عام بازدارنده روابط پولی بانکهای ایران و اروپا چیست؟

خبرگزاری تسنیم: «جورج کاستا اولیویرا» معاون وزیر خارجه پرتغال که روز شنبه گذشته برای دیدار با مقامات سیاسی و اقتصادی ایران وارد تهران شده بود، در روز آخر از سفر خود ، از برنامه‌های کشور متبوع خود برای گسترش روابط تجاری و اقتصادی در حوزه‌های گردشگری، نفت و انرژی و ایجاد خط پروازی مستقیم بین تهران و لیسبون خبر داد. با این حال تأکید کرد که عدم صراحت و واضح بودن بیانیه‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا، علیرغم رفع شدن تحریم‌ها، همچنان عاملی بازدارنده در برقراری روابط پولی بین بانک‌های پرتغالی و اروپایی با بانک‌های ایرانی است. در ادامه مشروح این گفتگو ارائه شده است. تجارت خارجی بین ایران و پرتغال کاهش یافته است در ابتدا از اینکه این زمان را در اختیار ما قرار دادید تشکر می‌کنم. مایه خوشحالی است که شما را در تهران ملاقات می‌کنیم. در ابتدا می‌خواهم با این سؤال شروع کنم که هدف شما از سفر به ایران چه بوده و دیدارهای شما در تهران چه نتیجه‌ای داشتند. اولیویرا: وظیفه من در داخل دولت پرتغال اداره تجارت و سرمایه‌گذاری خارجی است. هدف اصلی دیدار من یافتن راه‌هایی برای افزایش تجارت خارجی است. ایران و پرتغال دارای روابطی طولانی برای چندین قرن هستند. اما در چند دهه اخیر بالاخص پس از تحریم‌ها تجارت خارجی بین ایران و پرتغال بسیار پایین آمده است. بنابراین هدف اول ما این است که تجارت خارجی را افزایش دهیم و حوزه‌هایی که در آنها می‌توان بدین هدف، به نفع هر دو کشور، دست یافت را بیابیم. هدف دوم یافتن فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای شرکت‌های پرتغالی در ایران بود. در زمان حاضر اقتصاد ایران نیازهای بسیاری دارد و پتانسیل همکاری و شراکت بسیار بالا است. هدف اول ما این است که تجارت خارجی را افزایش دهیم و حوزه‌هایی که در آنها می‌توان بدین هدف، به نفع هر دو کشور، دست یافت را بیابیم من با هیأتی ترکیبی به ایران آمدم. از یک طرف هیأتی سیاسی است بدین معنا که برای مثال گفتگوهای سیاسی با همکارانم در وزارت خارجه [ایران] و یا چندین معاون وزیر مرتبط با تجارت، امور مالی و سرمایه‌‌گذاری داشتیم. و در طرف دیگر با یک هیأت تجاری متشکل از [نمایندگان] چندین شرکت در بخش‌های مختلف که به طور اخص علاقمند هستند بدانند آیا فرصت‌های تجاری آنگونه که به نظر می‌رسید خوب هستند. آنها روز گذشته [ایران را] ترک کردند و ظاهرا راضی به نظر می‌رسیدند. برخی از آنها به من گفتند که چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در اینجا با شرکای محلی خوب است. ایران یکی از تأمین کنندگان اصلی شرکت‌های نفتی ما در بازار داخلی نفت بود ایران و پرتغال در چه حوزه‌هایی می‌توانند با یکدیگر همکاری کنند؟ ایرانی‌ها و طرف پرتغالی بر بخش توریسم به عنوان محل همکاری دو کشور تأکید کردند، آیا در بخش توریسم به دستاوردی رسیدید؟ اولیویرا: بسیار مطمئن هستم که در بخش توریسم دستاوردهای بسیاری خواهیم داشت. زیرا نه تنها ایران پتانسیل بسیاری دارد، و شهروندان ایرانی مشتاق به کشف مقصدهای جدی هستند، و پرتغال یکی از این مقصدها است، بلکه گروه‌های پرتغالی بسیاری در حوزه توریسم و میزبانی، بالاخص هتل‌های زنجیره‌ای، وجود دارند که به ایران به عنوان مکانی برای سرمایه‌گذاری می‌نگرند. ما هنوز در مراحل اولیه هستیم، به این معنا که هنوز در حال بررسی برای یافتن نه تنها شرکای محلی بلکه چگونگی آغاز و خلق کسب و کار محلی در اینجا هستیم. اینکه در چه حوزه‌هایی می‌توانند ارزش افزوده ایجاد کنند، برخی حوزه‌های کم و بیش مشخص هستند برای مثال در حوزه آموزش و ظرفیت‌یابی تجربیات خوبی در عرضه این توانایی‌ها به بازار برای نیل به اهداف شرکت‌های‌مان داریم، در حوزه‌های دیگر هنوز آنها همچنان نیازمند گفتگو و رایزنی با دیگر عوامل محلی هستند. ما همچنین بخش انرژی را نیز بررسی کردیم، زمانی ایران اصلی‌ترین یا یکی از تأمین کنندگان اصلی شرکت‌های نفتی ما در بازار داخلی نفت بود. بنابراین گفتگوهایی برای بررسی وضعیت کنونی و پتانسیل‌هایی که وجود دارد، داشتیم. در حوزه زیرساخت‌ها، برای مثال مدیریت پسماندها یا مدیریت آب شرکت‌هایی داریم که تخصص بین‌المللی بسیاری دارند و می‌توانند برای ایران و اقتصاد این کشور جالب باشند. شرکت‌های کوچکتر بسیار دیگر وجود دارند، برخی البته زیاد هم کوچک نیستند، برای مثال شرکت‌های دارویی. تولید کنندگان دارو در پرتغال از قبل در اینجا بوده‌اند. آنها در حال بررسی توسعه عملیات‌های‌شان در اینجا هستند. زمانی که می‌گویم گسترش، منظورم شراکت در ساخت کارخانه‌های جدید است. در حوزه بهداشت نیز تعدادی از فعالان این بخش به همراه من به ایران آمده‌اند. انتظار دارم که در برخی از بخش‌های مربوطه، مانند انرژی و توریسم، هیأت‌هایی متشکل از همکاران من به همراه فعالان برخی حوزه‌های ویژه به ایران بیایند کسب و کارهای دیگری در بخش‌های دیگری نیز وجود دارند که قبلا بدون نیاز به همراهی هیأتی دولتی به اینجا آمده‌اند، پیشتر دو هیأت از انجمن کارآفرینان شمال، به ایران آمده‌اند، شمال پرتغال فعال‌ترین منطقه کسب و کار است، و یک هیأت بزرگ از بزرگترین اتاق تجاری ما قبلا به اینجا آمده است. هم اکنون همه این فعالیت‌ها را هماهنگ می‌کنیم و به دنبال پیگیری آنها هستیم. انتظار دارم که در برخی از بخش‌های مربوطه، مانند انرژی و توریسم، هیأت‌هایی متشکل از همکاران من به همراه فعالان برخی حوزه‌های ویژه به ایران بیایند. دو شرکت بزرگ پرتغالی در حال بررسی از سرگیری فعالیتشان در زمینه نفتی در ایران هستند تسنیم:‌ در حوزه انرژی که به آن اشاره نیز کردید، ایران مشخصا چه کاری می‌تواند برای پرتغال انجام دهد. به نظر می‌رسد که پرتغال نیز می‌تواند در این حوزه با ایران همکاری کند برای مثال در ساخت کارخانه‌های مواد شیمیایی. دو طرف در این حوزه‌ چه همکاری‌هایی می‌توانند داشته باشند. اولیویرا: ما دستکم دو شرکت بزرگ خصوصی پرتغالی داریم که این مسأله را پیگیری می‌کنند، آنها در حال بررسی از سرگیری دوباره فعالیت‌های‌شان در حوزه تولید نفت در ایران هستند. ما شرکت‌های دیگری داریم که خدمات دیگری را بالاخص در حوزه حفر چاه ارائه می‌کنند، ایران طی سالیان متمادی به تولید و پالایش نفت پرداخته است، فکر می‌کنیم تقریبا یک قرن باشد. ما دو شرکت داریم که از قبل در اینجا [ایران] فعال بوده‌اند، اما به خاطر تحریم‌ها در سال‌های گذشته با برخی مشکلات مواجه شده‌اند. [این شرکت‌ها] سابقه طولانی در همکاری بسیار موفقیت‌آمیز با بخش پالایش در اینجا داشته‌اند، از طرف دیگر، از پروژه‌های پالایشگاهی جدید در پرتغال استقبال می‌کنیم، ما می‌دانیم که بزرگترین شرکت تولید نفت ایران نه تنها علاقه‌مند به احیای بازارهایی است که قبلا از ایران نفت می‌خریدند، بلکه علاقه‌مند است که با ایجاد پالایشگاه‌های جدید به پالایش نفت در آن مناطق بپردازد، ما در حال گفتگو درباره پتانسیل‌ها و امکان‌ها برای چنین کاری هستیم. ما یک مجموعه بسیار بزرگ پتروشیمی در جنوب کشورمان داریم، و گفتگوها با بزرگترین مرکز لجستیکی در اروپا که در یکی از بزرگترین بنادر اروپا ادامه دارد، می‌توانم بگویم که به هر ترتیب این گفتگوها ثمره‌هایی خواهند داشت. توافق هسته‌ای آغازگر خلق یک نگاه کاملا جدید درباره ایران در افکار عمومی غرب بود نقش توافق هسته‌ای ایران با برخی قدرت‌های بین‌المللی در تسهیل روابط بین ایران و پرتغال چه بوده است؟ آیا می‌تواند نقشی در این ارتباط ایفاء کند؟ اولیویرا:بله، قطعا. توافق هسته‌ای آغازگر رفع تحریم‌ها و خلق یک نگاه کاملا جدید درباره ایران در افکار عمومی غرب بود. این امر راه را برای شرکت‌ها و نهادهایی که این شرکت‌ها را تأمین مالی می‌کنند، هموار کرد تا ایران را در بسیاری حوزه‌ها به عنوان یک بازار بالقوه بزرگ مد نظر قرار دهند. بدون توافق هسته‌ای این امر ممکن نبود. تبادل مالی بین بانک‌های اروپایی و ایرانی نهایتا طی چند ماه انجام خواهد شد همکاری بین دو کشور مستلزم مبادلات پولی و بانکی خواهد بود، وضعیت این مبادلات چگونه خواهد بود؟ آیا تاکنون رخ داده است؟ در حالیکه شرکت‌های بخش خصوصی یا دولتی با ایران همکاری می‌کنند آیا پرتغالی‌ها می‌توانند به ایران پول منتقل کنند؟ آیا این پیوندهای بانکی برقرار شده است؟ اولیویرا: تاکنون زیاد نبوده است. در حقیقت، دو مسأله در این حوزه داریم. نخست، مسأله سازماندهی داخلی بانک‌های ایرانی، که در بسیاری از دیدارها به ما اطلاع داده شده است. این حقیقت که بانک‌های ایرانی به مدت تقریبی 8 تا 10 سال خارج از سیستم مالی جهانی بوده‌اند، کار را امروز بسیار پیچیده می‌کند. حتی اگر تمایل بسیاری برای جریان مالی بین بسیاری کشورها و ایران یا بسیاری بانک‌های اروپایی و ایرانی وجود داشته باشد، انجام این کار از نظر فنی سخت است. باید برخی آموزش‌ها در حوزه ظرفیت‌سازی انجام شود تا بانک‌های ایرانی‌ بتوانند با سیستم بانکی جهانی، بالاخص با سیستم بانکی اروپا، تعامل کنند. اما این مسأله مرتبط با زمان، سرعت و منابعی است که صرف آن می‌شود. ایرانی‌ها می‌خواهند آن را انجام دهند، اروپایی‌ها می‌خواهند آن را انجام دهند، بنابراین انجام خواهد شد. چند ماه کمتر یا بیشتر در نهایت انجام خواهد شد.

آیا چنین اتفاقی رخ خواهد داد؟ اولیویرا: مطمئنا رخ خواهد داد. اما در اینجا موضوعات فنی وجود دارد. ضروری است که بانک‌های ایران، در زمینه مسائل فنی که تراکنش‌ها این روزه براساس آن‌ها انجام می‌شوند، مسلط شوند. درباره سوئیفت مسائل فنی وجود دارد. البته مسأله پیچیده‌ای وجود ندارد، اما این مسائل فنی باید حل شوند. دومین موضوع، ارتباطی با سوئیفت ندارد، بلکه موضوع بازدارنگی‌های ناشی از تحریم‌های موسوم به اولیه است. این یک واقعیت است که هرچند تحریم‌ها رفع شده‌اند، اما همچنان برخی بیانیه‌ها، خاصه بیانیه‌های وزارت خزانه‌داری ایالات متحده چندان واضح نیستند. و این وضعیت برخی بازدارندگی‌ها را برای بانک‌های اروپایی ایجاد کرده است. و این ممانعت‌ها باید رفع شوند. بدون اینکه این ممانعت‌ها رفع شوند، واقعا نمی‌توان انتظار داشت بانک‌ها به سرعت روبه‌جلو حرکت کنند. بانک‌ها در سرتاسر جهان موجوداتی محتاط هستند. و حتی اگر ریسک کوچک و یا حتی تصوری از ریسک کوچکی وجود داشته باشد، آن‌ها احساس هراس می‌کنند. آنچه که ما باید انجام دهیم، واضح کردن وضعیت و شرایط است تا بانک‌ها دچار هراس نشوند. تا زمانی که در حال معامله با ایران هستند، با اطمینان عمل کنند. این چیزی است که باید در کوتاه مدت انجام داد. و اطمینان دارم تا زمانی که پیام‌های مثبتی ارسال شود، تراکنش‌های مالی بین اروپا و ایران، به طور خاص با استفاده از یورو، دیر یا زود انجام خواهند شد؛ و زمانی که چنین کاری انجام شود، شرکت‌های پرتغالی به آنجا رفته و بانک‌های پرتغالی به دنبال آن‌ها حرکت خواهند کرد. و چنین چیزی درباره شرکت‌ها و بانک‌های کشورهای دیگر نیز رخ خواهد داد. من مطمئن هستم که تا زمانی که پیام‌ها واضح باشند چنین چیزی رخ خوهد داد. شرکت‌های پرتغالی به اینجا خواهند آمد زیرا واقعا به دنبال تجارت هستند و پتانسیل بزرگی را اینجا مشاهده می‌کنند، و بانک‌های پرتغالی نیز از آن‌ها پیروی می‌کنند. اما باید احساس امنیت کنند، اینکه در هیچ شرایطی مشکلی وجود نداشته باشد. آیا تحریم‌های اولیه ایالات متحده نیز مانعی برای این امر هستند؟ اولیویرا: تا جایی که می‌دانم، این تحریم‌ها دیگر اعمال نمی‌شوند، اما بیانیه‌هایی داریم که خیلی واضح نیستند، و ما نیازمند این هستیم که این بیانیه‌ها واضح شوند و وزارت خزانه‌داری آمریکا به همان وضوح و صراحت وزارت خارجه آمریکا صحبت کند. اگر چنین چیزی رخ دهد، من باور دارم که اروپا برای انجام تراکنش با شرکت‌هایی که به ایران می‌آیند و اینجا فعالیت می‌کنند، راحت‌تر خواهد بود و اطمینان بیشتری خواهد داشت. آیا با کشورهای غربی، مثل ایالات متحده و یا کشورهای اروپایی درباره چگونگی برخورد با موضوعات مرتبط با تحریم‌ها در هنگام همکاری با تهران، در تماس بوده‌اید؟ اولیویرا: در خصوص اروپا، آنچه که ما انجام می‌دهیم، اعلام موضع است و این موضع از سوی شورای اروپا یا کمیسیون اروپا به صورت واحد بیان می‌شود و این شورای اروپا و کمیسیون اروپا است که با ایالات متحده مذاکره و تعامل می‌کند. بنابراین بله، ما بخشی از این گفتگو هستیم و به اظهار و بیان رویکرد سازنده خود که تسهیل‌کننده تعمیق ارتباط اروپا و ایران است، ادامه می‌دهیم. در خصوص گردشگری، کدام نوع از تسهیلات به گردشگران ارائه خواهد شد، منظورم این است که اولویت‌های شما برای مذاکرات آتی در این موضوع چیست؟ اولیویرا: در مرحله کنونی ما باید دست‌اندرکاران و شرکت‌های گردشگری را به اینجا بیاوریم، آژانس‌های بزرگ گردشگری خود را به اینجا بیاوریم، و بینیم که چه کاری می‌توان انجام داد، در پرتغال نیز ببینیم که برای تسهیل کار گردشگران ایرانی، انجام چه کارهایی ضروری است. اما این کار توسط بخش خصوصی انجام خواهد شد، این موضوعی بسیار پویا و متغیر است، آن‌ها راهش را پیدا خواهند کرد. آیا در خصوص موضوعات مرتبط به سرمایه‌گذاری‌های دوجانبه و مسائل گمرکی هم گفتگوهایی با طرف ایرانی انجام شده است؟ اولیویرا: ما در این خصوص وارد جزئیات نشده‌ایم، ما موضوعات مطرح را در سطح کلی مورد بررسی قرار دادیم. البته شرکت‌های ما نگرانی زیادی را در این باره ابراز نکرده‌اند. هرچند در بخش‌هایی باید کسب اطلاع کنند، اما نگرانی از این بابت ابراز نکرده‌اند. به نظرتان چقدر احتمال دارد که در آینده تفاهم‌نامه‌هایی بین طرفین امضا شود؟ اولیویرا: در حال حاضر تعداد اندکی تفاهم‌نامه آماده شده است، ما قصد داریم که تفاهم‌نامه‌هایی بین آژانس سرمایه‌گذاری خارجی پرتغال و سازمان توسعه سرمایه‌گذاری ایران امضا کنیم. تعدادی تفاهم‌نامه نیز سال گذشته امضا شدند. هم‌اکنون مهمترین مسأله به غیر از تفاهم‌نامه‌ها، برداشت گام‌های بیشتر برای انجام اقدام عملی است، این چیزی است که تلاش داریم انجام دهیم. خاصه در حوزه‌های مرتبط‌تر مانند انرژی و گردشگری. با موگرینی از نزدیک در تماس هستیم و در موازت با بخش اقتصادی و تجاری، آیا گفتگوهایی سیاسی هم انجام می‌شود؟ اولیویرا: گفتگوهای سیاسی همواره انجام می‌شوند، اما همانگونه که اشاره کردم، سیاست خارجی اتحادیه اروپا توسط یک شخص هدایت می‌شود. معاون رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا و مسئول امور خارجی کمیسیون اروپا، خانم فدریکا موگرینی؛ ما با وی از نزدیک در تماس هستیم و او دیدگاه اتحادیه اروپا را بیان می‌کند. و البته ما گفتگوهای دوجانبه‌ای داریم تا بتوانیم زمینه ایجاد اعتماد را تسهیل کنیم. زیرا تنها با شناخت افراد و نگاه کردن به چشمان آن‌ها و ایجاد روابط شخصی است که می‌توان واقعا انتظار داشت تا بتوان تنش‌های احتمالی یا برخی عدم‌اعتمادهایی را که بعدها ایجاد می‌شوند، کاهش داد. ما این کار را انجام داده‌ایم و آن را ادامه می‌دهیم. برقراری پرواز مستقیم بین تهران و لیسبون ضروری است درباره روابط دوجانبه، به نظر می‌رسد که ایجاد خط مستقیم پرواز بین دو کشور ضروری است؟ اولیویرا: بله موضوعی خیلی ضروری است. ما در گفتگوهای جاری بین سازمان‌های هوانوردی کشوری دو طرف که از حدود دو سال پیش آغاز شده است، نقش داشته‌ایم. ما باور داریم که هم‌اکنون زمان نهایی کردن توافق بین دو طرف است. اما همچنان برخی موضوعات جزئی در پیش‌نویس توافقنامه باقی مانده است. ما امیدواریم که این موضوعات به زودی حل شوند. به ویژه به خاطر اینکه شرکت‌هایی را داریم که خواهان فعال کردن این خط پروازی هستند. گاهی اوقات توافقنامه‌های هوایی یکسال طول می‌کشد که به امضا برسند، تا شرکت‌ها به این نتیجه برسند که ایجاد این پروازها برای آن‌ها سود آور است. در این مورد، دستکم یک یا دو شرکت داریم که از وجود بازار خوب در هر دو کشور برای فعال کردن این خط پروازی اطمینان دارند. دستکم سه پرواز در هفته برای یکسال در نظر گرفته شده است با این امید که طی یکسال بتوان پروازهای روزانه‌ای را برقرار کرد. بین تهران و لیسبون؟ اولیویرا: بله بین تهران و لیسبون. و آیا فکر می‌کنید که این کار طی یک هفته، یک ماه یا یکسال انجام شود؟ اولیویرا: از طرف ما در سریعترین زمان ممکن است. و آنطور که من از سوی مقامات ایرانی نیز دیدم، در سریعترین زمان ممکن انجام خواهد شد. تنها باید آن نکات جزئی باقی مانده در تهیه پیش‌نویس نهایی شوند و فکر می‌کنم که عملیات پروازی در سریعترین زمان ممکن آغاز خواهد شد. زیرا شرکت‌ها می‌خواهند آن را در سریعترین زمان ممکن اجرایی کنند. و آن شرکت‌هایی که شما اشاره کردید برای کار با ایران خیلی مشتاق هستند، در کدام زمینه‌ها، مثلا انرژی یا دیگر حوزه‌ها فعالیت می‌کنند. اولیویرا: من وارد جزئیات نمی‌شوم. و اجازه دهید آن را به زمان دیگری موکول کنیم. ما سفارت خود را در اینجا تقویت می‌کنیم. ما به غیر از سفیر، یک دیپلمات دوم داشتیم. ما به تازگی یک هیئت را به نمایندگی از آژانس تجارت و سرمایه‌گذاری خارجی خود افتتاح کردیم. البته این هیئت درون سفارت مستقر است سفارت پرتغال در تهران تقویت می‌شود آیا مطلب یا خبر دیگری وجود دارد که در پرسش‌های من مطرح نشده و شما مایل باشید که آن را بیان کنید. اولیویرا: ما سفارت خود را در اینجا تقویت می‌کنیم. ما به غیر از سفیر، یک دیپلمات دوم داشتیم. ما به تازگی یک هیئت را به نمایندگی از آژانس تجارت و سرمایه‌گذاری خارجی خود افتتاح کردیم. البته این هیئت درون سفارت مستقر است. و به دنبال تقویت بخش کنسولی هستیم. شما اگر ابزاری برای پیشبرد و تقویت کارهای ویزا و مسائلی اینچنین را نداشته باشید، نمی‌توانید پرواز مستقیم داشته باشید. این کار ضرورت تام دارد، برای مهیا کردن شرایط تجارت و سرمایه‌گذاری و بهبود و تقویت آن، امری لازم است. و این دیپلمات در تهران مستقر خواهد بود؟ اولیویرا: بله. و آیا این هیئت به صورت دائم مستقر می‌شود؟ اولیویرا: بله، بله، هیئت به صورت دائم است. آژانس تجارت و سرمایه‌گذاری خارجی کشور ما، در بسیاری از نقاط جهان، در بیش از 40 نقطه مستقر است. و هم‌اکنون در ایران نیز مستقر می‌شود. این نمایندگی به صورت یک هیئت دائم در اینجا مستقر می‌شود. آیا جزئیاتی از تعداد اعضای این هیئت یا حوزه‌های کاری‌شان می‌توانید بگویید؟ اولیویرا: تنها یک افسر سیاسی دیگر که نفر دوم پس از سفیر است و این کنسول مسئول امور تجارت و سرمایه‌گذاری؛ به غیر از اینها ما تعداد دیگری از افراد را برای کمک به بخش ویزا خواهیم داشت.