الگوی شناور اصولگرا - اصلاح‌طلب

صبح نو: تغییر قالب‌بندی‌های سیاسی در ایران همواره نقطه عطف‌هایی داشته و تغییر این صورت‌بندی‌ها مشمول مرور زمان بوده است. با این وجود برخی صاحب‌نظران معتقدند انتخابات اخیر مجلس می‌تواند یکی از بزنگاه‌های شفاف‌سازی در تعاملات سیاسی کشور باشد. در چند شماره گذشته، صبح نو تلاش کرد نظر برخی صاحب‌نظران جریان اصولگرایی را در این زمینه اخذ کند. در این شماره با تعدادی از فعالان سیاسی اصلاح‌طلب گفت‌وگو کرده‌ایم تا نظر آنان را درباره تغییر صورت‌بندی‌های سیاسی در ماه‌های اخیر بپرسیم. حق‌شناس: الگوی اصولگرا- اصلاح‌طلب در نوسان است آقای محمدجواد حق‌شناس عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی درباره مرزبندی جدید سیاسی بعد از انتخابات مجلس، گفت: شاهد یک درهم‌ریختگی در مرزبندی‌های سیاسی در فضای معطوف به انتخابات 92 و اوج آن در انتخابات مجلس 94 هستیم. او به تاریخچه تغییرات گفتمانی در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: الگوی سیاسی در ایران از ابتدای انقلاب اسلامی ناظر به فضای انقلابی شکل گرفت و از اواخر 1356 تا سال 1360 ادامه داشت. در این فضا شاهد بودیم که یک نوع فوران سیاسی ناشی از انقلاب شکل گرفت و احزاب زیادی وارد فضای سیاسی شدند. در سال 60 با اتفاقاتی که در صحنه سیاسی کشور افتاد، موجی از خشونت و ترور کشور را فراگرفت و برخی گروه‌های سیاسی وارد فاز مسلحانه شدند اما در نهایت فقط نیروهای مؤمن در صحنه باقی ماندند که تحت زعامت امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه) به فعالیت ادامه دادند. وی افزود: بعد از سقوط بنی‌صدر، عده دیگری از گروه‌ها عملاً از صحنه سیاسی کشور حذف شدند و گفتمان خط امام با دو گرایش اصلی چپ و راست سیاسی شکل گرفت که آن گفتمان نیز تقریباً تا سال 76 حاکمیت داشت. این عضو حزب اعتماد ملی ادامه داد: از سال 76 با روی کار آمدن دولتی جدید، شاهد الگوی قبلی راست و چپ نبودیم و فضای کشور دو قطبی جدیدی با نام اصلاح‌طلب- محافظه‌کار را تجربه کرد که بعدها محافظه‌کاران عنوان اصولگرا را برای خود انتخاب کردند. این روند تقریباً تا پایان دوره دوم ریاست‌جمهوری آقای احمدی‌نژاد ادامه داشت اما در این میان شاهد تولد جریان سومی بودیم که تلاش شد توسط دولت احمدی‌نژاد شکل بگیرد و آن رادیکالیسم برآمده از جریان اصولگرایی بود که این جریان توانست شورای شهر را فتح کنند. این جریان سه شاخص با عناوین جمعیت ایثارگران، جمعیت رهپویان و جبهه پایداری داشت و بعد از فوت آقای حبیب‌الله عسگراولادی، موتلفه جدید نیز به این سه گروه نزدیک شد. وی افزود: بعد از انتخابات 92 تغییراتی در فضای سیاسی رخ داد که این روند در انتخابات 94 مجلس خود را نشان داد. مهم‌ترین محوری که این تغییرات را شکل داد، داستان نگاه گروه‌های سیاسی به برجام بود. این تحول موجب شکل‌گیری یک ائتلاف میان اصلاح‌طلبان خارج از مجلس و جریان رهروان به ریاست آقای کاظم جلالی شد. در این میان جریان حامیان دولت با نام اعتدال و توسعه نیز تلاش می‌کردند در میانه قرار بگیرند. وی الگوی آینده صحنه سیاسی کشور را بر مبنای دو جریان «اعتدال» و «افراط» پیش‌بینی کرد و گفت: اعتدال‌گرایی را معتدلان دو جریان اصولگرا و اصلاح‌طلب تشکیل می‌دهند. روند فعلی کشور نشان می‌دهد الگوی اصولگرا- اصلاح‌طلب به‌ویژه بعد از انتخابات اخیر مجلس در حال نوسان است و تا انتخابات آینده ریاست‌جمهوری این وضعیت شناور خواهد بود. در یک سال آینده شاهد تحولات قابل توجه و ریزش‌ها و رویش‌هایی در جریان اصولگرا و اصلاح‌طلب خواهیم بود. کواکبیان: مرزبندی‌های سنتی را نمی‌توان به سادگی تغییر داد اما آقای مصطفی کواکبیان منتخب مجلس دهم و دبیر کل حزب مردم‌سالاری تقسیم‌بندی فعلی در صحنه سیاسی کشور را مناسب می‌داند و می‌گوید: در شرایط فعلی باید مرزبندی اصولگرا- اصلاح‌طلب را حفظ کنیم. البته همه جریان‌های سیاسی باید بر سر یک‌سری اصول مشترک توافق داشته باشند اما فعلاً غیر از این مرزبندی سیاسی، قالب دیگری پیش‌بینی نمی‌کنم. کواکبیان برخی اظهارنظرها درباره تقسیم مجلس دهم به سه قطب اصولگرا، اصلاح‌طلب و مستقلان را نادرست می‌داند و معتقد است: در مجلس دهم فراکسیون مستقلان شکل نمی‌گیرد. افرادی که با برند مستقل رأی آورده‌اند یا به فراکسیون اصولگرایان خواهند پیوست یا به فراکسیون امید می‌پیوندند. دبیر کل حزب مردم‌سالاری، همچنین تقسیم‌بندی جریان‌های سیاسی به برجامیان و نابرجامیان را نادرست می‌داند و می‌افزاید: برجام یک توافق بین‌المللی است و نمی‌تواند معیار تقسیم‌بندی‌های سیاسی قرار بگیرد. در زمان تصویب برجام شاهد بودیم اصلاح‌طلبان از برجام حمایت کردند، برخی اصولگرایان معتدل هم حمایت کردند یا در زمان انتخابات مجلس دهم شاهد بودیم بعضی اصولگرایان موافق برجام در کنار مخالفان آن در یک فهرست قرار گرفتند. وی در ادامه تاکید کرد: مرزبندی‌های سنتی در سپهر سیاسی کشور را نمی‌توان به سادگی تغییر داد. در گذشته نیز مرزبندی‌هایی مانند چپ و راست - جامعه روحانیت مبارز و مجمع روحانیون مبارز شکل گرفته بود. تغییرات در زمان فعلی نیز باید به مرور در گفت‌وگوهای سیاسی شکل بگیرند و به سادگی قابل تغییر نیستند. کمالی: اتفاقی نیفتاده که قالب‌های جدیدی شکل بگیرد آقای حسین کمالی دبیر کل حزب اسلامی کار نیز مانند کواکبیان فکر می‌کند و تقسیم‌بندی‌های فعلی را کافی می‌داند. او می‌گوید: فکر نمی‌کنم اتفاق خاصی در صحنه سیاسی کشور رخ داده باشد. تفکراتی در جامعه وجود دارند و طبقه‌بندی‌هایی داریم. البته اگر مرزبندی‌های جدیدی در صحنه سیاست ایران روی دهد، عجیب و غریب نیست. این موضوع بستگی به نیازها و ضرورت‌های امروز دارد. اگر نیازی احساس شود، مرزبندی‌های جدیدی اتفاق خواهد افتاد اما فکر می‌کنم گروه‌های سیاسی با همین طبقه‌بندی فعلی به فعالیت خود ادامه خواهند داد و این ضرورت هنوز احساس نشده است. کمالی در پاسخ به این پرسش که آیا انتخابات مجلس دهم مرزبندی‌ها را تغییر نداده است، می‌گوید: اتفاقی نیفتاده که مرزبندی جدیدی شکل بگیرند.