افغان‌ها دومین شریان حیاتی شرق کشور را بستند/ افغانستان: هیچ نیازی به گفت‌وگو نمی‌بینیم/ روحانی: هریرود نمی‌تواند مانعی برای توسعه روابط باشد
مسئولان دستگاه دیپلماسی ایران همچنان در حال پیگیری تامین حق آبه ایران از رودخانه هریرود هستند در حالیکه روز گذشته مسئولان افغانستانی سد سلما را افتتاح کردند.
سرویس اجتماعی فردا؛ حامد فراهانی: روز گذشته اخباری مبنی بر افتتاح سد سلما در افغانستان منتشر شد سدی که قرار است آب رودخانه هریرود یکی از رودهای افغانستان را در پشت خود جمع کند و این رودخانه به عنوان یکی از منابع مهم تامین آب استان خراسان محسوب می شود که با این کار مسلما تامین آب استان خراسان با مشکل مواجه خواهد شد و کشور افغانستان بدون مذاکره با ایران و رعایت حق آبه در مسیر رودخانه هریرود اقدام به افتتاح سد کرده است.
شاید ایرانیان برای آب نیاز به مذاکره داشته باشند اما ما نیازی نمی بینیم
فضل احمد ذاکری، مدیر بخش رودهای هریرود و مرغاب در وزارت انرژی و آب افغانستان در سال 92 در این زمینه گفته است: ما پروژه‌های بسیاری در افغانستان داریم و هر پروژه‌ای دشمنان خود را دارد؛ توقف کار در سد سلما ممکن نیست. ما این سد را تکمیل می‌کنیم.
سد سلما «دوستی افغان - هند» که ۲۰ کیلومتر طول و ۳.۷ کیلومتر عرض دارد
با این‌حال ذاکری به‌صراحت اشاره می‌کند که هیچ‌گونه مدرکی مبنی‌بر اقدام منفی ایران علیه این سد موجود نیست و ایرانیان تنها به‌طور پیوسته خواستار مذاکره در این زمینه هستند.
وی در این زمینه گفته است: شاید آنها نیاز داشته باشند که با ما گفت‌وگو کنند؛ اما در حال حاضر، ما هیچ نیازی به گفت‌وگو با ایران و مذاکره درباره آب نمی‌بینیم.
کاهش 73 درصدی آب هریرود به ایران در صورت ساخت سد سلما
ذاکری در خصوص نگرانی ایران در این رابطه گفته است: در صورت ساخت سد سلما، میزان جریان آب هریرود به‌سمت ایران، ۷۳ درصد کاهش پیدا می‌کند. این در حالی است که بخش مهمی از مناطق شرقی ایران به آب هریرود وابسته هستند.
این در حالی است که ایران تاکنون همکاری فعالی در حوزه پروژه‌های مربوط به منابع آب و نیز تولید الکتریسیته با افغانستان داشته است.
علی اکبر ولایتی رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در حاشیه دیدار خود با نماینده دبیرکل سازمان ملل در امور افغانستان در اواخر سال 93 گفته است: منتظر هستیم تا رئیس‌جمهور افغانستان به دعوت رئیس‌جمهور ایران به کشورمان سفر کنند تا بتوانند موضوعات مختلفی را از جمله قراردادی را در زمینه آب‌های دو کشور مانند هیرمند و هریرود انجام دهند و افغانستان، ترکمنستان و ایران بتوانند طبق قوانین بین‌المللی از این امر استفاده کنند .
روحانی: هریرود نمی‌تواند مانعی برای توسعه روابط باشد
اما مدتی نگذشت اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان وارد تهران شد و در نشست خبری مشترک, روحانی در پاسخ به خبرنگار تلویزیون شمشاد افغانستان در خصوص حق‌آبه هریرود گفت: امروز اراده مشترک دو طرف را برای حل و فصل مسأله آب به خوبی مشاهده می‌کنیم. در مسأله آب در هیرمند توافق و چارچوب داریم. برای محیط زیست و حق‌آبه‌های تالاب‌ها و دریاچه‌ها باید به توافق و تفاهم جدید برسیم و مسایل را حل کنیم.
دیدار رئیس جمهور افغانستان با روحانی و ظریف در تهران
رییس جمهوری ایران ادامه داد: دو ملت و دو دولت می‌توانند مسایل خود را حل و فصل کنند و هریرود نمی‌تواند مانعی برای توسعه روابط باشد. ایران، افغانستان و ترکمنستان قطعاً در استفاده از این رودخانه به چارچوبی خواهند رسید که منافع هر سه کشور را تأمین کند.
روحانی پیش از این نیز گفته بود: بحث تبادل آب با دنیا و کشورهای همسایه یک مسئله است که آن را دنبال می‌کنیم و نیز اجرای قراردادهای مرزی یا حق آبه‌هایی که داریم. در همین سفر اخیر به افغانستان، یک بحث بسیار مفصل، موضوع قرارداد ما در هیرمند و حق آبه ما در هریرود و تالاب‌های هامون و... بود که بنا شد هیئتی از افغانستان به ایران بیاید و بحث شود تا ببینیم اینها چگونه باید اجرا شود.
تامین حق آبه رودخانه های هیرمند و هریرود در حال پیگیری است
همچنین چند ماه بعد محمدجواد ظریف برای پاسخ به پاره ای از سوالات نمایندگان مجلس درباره حق آبه ایران از افغانستان راهی بهارستان شد و بیان داشت: موضوع حق آبه ما در هامون, هیرمند و هریرود از الویت های وزارت امور خارجه است و از موضوعات مهم دولت جمهوری اسلامی ایران در تمام مذاکرات با دولت افغانستان موضوع آب است و آب‌های فعلی حاصل از سیلاب‌ها است و نه تعهدات افغانستان.
ظریف در مجلس
همچنین ظریف گفته است: این موضوعی مشترک در بین استان‌های خراسان شمالی، رضوی، جنوبی و همچنین استان سیستان‌وبلوچستان است که درباره رودخانه هیرمند و هریرود نیازمند پیگیری‌های ما بوده که البته در حال اجرا است.
حمیدرضا جانباز مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور نیز در این باره بیان داشته است: تامین آب مشهد طرحی فراسازمانی است، مقوله تامین آب این شهر با توجه به کاهش آورد رودخانه هریرود و آب سد دوستی موضوعی پیچیده و نیازمند بررسی و برنامه ریزی دقیق است.
سد دوستی در مرز ایران و ترکمنستان و روی رودخانه مرزی هریرود در ۷۵ کیلومتری شهرستان سرخس در شمال شرق خراسان رضوی احداث شده‌است. این سد از نوع خاکی با هسته رسی به ارتفاع ۷۸ متر و طول تاج ۶۵۰ متر است. مخزن این سد دارای گنجایش ۱٬۲۵۰ میلیون مترمکعب است.
این سد با همکاری مشترک ایران و ترکمنستان ساخته شده و عملیات اجرایی ساخت آن در سال ۱۳۷۹ آغاز و درفروردین سال ۱۳۸۴ افتتاح شد.
دریاچه ای که در پشت این سد قرار دارد حدود ۳۵ کیلومتر طول دارد و آب آشامیدنی شهر مشهد و آب کشاورزی روستاهای واقع در منطقه چه در ایران و چه در ترکمنستان را تأمین می‌کند. سد سلما که روز گذشته توسط مسئولان افغانستانی افتتاح شد در بالادست سد دوستی قرار دارد.
توافق ایران و افغانستان برای دریافت مشخصی آب
اما روز گذشته برخی از رسانه های افغانستانی که در ایران فعالیت می کنند پس از افتتاح رسمی سد سلما در تحلیل های خود این طور نوشتند: موج نگرانی ها و نارضایتی های ایران در آغاز بکار بند سلما، عدم برخورداری این کشور از آب موجود در سلما است اما براساس مطالعات صورت گرفته تنها قرارداد آبی میان افغانستان و ایران، پروژه تقسیم آب دریای هلمند(هیرمند) بوده که حدود 26 متر مکعب در ثانیه از هلمند به هامون سرازیر می شود، به طور طبیعی این حق کشور افغانستان است که در پروژه های ملی خود اولویت را داخل کشور و منافع درون افغانستانی تعریف کرده و سپس به دنبال انعقاد قراردادها و اثبات حسن همجواری ها باشد.
افتتاح سد سلما توسط رئیس جمهور افغانستان و نخست وزیر هند
موسسه مطالعاتی «شرق- غرب» در سال ۲۰۱۰ با انتشار گزارشی درباره منابع آبی افغانستان، تاکید کرد؛ همکاری همسایگان درباره منابع آب، یک گزینه و انتخاب نیست، بلکه تنها راه موجود است. بنا بر‌این گزارش، نبود موافقتنامه‌های دوجانبه یا منطقه‌ای در این زمینه، تهدیدی جدی را متوجه توسعه پایدار و امنیت در منطقه کرده است.
گفتنی است، افغانستان و ایران، نخستین‌بار در سال ۱۹۵۰ کمیسیونی مشترک برای مدیریت منابع آبی مشترک تاسیس کردند و در سال ۱۹۷۳ ، توافق شد که ایران میزان مشخصی آب دریافت کند.
چیزی که امروز مشاهده می کنیم بند آوردن یکی از شریان های حیاتی استان خراسان است که اگر وعده های مسئولان امر در این زمینه عملی می شد امروز شاهد این اتفاق نبودیم تا دیروز موضوع خشک شدن تالاب هامون به دلیل عدم حق آبه هیرمند را داشتیم و امروز هم حتما خشکسالی این استان پهناور به دلیل عدم حق آبه هریرود!