ماجرای مخالفت روحانی با توافق‌نامه هسته‌ای

خبرگزاری تسنیم: حمید بعیدی نژاد عصر امروز در شورای اداری استان همدان با اشاره به اینکه همدان بخشی از تاریخ مسلم ایران است، اظهار داشت: از زمانی که مذاکرات هسته‌ای آغاز شد و در جریان مذاکرات تنگاتنگ قرار گرفتیم طرف‌های مقابل به سبب تاریخ و فرهنگ عظیم ایران در سخنان و موضع‌گیری‌های خود به ایران احترام می‌گذاشتند. وی با اشاره به اینکه افتخار داشتیم نه به عنوان افراد و نه اشخاصی با نام حقیقی خود بلکه به عنوان نمایندگی از ملت ایران در مذاکرات هسته‌ای حضور پیدا کنیم، افزود: برخی معتقدند که برجام حاصل تلاش چند نفر است و انتقادات و اشکالاتی به آن وارد می‌کنند که البته اشکالات و انتقادات نامناسب نبوده و باید به آنها پاسخ داده شود. بعیدی نژاد گفت: تیم مذاکره‌کننده به پشتوانه اقتدار و توان کشور در بخش‌های مختلف در مذاکرات حاضر شد و تیم مذاکرات به عنوان نماینده این نظام در مذاکرات پذیرفته می‌شد. وی با اشاره به اینکه اگر کشور در حوزه‌های مختلف اقتدار لازم را نداشت طبیعتا مذاکرات به شکل دیگری رقم می‌خورد، گفت: شاهد بودیم که آنها ایران را کشور قدرتمندی یافته و تصمیم گرفتند مواضع چند ساله خود را تغییر دهند. مدیرکل سیاسی و امنیت بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران با اشاره به اینکه دقت و توجه به پیشینه مذاکرات سبب دریافت اهمیت این موضوع می‌شود، عنوان کرد: اگر توان موشکی ما قدرتمند نبوده و در حوزه اقتصادی توان بالایی نداشیم، اگر مردم در صحنه نبودند و مسئولانی نبودند که به واسطه رای مردم انتخاب شوند نمی‌توانستیم به مذاکرات رفته و از حقوق مردم دفاع کنیم. وی با اعلام اینکه مردم عضو و بخشی از این مذاکرات بوده و ما به عنوان سخنگو در این مذاکرات حضور داشتیم، تصریح کرد: پشتوانه تیم مذاکرات ملت قدرتمند ایران بوده که با پایداری توانست کشورهای بزرگ را پای میز مذاکره بکشاند. بعیدی نژاد با اشاره به اینکه امروز جای تاسف است که برخی از رسانه‌ها دستاوردهای این اتفاق بزرگ را نادیده گرفته و تنها بر اشکالات و انتقادات متمرکز می‌شوند، اظهار داشت: این جفا به ملت ایران و دولت نظام جمهوری اسلامی است که توانسته این مذاکرات را به نتیجه برساند. وی با طرح این سوال که چرا ایران وارد تحریم شد و چرا این تحریم‌های سنگین علیه ایران وضع شد، گفت: آنها می‌خواستند ایران از حقوق مسلم خود دست بکشد، اما به دنبال حفظ حقوق هسته‌ای خود بودیم، این مسئله سبب ورود به مذاکرات شد. مدیرکل سیاسی و امنیت بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران عنوان کرد: امروز کسانی هستند که خواسته‌های ایران را به مسائل اقتصادی تقلیل دادند البته از ابتدا تاکید داشتیم که باید تحریم‌ها لغو شود در غیر این صورت توافقی صورت نمی‌گیرد. وی با اشاره به اینکه ملت ایران مگر دنبال مسائل اقتصادی بودند که هشت سال تحت شدیدترین تحریم‌ها قرار گرفتند، عنوان کرد: اگر از نظر اقتصادی نگاه شود متضرر شده‌ایم ولی مسئله کشور، گشایش‌های اقتصادی نبود و اگر اینگونه بود نیاز به مذاکرات نبود و باید مسائل در چارچوب دیگری حل می‌شد. بعیدی‌نژاد درباره سابقه مذاکرات ایران با کشورهای غربی بر روی مسائل هسته‌ای نیز گفت: مذاکرات هسته‌ای ایران در سال 82 با سه کشور اروپایی آغاز شد که مایل بودند این موضوع را حل کرده و بحران وقت ادامه پیدا نکند، مذاکرات تا سال 84 طول کشید ولی به نتیجه نرسید چون طرف مقابل معتقد بودند ایران نباید در حوزه غنی‌سازی ورود پیدا کند بلکه تنها در زمینه اقتصادی، امنیتی، تجاری و بهداشتی مسیری باز شود ولی در آن زمان با این پیشنهادات مخالفت شد. وی افزود: پس از اینکه این مذاکرات به بن‌بست رسید سه کشور به ایران اعلام کردند تا دو سه ماه مهلت دهید تا پیش‌نویس قراردادی را تهیه کرده و سپس ارائه دهیم تا اگر تمایل در ایران وجود داشت بین دو طرف امضا شود در غیر این صورت اعلام می‌شود که مذاکرات به بن‌بست رسیده است. رئیس تیم کارشناسی مذاکرات هسته‌ای ایران با اشاره به اینکه انگلیس، آلمان و فرانسه تفاهم‌نامه‌ای‌ را در قالب متن 40 تا 50 صفحه‌ای برای توافق ارائه دادند، گفت: در همان ابتدا تیم کارشناسی متن را مطالعه کرده و با مطلبی مبنی بر اینکه «ایران غنی‌سازی را متوقف می‌کند» مواجه شدیم. وی با اعلام اینکه وجود این بند در این تفاهم‌ سبب رد آن از سوی ایران می‌شود، بیان کرد: پس از رد این متن تفاهم وارد درگیری شده و ایران تعلیق را متوقف کرده و غنی‌سازی را آغاز کرد ولی در این بین تحریم‌های شورای امنیت نیز وضع شد. بعیدی نژاد با اشاره به اینکه حق غنی‌سازی ایران برای فروش نیست که در برابر آن امتیازات اقتصادی یا انرژی دریافت کنیم، اظهار داشت: در سال 84 دکتر روحانی دبیر شورای امنیت ملی بود که وقتی این سند را دید مخالفت کرده و عبارت‌هایی به کار برد که سه کشور اروپایی بیانیه دکتر روحانی را اهانت به اروپا دانستند. وی تصریح کرد: پس از آن ایران تعلیق را شکسته و غنی‌سازی را آغاز کرد و کشورهای اروپایی نخستین قطعنامه شورای امنیت برابر شماره 1696 را تصویب کردند که براساس آن ایران تحت فصل هفت شورای امنیت قرار گرفت. مدیرکل سیاسی و امنیت بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران عنوان کرد: اگر دنبال گشایش‌های اقتصادی بودیم در آن زمان این توافق را قبول کرده و تحریم‌ها را متحمل نمی‌شدیم که امروز کشور با مشکلات اقتصادی مواجه شود. وی با اعلام اینکه نخستین دوره مذاکرات جدید در سال 92 آغاز شد، عنوان کرد: در ابتدا با هیئت آمریکایی به صورت محرمانه مذاکراتی انجام و به آنها اعلام شد اگر دوباره حق غنی‌سازی ایران نادیده گرفته شود مذاکره ممکن نیست و بهتر است مذاکراتی آغاز نشود. وی با بیان اینکه تاکید شد که آمریکا باید حق غنی‌سازی ایران را بپذیرد تا مذاکرات انجام شود، اظهار داشت: امروز این افتخار را داریم که ملت ایران برابر تهدید و تحریم مقاومت‌های بسیاری داشتند و وقتی اراده مردم ایران از سوی کشورهای مقابل دیده شد حاضر به مذاکره شدند. مدیرکل سیاسی و امنیت بین‌المللی وزارت امور خارجه اظهار داشت: حق غنی‌سازی برای ایران ذاتی بوده و اجرای غنی‌سازی به رسمیت شناخته شد که امروز در حال ادامه بوده و در آینده نیز ادامه خواهد داشت. وی با اشاره به اینکه نباید فراموش کرد کشور در چه شرایطی قرار داشت، عنوان کرد: برخی تنها در بخش مشکلات اقتصادی صحبت نکنند ولی دولت در این بخش نیز مصمم است که مشکلات را برطرف کند. بعیدی نژاد با بیان اینکه در مذاکرات ژنو که مرحله نخست مذاکرات بود حق غنی‌سازی به عنوان آخرین مسئله مورد بررسی قرار گرفت، گفت: این آمادگی وجود داشت که اگر طرف مقابل نظر ایران درباره حق غنی‌سازی را نپذیرد دست خالی از ژنو بازگردیم. پایداری مردم سبب پذیرش حق اجرای غنی‌سازی بود وی با تاکید بر اینکه آمریکا و متحدانش برای شاه که متحد آمریکا در منطقه بود حق غنی‌سازی را نپذیرفتند و این موضوع توسط وزیر خارجه وقت آمریکا نقل شده است، بیان کرد: موضع غنی‌سازی خط قرمز غرب است و اگر برای ما پذیرفتند برای رضای خدا نبوده و پایداری مردم سبب شد تا این موضوع پذیرفته شود. بعیدی نژاد به نمونه دیگری در تاریخ معاصر درباره پذیرش حق غنی‌سازی اشاره کرد و گفت: کره جنوبی کشوری است که نیروگاه هسته‌ای احداث می‌کند و از نظر هسته‌ای بسیار پیشرفت کرده است ولی سالهاست که به دنبال گرفتن حق غنی‌سازی است اما آمریکا نپذیرفته است. وی افزود: دو سال پیش آژانس بین‌المللی اتمی که از تاسیسات هسته‌ای کره‌جنوبی آزمایشاتی انجام داده بود متوجه شدند غنی‌سازی در حد آزمایشگاهی انجام شده که گزارش آن اعلام شد و در مدت 24 ساعت کشور کره جنوبی بابت این موضوع عذرخواهی کرده و دانشمندان خود را برکنار کرد، همچنین متعهد شد که دیگر این کار تکرار نمی‌شود. بعیدی نژاد بیان کرد: امروز همه آن کشورهایی که بخاطر مسئله غنی‌سازی 6 قطعنامه شورای امنیت و تحریم‌های مالی، بانکی، تسلیحاتی و اقتصادی وضع کردند، لغو کرده و به انجام غنی‌سازی ایران تن می‌دهند که مسئله ساده‌ای نیست که نادیده گرفته شود. وی عنوان کرد: هر کشوری بخواهد با آمریکا همکاری هسته‌ای داشته باشد باید قراردادی با عنوان «یک دو سه» امضا کند و براساس آن طرف مقابل باید قبول کند در حق غنی‌سازی را کنار بگذارد، اما ایران انجام غنی‌سازی را با پایداری مردم گرفت و نباید فراموش کنیم دنبال چه چیزی بوده و هستیم. مدیرکل سیاسی و امنیت بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران با اشاره به اینکه مسئله لغو تحریم‌ها پایه دوم مذاکرات بوده است، گفت: کسانی که امروز نگران عدم ارتباط سیستم بانکی هستند باید بدانند که کشور به مرحله‌ای رسید که تمام عرصه‌های مورد تحریم‌ها لغو شد و این در شرایطی بود که می‌خواستند صادرات نفت ایران را به صفر رسانده و ارتباطات تجاری ایران را با دنیای خارج قطع کنند. رئیس تیم کارشناسی مذاکرات هسته‌ای ایران با بیان اینکه در همین قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران زمینه‌های حقوقی جنگ را در نظر گرفته بودند، تصریح کرد: تمام خواسته‌های شورای امنیت بدون اینکه اجرا شده باشند لغو شدند که در تاریخ روابط معاصر بین‌المللی نمونه ندارد و این موارد افتخار ملت ایران محسوب می‌شود. وی با اشاه به اینکه برخی می‌گویند دستاوردهای برجام کجا بوده است، اظهار داشت: وقتی وارد مذاکرات شدیم بیشتر به عمق فاجعه‌ای که برای کشور پیش آمده بود پی بردیم، می‌دانستیم علیه کشور تحریم تصویب شده ولی از عمق این فاجعه مطلع نبودیم. بعیدی نژاد با اشاره به اینکه آمریکا از وابستگی ایران به درآمدهای نفتی اطلاع داشته و هدف اصلی و محوری را روی ضربه به درآمدهای نفتی گذاشته بودند، گفت: قبل از تحریم‌ها ایران روزانه دو و نیم میلیون بشکه نفت صادر می‌کرد که در پروسه دو ساله تلاش کردند مانع خرید نفت از ایران توسط مشتریان شوند که در این راستا اروپا توقف خرید نفت از ایران را آغاز کرد و بعد سایر کشورها با فشار، تطمیع و تهدید خرید نفت از ایران را متوقف کردند. وی با بیان اینکه صادرات نفت ایران در ابتدای ورود به ژنو 800 هزار تا یک میلیون بشکه نفت بود، گفت: تنها کشورهای ژاپن، چین، ترکیه، هند و کره جنوبی نفت ایران را خریداری می‌کردند که آمریکا به آنها نیز اعلام کرده بود در بازه زمانی 6 ماهه باید خرید خود را به نصف رسانده و در مدت یک سال خرید را متوقف کنند. مدیرکل سیاسی و امنیت بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران بیان کرد: نفتی که از ایران به این پنج کشور صادر می‌شد سبب ورود ارز به کشور نمی‌شد بلکه تمام درآمدهای نفتی در حسابی به نام «حساب‌های مسدود شده» واریز می‌شد و پول آن در اختیار ایران قرار نمی‌گرفت بلکه تنها این اجازه بود که 50 درصد میزان این حساب به ارز محلی تبدیل شده و از بازار آن کشور کالا خریداری کنیم. وی با اشاره به اینکه آمریکا به دنبال تکرار الگوی نفت در برابر غذای عراق در ایران بود، گفت: به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده بود که درآمدهای نفتی ایران محدود شده و تنها بخشی برای کالاهای اساسی غذایی و دارو هزینه شود. بعیدی نژاد با اشاره به اینکه بخشی از پول حاصل از فروش نفت از طریق خرید کالا یا به صورت غیرمستقیم وارد ایران می‌شد، گفت: برای نخستین بار یک سیستم تحریم بانکی در دنیا وضع و در مورد ایران اجرا کردند که در روزهای آخر نمی‌توانستیم 100 دلار از مسیر سیستم بانکی ارز به خارج کشور منتقل کنیم و تنها از روش‌های غیرمعمول استفاده می‌شد. وی بیان کرد: ماموریتی که برعهده تیم مذاکره کننده بود، این بود که اگر طرف‌های مقابل به خواسته‌های ایران تن داده و اصول نظام را پذیرفتند می‌توان با آنها مذاکره کرد ولی اگر نپذیرفتند ما هم مذاکره با آنها را نمی‌پذیریم، هیچ آمادگی قبلی برای توافق با طرف‌های مقابل وجود نداشت. بعیدی‌ژاد با اعلام اینکه دو سال و نیم جنگیدیم و تا روزهای آخر هم نمی‌دانستیم این توافق حاصل می‌شود یا خیر گفت: «وندی شرمن در روزهای اعلام کرده ‌در هر دوره از مذاکرات از مسئولان مذاکرات بخش‌های مختلف سوال می‌کردم به نظر شما چند درصد احتمال به نتیجه رسیدن مذاکرات وجود دارد که رهبران مذاکره هیچ وقت بالاتر از 50 درصد را اعلام نکردند». وی با بیان اینکه این امر به سبب ایستادگی تیم مذاکره کننده ایران روی اصول خود بود، گفت: اگر می‌خواستیم صنعت هسته‌ای تضعیف، محدود یا تعطیل شود به این کارها نیاز نبود، امروز افتخار داریم توافقی حاصل شده که تمامی عرصه‌های صنعت هسته‌ای را تضمین کرده است. بعیدی‌نژاد درباره رآکتور تحقیقاتی اراک گفت: طرف مقابل معتقد بود به دلیل اینکه در این مرکز می‌توان پلوتونیم تولید کرد و این ماده در سلاح هسته‌ای استفاده می‌شود باید تعطیل شود ولی پس از آنکه با مقاومت ایران در برابر تعطیلی آن مواجه شدند خواستار تغییر ماهیت آن شدند. وی افزود: از ابتدا براساس دستورالعملی که نظام جمهوری اسلامی ایران در این زمینه داشت پیشنهاد کردیم طرحی خواهیم داد که راکتور اراک ضمن حفظ ماهیت آب سنگین، تولید پلوتونیم را نیز کاهش دهد و نگرانیها در این زمینه مرتفع شود. بعیدی نژاد تاکید کرد: در زمان مذاکرات به طرف مذکره اعلام شد به سبب اینکه برنامه هسته‌ای ایران غیرنظامی بوده و هست و این موضع اصولی نظام محسوب می‌شود حاضر هستیم تعییراتی در راکتور اراک ایجاد کنیم که ضمن حفظ ماهیت آب سنگین تولید پلوتونیم نیز کاهش یابد. وی عنوان کرد: کشورهای 1+5 بهترین دانشمندان خود را از بزرگترین و پیشرفته‌ترین لابراتورها و مراکز تحقیقاتی هسته‌ای دور هم جمع کردند تا ثابت کنند ایران نمی‌تواند طرحی مبنی بر حفظ ماهیت آب سنگین اراک و کاهش تولید پلوتونیم ارائه دهد اما اعلام کردیم که از نظر علمی ثابت می‌کنیم این ادعا را ثابت کنیم و پس از آن جنگ علمی شکل گرفت. مدیرکل سیاسی و امنیت بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران اظهار داشت: نزدیک به دو سال و چهار ماه روی این موضوع درگیری و جنگ شکل گرفت و خوشبختانه نتیجه آن افتخاری علمی است که دانشگاه‌های کشور باید به آن ببالند. وی با اشاره به اینکه طرف آمریکایی به درست بودن ادعای ایران مبنی بر حفظ ماهیت آب سنگین راکتور اراک و کاهش تولید پلوتونیم اعتراف کرد، تصریح کرد: این طرح بخشی از برجام است و شاهد خواهیم بود که راکتور تحقیقاتی اراک ضمن اینکه خصوصیات راکتوری خود را از نظر علمی و فنی حفظ می‌کند در زمینه‌های دیگر با تجهیزات نوین دنیا تکمیل می‌شود. بعیدی نژاد با بیان اینکه عده‌ای اعلام می‌کنند راکتور تحقیقاتی اراک با سیمان پر شده است و برخی این افتخار را با استیضاح قرار دادن یکی از افتخارات علمی کشور تحت‌الشعاع قرار می‌دهند، اظهار داشت: محفظه اصلی راکتور اراک با طرح ایران باید خارج شده و محفظه جدید طراحی شده در داخل آن قرار گیرد و طرف‌های مقابل ابهام داشتند که این محفظه خارج شده کجا قرار می‌گیرد. وی افزود: آنها اعلام می‌کردند که این محفظه در صورت خروج باید از ایران خارج شود چون ترس داشتند از این محفظه در جای دیگری استفاده شده و تولید پلوتونیم آغاز شود اما موضع ایران این بود که هیچ دستاورد دانش ایرانی نباید به خارج از کشور منتقل شود. بعیدی نژاد با اشاره به اینکه این موضوع به یکی از مسائل اساسی در مذاکرات تبدیل شده بود، اظهار داشت: باید راه حلی برای این موضوع پیدا می‌کردیم تا این مسئله مذاکرات را تحت تاثیر قرار ندهد، ایران قصد استفاده غیرصلح‌آمیز از این محفظه را نداشت بلکه به دنبال روشی بودیم که این محفظه را حفظ کرده و به خارج نفرستیم. رئیس تیم کارشناسی مذاکرات هسته‌ای ایران عنوان کرد: بحث این بود که اگر ایران این محفظه را به خارج از کشور منتقل نمی‌کند باید اقدامی کند تا کارایی این سیستم از بین برود که طرح‌های مختلفی برای این اقدام ارائه شد ولی زمان‌بر بود ولی در نهایت پیشنهاد شد روی برخی شیارهای این محفظه با بتن پر شود تا به صورت کامل در دسترس نباشد. مدیرکل سیاسی و امنیت بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران عنوان کرد: همان کشورها مشتری آب سنگین ایران شدند و از آمریکا و روسیه شروع شده و به سایر کشورها رسیده است. وی با تاکید بر اینکه تحریم‌های اقتصادی، مالی، بانکی، نفتی، پتروشیمی و غیره و غیره در مورد ایران دیگر وجود ندارد، اظهار داشت: مسائل موجود تحریم نیست چراکه تحریم‌های بانکی لغو شده و ارتباطات بانکی ایران برقرار و مشکلات گذشته حل شده است. بعیدی نژاد بیان کرد: برخی از بانک‌های بزرگ که جریمه‌های سنگینی توسط آمریکا شدند احتیاط‌هایی دارند و مصمم هستیم که این موانع اجرایی نیز برداشته شود و نام اینها دیگر تحریم نیست. وی با اشاره به اینکه روزانه در حال مذاکره بوده و این فشارها را وارد می‌کنیم، اظهار داشت: سیاست نظام این است که طرف مقابل به تمام تعهدات خود عمل کند و برخلاف تصور کسانی که فکر می‌کنند ایران همه کاری کرده تا تفاهم برجام اجرایی شود و در حال حاضر ابزاری برای واکنش در برابر آنها ندارد، اشتباه است. بعیدی‌نژاد با بیان اینکه آنقدر ابزار در کشور وجود دارد که اگر امروز تصمیم بگیریم چنان ضربه‌ای در زمینه برجام به طرف مقابل وارد می‌کنیم که پشیمان شوند، گفت: آنها می‌دانند که تعهدات خود را تا کلمه آخر باید اجرا کنند و مسامحه‌ای در این زمینه صورت نمی‌گیرد و این امر جز اولویت‌های نظام است. وی با اشاره به اینکه برای استفاده از فرصت‌های برجام باید اختلافات را کنار گذاشته و همدل باشیم، گفت: اختلافات و تنش‌ها باعث می‌شود از هیچ دستاورد برجام نتوان استفاده کرد، باید گذشته را فراموش کرد. مدیرکل سیاسی و امنیت بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران عنوان کرد: برجام تفاهم‌نامه اقتصادی و تجاری نیست ولی موانع را از جلوی پا ما بر می‌دارد و این امر سبب سنگینی وظایف شده است. وی با اشاره به اینکه برجام می‌تواند فرصت‌ایی را برای تحرک اقتصاد مقاومتی ایجاد کند که باید از این فرصت استفاده کرد، گفت: اقتصاد مقاومتی یک شعار نبوده و حاصل تجربیات نظام است و برای اینکه منابع پایداری در کشور ایجاد کنیم راهی جز اقتصاد مقاومتی نیست. بعیدی نژاد با اشاره به اینکه برای رسین به اهداف اقتصاد مقاومتی به رشد اقتصادی نیاز داریم که مستلزم جذب سرمایه‌گذاری است، اظهار داشت: استان همدان جز استان‌های بسیار پیشتاز است که اطمینان دارد به اهداف اقتصاد مقاومتی دست پیدا کند. وی با اعلام اینکه از حدود سه سال که از عمر دولت می‌گذرد عمده در مذاکرات بودیم تا برجام را به نتیجه برسانیم، اظهار داشت: دکتر روحانی از سخت‌گیرترین افراد در مذاکرات هستند که بسیار تاکید داشتند منافع ملت و نظام در مذاکرات تامین شود و همواره تاکید داشتند که اصول نظام در مذاکرات حفظ شود. رئیس تیم کارشناسی مذاکرات هسته‌ای ایران با اشاره به اینکه چهار ماه است که وارد دوره اجرای برجام شده و آثار مهمی برای کشور داشته که به این قانع نیستیم، اظهار داشت: مردم امیدوارند تا بتوانند از امکانات بیشتری برخوردار شده و بیکاری کاهش یابد. وی با اعلام اینکه اگر تلاش کنیم می‌توان امسال به قله‌های بزرگی دست پیدا کنیم، اظهار داشت: امروز هیچ محدودیتی در تبادلات خارجی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی وجود ندارد. بعیدی نژاد با تاکید بر ینکه باید از سرمایه‌گذاران استفاده کرده و بخش خصوصی را وارد فعالیت‌های اقتصادی کنیم تا نشاط اقتصادی موتور حرکت اقتصادی کشور را تند کند، بیان کرد: استانها و شهرهای بزرگی همچون همدان در کشور هستند که الزاما موتور حرکت اقتصادی چنین شهرهایی در تولیدات نیست البته تحرک باید در بخشهای تولید ایجاد شود ولی در زمینه گردشگری ظرفیتهایی دارند. وی با اشاره به اینکه درصد مهمی از تحرکات اقتصادی دنیا را گردشگری تشکیل می‌دهد و این استان و شهر از امتیاز بالایی در این زمینه برخوردار است، تصریح کرد: بسیاری از گردشگرانی که وارد ایران می شوند به جاذبه های فرهنگی و تاریخی هستند که همدان ظرفیت‌های مهمی در این زمینه دارد.