قطع رابطه کشورهای دست‌چندم با ایران

روزنامه صبح نو: جمهوری مالدیو که جزیره‌ای واقع در اقیانوس هند و نزدیک جنوب شبه‌قاره هند است، بر اساس آخرین سرشماری‌های رسمی جمعیتی کمتر از 400 هزار نفر دارد و بر اساس گزارش منابع خبری، در سال 1975 میلادی (تقریباً چهار سال قبل از پیروزی انقلاب اسلامی) رایزنی‌هایی برای ایجاد روابط دیپلماتیک بین ایران و این کشور صورت گرفت، اما هیچ‌گاه این روابط به سطح افتتاح سفارتخانه یا حتی کنسولگری نرسید. جالب اینجاست که وزارت امور خارجه مالدیو با صدور بیانیه‌ای که طی آن قطع روابط با ایران را اعلام کرده، مدعی شده که دولت ایران در خاورمیانه و به‌ویژه منطقه خلیج فارس سیاست‌هایی اتخاذ کرده که «برای صلح و امنیت منطقه زیانبار بوده» و این موضوع در ابعاد متعددی به ثبات، صلح و امنیت مالدیو نیز مرتبط است. این تصمیم مالدیو از نزدیکی سیاست‌های این کشور به عربستان حکایت دارد چرا که در نیمه ابتدایی سال گذشته میلادی (2015) عربستان با افتتاح سفارت در مالدیو، مبالغی را به عنوان کمک مالی در اختیار دولت این کشور قرار داد و ضمناً مذاکراتی را به منظور سرمایه‌گذاری آغاز کرده است؛ سفری نیز که سلمان بن عبدالعزیز پادشاه سعودی در سال 2014 به مالدیو انجام داد، چرایی اقدام اخیر این کشور را در قبال ایران تا حدودی روشن می‌سازد. قطع روابط ایران و عربستان عربستان سعودی در تاریخ 13 دی‌ماه سال گذشته بود که با انتشار بیانیه‌ای از سوی وزارت امور خارجه خود قطع کامل روابط دیپلماتیک با ایران را اعلام کرد و از دیپلمات‌های ایران در عربستان خواست تا ظرف ۴۸ ساعت خاک این کشور را ترک کنند. نکته حائز اهمیت در این باره این است که هیچ‌یک از دو کشور عربستان و ایران طی دهه‌های اخیر رابطه‌ای مطلوب با یکدیگر نداشته‌اند که از جمله آن می‌توان به ممنوعیت حج برای ایرانیان در سال 1320 شمسی، نزاع بر سر استقلال بحرین و جزایر سه‌گانه، پیروزی انقلاب اسلامی و کشتار حجاج ایرانی در سال 1366 اشاره کرد. بحرین و سودان، حامیان گاه و بیگاه سعودی بحرین و سودان نیز به دنبال پیروی از سیاست‌های عربستان سعودی، در ۱۴ دی ۱۳۹۴ به شکل رسمی قطع روابط دیپلماتیک با ایران را اعلام کردند. البته سودان از چند ماه پیش از این تاریخ در راستای منافع عربستان سعودی، سر ناسازگاری با جمهوری اسلامی برداشته بود که از جمله مصادیق آن تعطیلی رایزنی فرهنگی ایران در خارطوم در 11 شهریور 1394 به دستور مقامات این کشور بود. وزیر خارجه بحرین درباره قطع رابطه کشورش با ایران گفت: از هیات دیپلماتیک ایران خواسته‌ایم که ظرف ۴۸ ساعت خاک بحرین را ترک کنند. مسوولان سودانی نیز ضمن اعلام حمایت از عربستان سعودی از اخراج سفیر ایران خبر دادند. به گفته منابع غیررسمی، دلیل اصلی شکراب شدن روابط میان ایران و سودان، درخواست کمک مالی بسیار سنگینی بوده که تهران از پرداخت آن امتناع ورزیده است. جیبوتی؛ کشوری که از کنایه‌ها در امان نماند جیبوتی نیز که کشوری فقیر و کوچک در شمال آفریقا بوده و از حداقل امکانات نیز بی‌بهره است و با کمک کشورهای گوناگون به‌ویژه عربستان اداره می‌شود، دیگر کشوری است که در حمایت از ریاض در16 دی‌ماه سال گذشته شمسی روابط خود را با ایران قطع کرد که البته شاید سخنان کنایه‌آمیز آقای محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت در «بزرگ» خواندن جیبوتی در تحکیم تصمیم دولتمردان این کشور نیز نقش بسزایی داشته است. ایران پیش‌تر در دوران ریاست جمهوری آقای محمود احمدی‌نژاد ساختمان پارلمان این کشور را ساخته بود، اما در این بزنگاه جیبوتی ترجیح داد به سمت محور عربستان سعودی سوق پیدا کند. قطع رابطه جیبوتی با ایران موج گسترده‌ای از مطالب طنز در شبکه‌های اجتماعی ایران به راه انداخت تا جایی که یک ترانه با همین موضوع به شکل گسترده در این شبکه‌ها منتشر شد. سومالی و کومور؛ حمایتی با طعم نفت یک روز پس از قطع رابطه جیبوتی، در هفدهمین روز از دی‌ماه 94، وزارت خارجه سومالی نیز که از کشورهای فقیر و پرتنش در شرق آفریقاست، در بیانیه‌ای اعلام کرد که بنا به تصمیم هیات دولت، روابط دیپلماتیک خود را با جمهوری اسلامی قطع کرده و به کارکنان سفارت ایران ۷۲ ساعت فرصت داد تا خاک این کشور را ترک کنند. در ادامه این بیانیه آمده بود که این وزارتخانه، کاردار ایران را احضار و وی را از تصمیم مقامات سومالی آگاه کرده و این تصمیم در واکنش به مداخلات مستمر ایران در امور داخلی سومالی صورت گرفته است. پیش‌تر خبرگزاری دولتی سومالی به نقل از مقامات این کشور گفته بود که این کشور از مواضع عربستان در مناقشه کنونی با ایران حمایت می‌کند. مجمع‌الجزایر کومور (قمر) که از اعضای اتحادیه عرب است و روابط اقتصادی نزدیکی با عربستان دارد نیز روز بیست و چهارم دی‌ماه 94، رابطه دیپلماتیک خود را با ایران در حمایت از عربستان سعودی قطع کرد. این کشور پیش از این سفیر خود را از تهران فراخوانده و با صدور بیانیه‌ای «دخالت ایران در امور داخلی پادشاهی عربستان سعودی» را محکوم کرده بود. البته همان دی‌ماه سال گذشته که بازار قطع رابطه با ایران در حمایت از عربستان سعودی داغ بود، کشورهایی چون کویت، امارات و قطر با تحرکاتی چون احضار سفیر ایران به وزارت خارجه یا فراخواندن سفیر خود از تهران، واکنش‌هایی برای جلب رضایت ریاض از خود نشان دادند اما واضح است که کشورهای مهم‌تر در جهان عرب که در کنار عربستان سعودی، منافع اقتصادی و سیاسی با ایران داشته و جایگاه ژئوپلیتیک کشور ما را به خوبی می‌شناسند به راحتی راضی به قطع کامل روابط با ایران با وجود فشارهای ریاض نیستند.