش با فابیوس خواند و اظهار داشت: در حوزه‌های مختلف گسترش روابط را خواهیم داشت. مدتی است گفت‌وگوهای سیاسی بین دو کشور محدود به حوزه‌ هسته‌ای شده بود و اکنون می‌خواهیم آن را گسترش دهیم و به صورت مرتب گفت‌وگوهایی در سطح مدیران کل، معاونین وزرا و وزرای خارجه دو کشور برگزار شود. وی همچنین تصریح کرد: با اجرای برجام زمینه برای همکاری‌های بیشتر در حوزه انرژی، حمل و نقل و خودروسازی که دو کشور به طور سنتی روابط گسترده‌ای در آنها داشتند فراهم می‌شود و این روابط گسترش می‌یابد. فابیوس در این سفر دیداری نیز با حسن روحانی رئیس‌جمهور داشت و روحانی در این دیدار تاکید کرد: دو کشور باید تلاش کنند تا توافق حاصل شده مستحکم بماند، چرا که این توافق می‌تواند پایه‌ای برای سایر توافقات دوجانبه و همچنین همکاری‌های بین ایران و اتحادیه اروپا باشد. باید از فرصت به‌وجود آمده استفاده کرد تا عقب‌ماندگی‌های سال‌های گذشته، جبران شود. رئیس‌جمهور با بیان اینکه مردم ایران احترام ویژه‌ای برای فرهنگ مردم فرانسه قایل هستند،‌ گفت: ایران نمی‌خواهد در روابط آینده با فرانسه صرفاً بر مقوله اقتصاد تمرکز داشته باشد، بلکه ما به دنبال توسعه روابط فرهنگی، علمی، تکنولوژیکی، دانشگاهی و گردشگری هستیم که می‌تواند نقش بسزایی در افزایش همکاری‌ها داشته باشد. سفر فابیوس به ایران با حاشیه‌ها و اعتراض‌هایی نیز همراه بود. از آنجایی که ورود خون‌های آلوده به ایدز با دستور مستقیم «لوران فابیوس» نخست وزیر وقت فرانسه به 10 کشور جهان صورت گرفت و قربانیان زیادی را چه در فرانسه و چه در دیگر کشورها نظیر عراق، عربستان، آلمان غربی و ایران به همراه داشت، سفر وی به ایران با اعتراضاتی همراه بود و همزمان با این سفر جمعی از فعالان اجتماعی در ایران کمپینی با عنوان «فابیوس عذرخواهی کن» راه‌اندازی کردند. به گزارش فارس، در پی دعوت به عمل آمده از سوی ایتالیا و فرانسه، حسن روحانی در 23 آبان 1394 قصد سفر به رم و سپس پاریس را داشت که همزمانی این سفر با حوادث تروریستی پاریس موجب لغو این سفرها شد. سرانجام در 5 بهمن روحانی در نخستین سفر اروپایی خود در راس هیأتی بلندپایه به ایتالیا و سپس 7 بهمن به فرانسه سفر کرد. این اولین دیدار رسمی رئیس‌جمهوری ایران از فرانسه بعد از 16 سال بود. روحانی در این سفر ابتدا در مجموعه تاریخی اینولید پاریس مورد استقبال لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه قرار گرفت و سپس فرانسوا اولاند رئیس‌جمهور فرانسه در مراسمی رسمی در کاخ الیزه از وی استقبال کرد. ایران و فرانسه در این سفر با امضای 20 سند همکاری راه گسترش روابط در زمینه‌های مختلف در دوران پسابرجام را هموار کردند. این اسناد و قراردادها با ارزش 30 میلیارد یورو شامل توافق‌های همکاری با شرکت‌های پژوسیتروئن، ایرباس و توتال بود که در کاخ الیزه به امضا رسید. قرارداد پژوسیتروئن با ایران خودرو برای تولید سالانه 200 هزار خودرو در ایران، تفاهم‌نامه توتال برای خرید نفت از ایران و قرارداد ایرباس و هواپیمایی ایران برای تحویل 118 هواپیمای مسافربری تجاری از جمله مهم‌ترین قراردادهای امضا شده بین دو کشور است. به گزارش فارس، حال پس از گذشت 10 ماه از سفر فابیوس به ایران و گذشت حدود 5 ماه از سفر روحانی به فرانسه این بار وزیر خارجه کشورمان در پاسخ به سفر همتای فرانسوی خود به ایران عازم پاریس می‌شود تا با رایزنی‌های بیشتر با مقامات فرانسوی زمینه‌‌های بیشتر برای همکاری و همچنین با پیگیری توافقات صورت گرفته زمینه اجرای هرچه سریع‌تر توافقات را فراهم کند. در دوران پسابرجام و پس از رفع تحریم‌ها رفت و آمدهای مقامات کشورهای جهان و همچنین مقامات ایرانی به کشورهای دنیا گسترش چشمگیری یافته است، در همین راستا ظریف طی هفته‌های گذشته در دور اول و دوم از سفرهای دوره‌ای خود به قاره اروپا به کشورهای لهستان، فنلاند، سوئد و لتونی، نروژ و آلمان سفر کرد و سفر وی به فرانسه که به دعوت رسمی «ژان مارک آیرو» همتای فرانسوی‌اش صورت می‌گیرد سومین دور از سفرهای دوره‌ای ظریف به قاره اروپا خواهد بود. البته وزیر خارجه پس از اجرای برجام سفری دو روزه به بلژیک نیز داشت. رئیس دستگاه دیپلماسی همچنین اسفند ماه سال گذشته پس از اجرای برجام سفری به چند کشور جنوب شرق آسیا و اقیانوسیه شامل اندونزی، سنگاپور، برونئی، تایلند، نیوزیلند و استرالیا داشت.