نگاهی به خانواده امام خمینی بعد از رحلت امام

عصر ایران: امام خمینی (ره) یک نام ویژه در تاریخ ایران است. روحانی‌ای که در کنار مرجعیت دینی مردم، عهده‌دار رهبری سیاسی آنان نیز بود و با این رهبری توانست انقلاب آنان را هدایت کند و به ثمر برساند. همین امر موجب شد مردم نگاه ویژه‌ای به زندگی ایشان و بیت رهبر فقید انقلاب داشته باشند.

بعد از رحلت امام خمینی اداره بیت ایشان بر عهده سیداحمد خمینی بود. حاج احمد آقا تا 5 سال و 9 ماه پس از ارتحال حضرت امام زندگی کرد و در روزهای پایانی سال 73 از دنیا رفت. احمد خمینی بعد از ارتحال امام لقب «یادگار امام» به خود گرفت. سیداحمد خمینی جایگاه ویژه ای نزد امام داشت و بسیاری او را صندوقچه اسرار رهبر فقید انقلاب می‌دانستند.

سیدحسن؛ نوه‌ای در مسیر پدربزرگ

بعد از وفات یادگار امام در سال 73، بیت امام خمینی، توسط فرزند ارشد سیداحمد خمینی یعنی سیدحسن خمینی اداره می‌شود. سیدحسن خمینی بنا بر وصیت پدر خود عهده‌دار این وظیفه شده‌ است. سیدحسن خمینی فرزند بزرگ سیداحمد خمینی، متولد سال 1351 در شهر قم است. او با دختر آیت‌الله سیدمحمد موسوی بجنوردی ازدواج کرده است. حاصل این ازدواج 4 فرزند با نام‌های احمد، نرگس، فرشته و هادی است و حالا او یادگار امام خوانده می‌شود و چون مردم را به یاد امام می‌اندازد طبعا این عنوان او را نیز می‌برازد.

بسیاری سید حسن را شبیه‌ترین فرد از خاندان خمینی‌ها به امام می‌دانند. کسی که هم از نظر چهره کاریزماتیک هم از نظر بیان و هم قدرت علمی شباهت فراوانی به پدربزرگ خود دارد.

او در عین حال در رفتار و گفتار داییِ دایی خود را نیز الگو قرار داده است: امام موسی صدر.

تولیت حرم امام خمینی(ره) که در اوج جوانی از یک طلبه تبدیل به یکی از اساتید حوزه علمیه قم شده است، روزهای خود را به تدریس، تعلیم و تحقیق می‌گذراند و هر چه بیشتر به جایگاه ممتاز دینی نزدیک می‌شود. در عین این که علاقه خاصی به تاریخ و زبان‌شناسی دارد و اهل سفر و ایرانگردی هم هست.

او از سال 90 تدریس خارج فقه را آغاز کرده است. وی در طول دوره تحصیل خود از محضر استادانی چون مرحوم آیت‌الله فاضل لنکرانی، مرحوم آیت‌الله سلطانی طباطبایی و مرحوم آیت‌الله پایانی و آیات وحید خراسانی، سیدموسی شبیری زنجانی، جوادی آملی، موسوی اردبیلی، محمد مؤمن، گرامی قمی، سیدعلی محقق داماد، میرزا یدالله دوزدوزانی، رضا استادی و یحیی انصاری شیرازی تلمذ کرده است.

سال 94 برای حسن خمینی سال ویژه‌ای بود. او تصمیم گرفت در انتخابات مجلس خبرگان شرکت کند اما صلاحیت وی مورد تایید نهایی قرار نگرفت. علت رسمی اعلام نشد اما گویا چون در آزمون شورای نگهبان شرکت نکرده بود، صلاحیت او تایید نشد. این نیز روشن نشد که به عمد شرکت نکرده یا دعوت رسمی صورت نپذیرفته بود.

آیت‌الله محمد یزدی، عضو شورای نگهبان و رییس وقت مجلس خبرگان رهبری هم درباره گواهی‌های اجتهاد چند تن از مراجع درباره سیدحسن گفته بود: « این گواهی ها مربوط به امور آخوندی است نه حکومتی.»

علی و یاسر، برادران کوچک سیدحسن

سیدحسن خمینی دو برادر دیگر نیز دارد. یاسر و علی دیگر فرزندان سیداحمد خمینی هستند. سیدیاسر خمینی بر عکس برادران دیگر خود کمتر رسانه‌ای است اما در عین سکوت رسانه‌ای، سیاسی‌تر از برادران دیگر خود است. سیدیاسر، با سیده حورا صدر، دختر سیدمحمد صدر - معاون کمال خرازی، وزیر امور خارجه در دولت اصلاحات ازدواج کرده است.

سیدمحمد صدر، پسرخاله فاطمه طباطبایی، مادر سیدیاسر خمینی و زهره صادقی - همسر سیدمحمد خاتمی - و در واقع خواهرزاده امام موسی صدر و آیت‌الله سید محمدباقر صدر است.

سیدعلی خمینی آخرین فرزند سیداحمد خمینی است. او هم راه پدر بزرگ، پدر، عمو و برادران خود را رفته و همچون آنان معمم شده است. سیدعلی خمینی، برخلاف یاسر حضور پررنگی در فضای اجتماعی دارد.

در غیاب حسن خمینی، او مسئول اداره بیت حضرت امام است. علی سعی می‌کند خود را در قامت یک تئوریسین و نظریه‌پرداز معرفی کند و این را می‌شود در سخنان او مشاهده کرد. او داماد سیدجواد شهرستانی است که خود داماد آیت‌الله سیستانی، مرجع عالی شیعه مقیم نجف است بدین ترتیب علی خمینی حلقه اتصال دو بیت خمینی و سیستانی شده است و شاید دو مکتب قم و نجف.

سیدعلی بسیار مورد توجه امام بود تا جایی که حضرت امام در اهدای یک جلد صحیفه سجادیه درباره او می‌نویسد: «در صورت او نور علی می‌بینم.» علی خمینی همان علی کوچولوی امام است که تصویر امام در حالی که او را می‌بوسد، در آغاز کتاب‌های درسی دبستان‌ها قرار دارد.

فرزند آیت‌الله سید مصطفی

نواده دیگر و البته بزرگ‌تر که در سال‌های آغازین جمهوری اسلامی مورد توجه بود و این سال‌ها در سکوت کامل زندگی می‌کند، سیدحسین است. سیدحسین تنها فرزند پسر سیدمصطفی خمینی است. مصطفی خمینی فرزند ارشد امام خمینی بود که قبل از انقلاب از دنیا رفت و درگذشت او همچون دکتر علی شریعتی که 4 ماه قبل‌تر صورت پذیرفته بود به حکومت شاه نسبت داده شد و موجب شد نام امام دوباره بر سر زبان‌ها بیفتد. امام از مرگ فرزند خود به عنوان یکی از الطاف خفیه الهی یاد کرد و کمتر از 4 ماه بعد آتش انقلاب دوباره شعله‌ور شد.

مصطفی خمینی جایگاه ویژه‌ای نزد امام داشت چندان که او را امید آینده خود و اسلام می‌دانستند. سیدحسین که بنا بر توصیه امام خمینی معمم شده بود، علاقه فراوانی به سیاست داشت و بعد از پیروزی انقلاب به طور رسمی وارد فضای سیاسی کشور شد. حضور او در فضای سیاسی کشور اما با حاشیه‌های فراوانی همراه شد. او به لحاظ سیاسی از بنی‌صدر حمایت می‌کرد و با گفتمان «ولایت فقیه» زاویه داشت.

طعنه‌آمیز است که در سال‌های اخیر برخی از اصولگرایان رادیکال هر از گاهی یادی از سیدحسین می‌کنند و علاقه ویژه‌ای به مرور پاره‌ای اتفاقات در سال‌های 59 و 60 دارند نه که به او علاقه داشته باشند بلکه برای این که به سیدحسن یادآور شوند صرف نسبت خانوادگی با امام کفایت نمی‌کند.

در کنار نوه‌های پسری امام خمینی (ره) که سعی در ادامه دادن راه ایشان به ویژه در حوزه‌های علمیه داشته‌اند، نوه‌های دختری رهبر فقید انقلاب مسیر متفاوتی را طی کردند. خانم‌ها زهرا، فریده و صدیقه سه دختر امام هستند که فرزندان آنان در بعضی مواقع خبرساز شده‌اند.

زهرا مصطفوی، فعال‌ترین دختر امام و شاید سیاسی‌ترین چهره خاندان رهبر فقید انقلاب باشد. او دبیرکل تشکل جمعیت زنان جمهوری اسلامی و همسر مرحوم دکتر محمود بروجردی است. جمعیت متبوع او در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۷۶ از سیدمحمد خاتمی حمایت کرد. پسر او مسیح بروجردی، ملبس به لباس روحانیت است. او در حوزه علمیه قم مشغول تحصیل بوده و به امور سیاسی ورود نکرده و تحصیلات دانشگاهی هم دارد.

خانم مصطفوی در سال 92 پس از رد صلاحیت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در انتخابات ریاست جمهوری دوره یازدهم با انتشار نامه‌ای سرگشاده از این اقدام انتقاد کرده بود. او و تشکل متبوعش در همان انتخابات از حسن روحانی حمایت کردند.

اشراقی‌های خبرساز

رسانه‌ای‌ترین خانواده منتسب به خاندان امام خمینی (ره) متعلق به دختر ایشان - خانم صدیقه مصطفوی - است. همسر او مرحوم آیت‌الله شهاب‌الدین اشراقی بود که در سال 61 بر اثر سکته درگذشت و در هیات حل اختلاف رییس‌جمهوری وقت با سران حزب جمهوری اسلامی و نخست وزیر رجایی از جانب ابوالحسن بنی‌صدر نمایندگی داشت تا همراه آیت‌الله مهدوی کنی که نماینده امام بود و آیت‌الله یزدی که نماینده آقایان رجایی و هاشمی و بهشتی بود اختلاف را حل کنند و به نتیجه نرسیدند.

از مرحوم اشراقی چهار دختر و سه پسر باقی مانده است. دختران زهرا، عاطفه، نفیسه و نعیمه نام دارند و پسران محمدتقی، علی و مرتضی.

از میان فرزندان آیت‌الله اشراقی زهرا و نعیمه چهره‌های شناخته‌شده‌تری هستند و نام آنها بارها و بارها در رسانه‌های مختلف شنیده شده است.

زهرا اشراقی همسر دکتر سیدمحمدرضا خاتمی است. پزشک، سیاست مدار و جانباز جنگ تحمیلی. خانم اشراقی از استقبال امام از این ازدواج گفته خاصه این که فرزند آیت‌الله سیدروح‌الله خاتمی دوست نزدیک امام بوده است و برادر او - سیدمحمد خاتمی - نیز با خانواده امام نسبت سببی و رفت و آمد داشت و شناسایی قبلی وجود داشته است.

نعیمه اشراقی در کنار زهرا دیگری نوه خبرساز امام خمینی است. او با مشکلاتی که به دنبال فعالیت‌های فیس‌بوکی‌اش ایجاد شده بیشتر شناخته شد. اولین ماجرا مربوط به تصویر دخترش (نعیما طاهری) بود؛ زمانی که در کانادا در حال دریافت جایزه بود. دستکاری مادرش روی عکس او حاشیه‌های زیادی را برای نعیمه اشراقی ایجاد کرد. او عروس مرحوم آیت‌الله طاهری، امام جمعه فقید اصفهان است.

در کنار این دو دختر، علی و مرتضی اشراقی دیگر فرزندان مشهور این خانواده ‌ند. علی علاقه فراوانی به فعالیت‌های سیاسی دارد و در اکثر مواقع در مراسم‌های رسمی در کنار فرزندان دایی خود یعنی حسن، یاسر و علی حضور دارد. وی پس از سال ها فعالیت در شهرداری در انتخابات مجلس هشتم قصد ورود به عالم سیاست را داشت اما با رد صلاحیت شورای نگهبان روبه‌رو شد.

مرتضی اشراقی که ملبس به لباس روحانیت است، فعالیت زیادی در فضاهای مجازی دارد. او نیز همچون برادر خود تصمیم گرفت وارد فضای سیاسی شود و در انتخابات مجلس دهم حضور پیدا کرد. مرتضی اشراقی نیز از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شد و نتوانست به عنوان نامزد در انتخابات حضور پیدا کند.

کم حاشیه‌ها

فرشته اعرابی دیگر نوه امام خمینی (ره) و تنها فرزند فریده مصطفوی است. فریده مصطفوی دومین دختر امام است. او در سال 1333 با حاج محمدحسن اعرابی ازدواج کرد. خانواده اعرابی کوچکترین و کم‌حاشیه‌ترین را در بین نوادگان امام به خود اختصاص داده‌اند.

با همه تنوع فکری و سیاسی که در خانواده امام وجود دارد، سیدحسن را می‌توان برآیند همه دانست. چندان که پس از اهانت به او در سال 89 صادق طباطبایی که معمولا کمتر وارد مجادلات سیاسی می‌شد به صراحت موضع گرفت و سیدحسن را نماد و سخنگوی بیت امام معرفی کرد.»