گرم شدن روابط عرب‌ها با اسرائیل به رهبری عربستان

خبرگزاری تسنیم: روابط اسرائیل و عربهای خلیج فارس در حالی علنی شده است که نگاهی به این روابط نشان می دهد که گرمی روابط دو طرف به دهه هشتاد و نود باز می گردد و اکنون عربهای خلیج فارس دشمنی با ایران را دستاویزی برای تقویت روابط با اسرائیل قرار داده اند. ملاقات‌های محرمانه اسرائیلی‌ها و سعودی‌ها در طول سه سال اخیر سه مسئول اسرائیلی به طور محرمانه با سه مسئول سعودی ملاقات داشتند و بنابر اعلام پایگاه بلومبرگ این دیدارها در رم ، جمهوری چک و نیز هند صورت گرفت. در جریان دیدارهای مزبور حاضران با خیال آسوده از چالش های مشترک سخن گفته و از ایران به عنوان دشمن مشترک یاد کردند و علاوه بر این به موضوع ثبات منطقه ای اشاره داشتند. دوری گولد و انور عشقی صدرنشین ملاقات‌های سعودی- اسرائیلی در این میان «دوری گولد» که در زمان انجام این ملاقات‌ها محقق مرکز سیاسی قدس بود در صدر سه مسئول اسرائیلی در دیدار با سعودی‌ها جا داشت و از سوی عربستان نیز می توان به انور عشقی که به خاندان حاکم سعودی نزدیک بوده و سفیر سابق عربستان در واشنگتن بود، اشاره کرد. در این دیدارها انور عشقی ملاحظات خود را به زبان انگلیسی ثبت کرد و «شمعون شبیرا» یکی دیگر از طرف‌های اسرائیلی که با مسئولان سعودی دیدار داشت و امروز رئیس هیئت وزارت خارجه اسرائیل بوده و در آن زمان به عنوان محقق مرکز سیاسی قدس در این گفت وگو ها حاضر شد، ملاحظات و نکات خود را به زبان عبری ثبت کرده است. نزدیک بودن توافق صلح بین اسرائیل و عربستان یک اسرائیلی که در این دیدارها حضور داشت در مورد جزئیات این ملاقات ها و بحث هایی که در جریان آن مطرح شد، گفت که توافق صلح با عربستان چیز دور از دسترسی نیست بلکه باید شرایط مناسب فراهم شود و این نیز تحقق خواهد یافت، هرچند این شرایط فردا مهیا نمی شود اما پشت کوههای سیاه نیست به این معنی که «هنگامی که گفت وگو با طرف سعودی پایان یافت به خود گفتیم اینجا خاورمیانه ای وجود دارد که به آینده بهتر آن بسیار امیدواریم». علنی شدن ملاقات های مسئولان سعودی و اسرائیلی در تابستان 2015 دیدارهای سعودی و اسرائیلی کاملا علنی شد، زیرا در جریان دیداری که در موسسه «پژوهش های واشنگتن» صورت گرفت، دوری گولد رو به انور عشقی و در برابر دوربین ها گفت که منافع مشترک زیادی بین دو طرف وجود دارد. دشمن مشترک در این میان نمی توان منافع مشترک و توسعه دامنه آن بین اسرائیل، اردن، مصر، عربستان و سایر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را که از آن تحت عنوان «ائتلاف سنی» یاد می شود، نادیده گرفت. چیزی که بر این منافع مشترک و مشابه مهر تایید می زند، نظر سنجی چند ماه پیش در عربستان است که نتایج آن نشان داد بیشتر سعودی ها بیش از اسرائیل از ایران بیم دارند و آن را عامل نگرانی خود می دانند. درست است که روابط اسرائیل و عرب های حاشیه خلیج فارس و نیز مصر بین امید و ناامیدی در نوسان است و سران عرب و اسرائیل گل و خار به یکدیگر می دهند، اما برخی شخصیت های بلندپایه اسرائیل به طور بی سابقه ای در جهان عرب در رفت وآمد هستند. روابط اسرائیل و مصر شاهد این رفت و آمدهای بی سابقه اینکه «اسحق مولخو» فرستاده بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل اخیرا بارها عازم قاهره شد و دوری گولد نیز سفارت اسرائیل را در قاهره بازگشایی کرد. علاوه بر این عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر با یک هیئت از رهبران یهود به رهبری «مالکولم هانلاین» که به نتانیاهو نزدیک است، دیدار کرد و جالب اینکه السیسی گفت که به طور دائم با نتانیاهو گفت‌وگو می کند. مصر پیش از اعلام خبر تسلیم دو جزیره صنافیر و تیران به عربستان به اسرائیل اطلاع داده بود که چنین تصمیمی دارد و در این میان آویگدور لیبرمن اخیرا فاش کرد که مصر به اسرائیل برای گفت‌وگو با حماس کمک می‌کند. دیدارها و رفت و آمدهای مسئولان سعودی و اسرائیلی شخصیت های بلندپایه امنیتی اسرائیلی از جمله رئیس موساد چندی پیش عازم عربستان شدند و پایگاههای اینترنتی آمریکایی به نقل از منابع عربی اعلام کردند که «یئیر لبید» در نیویورک با ترکی فیصل که رئیس سابق اطلاعات عربستان و سفیر این کشور در آمریکا بود، دیدار کرد. همچنین موشه یعلون وزیر جنگ اسرائیل با ترکی فیصل در مونیخ دیدار کرد حال آنکه فیصل پیش از آن گفته بود: عرب ها در گذشته به تلاش های اسرائیل برای آشتی دست رد زدند و امروز این اسرائیلی ها هستند که صلح را نمی پذیرند. سفر مسئولان اسرائیلی به ابوظبی و برقراری رفت و آمد هوایی در آغاز سال 2015 «یوفال اشتاینیتس» وزیر امور زیربنایی اسرائیل در ابوظبی با شخصیت های عالی رتبه اماراتی دیدار کرد به اضافه اینکه دوری گولد چند ماه پیش از آن عازم امارات شد و دفتر نمایندگی دیپلماتیک اسرائیل را در آنجا افتتاح کرد. بنابر برخی منابع در هفته دو پرواز بین ابوظبی و اسرائیل صورت می گیرد و دو تن از بازیکنان تیم والیبال اسرائیل به نام های «اریئیل هلمان» و «شون وایگا» اخیر در قطر بازی کردند بدون اینکه هیچ گونه دشمنی نسبت به خود احساس کنند. همکاری اطلاعاتی امنیتی اسرائیل و اردن به نوشته پایگاه میدل ایست، رئیس موساد سال گذشته با ملک عبدالله دوم پادشاه اردن دیدار کرد و «گادی ایزنکوت» رئیس ستاد ارتش نیز در دیدار با ملک عبدالله دوم در مورد دخالت روسیه در سوریه گفت وگو کرد، علاوه بر این دوری گولد یک سال پیش عازم اردن شد . در این مین «یئیر گولان» معاون رئیس ستاد ارتش اسرائیل در گفت وگو با خبرنگاران گفت: بازوهای امنیتی اسرائیل به منظور کمک به مصر و اردن در مبارزه با داعش، اطلاعاتی را در اختیار آنان قرار می دهند. همچنین بندر حیفا پر است از کامیون های اردنی به این معنی که تبادل کالا از اروپا به اردن از طریق خاک سوریه صورت می گرفت اما اکنون این کامیون ها وارد بندر حیفا می شود و 60 درصد از صادرات اردن به اروپا و ترکیه از طریق همین بندر صورت می گیرد. علاوه بر این تجارت مستقیم بین اردن و اسرائیل رو به افزایش است به این معنی که میانگین تجارت کشاورزی بین دو طرف درفاصله سال های 2010 تا 2014 بیش از 35 درصد افزایش داشت. حدود یک سال پیش ملک عبدالله پادشاه اردن تصمیم گرفت که نام اسرائیل را در نقشه ها و کتاب های تحصیلی وارد کند. اسرائیل و سودای نقشه جدید خاورمیانه در شرایطی که «ایوب قره» معاون وزیر همکاری منطقه ای نیز با شخصیت های بلندپایه اردنی در عقبه دیدار کرد، «یورام میتال» استاد دانشگاه بن گوریون گفت: چنانچه این رویکرد ادامه پیدا کند، نقشه ژئوسیاسی جدیدی را در خاورمیانه ایجاد خواهیم کرد. به نوشته میدل ایست، اسرائیل و اردن و نیز آمریکا اخیرا در مرزهای سوریه دست به مانور نظامی زده و با هواپیماهای روس درگیر شدند به اضافه اینکه اسرائیل به منظور جمع آوری اطلاعات هواپیماهای بدون سرنشین را به مرزهای مشترک سوریه و اردن اعزام کرد. سیاست خصمانه عربها علیه ایران و دوستی با اسرائیل اما «خالد بن أحمد آل خلیفة» وزیر خارجه بحرین چندی پیش گفت که ایران بیش از اسرائیل برای کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس و ثبات منطقه خاورمیانه تهدید به شمار می آید. «عبد الله الشمار» یک دیپلمات سابق سعودی نیز اخیرا در گفت‌وگو با وال استریت ژورنال گفت که اگر او اختیار تصمیم گیری ها را به دست داشت یک لحظه در همکاری با اسرائیل در تمام مسائل مربوط به سیاست هسته ای ایران تردید نمی کرد. «زئیف الکین» از وزیران کابینه اسرائیل نیز با وی در این خصوص موافق است و در گفت‌وگو با یک سایت خبری سعودی گفت که ایران تهدید مشترکی برای اسرائیل و عربستان به شمار می آید و «ما در اینجا خاورمیانه جدید به وجود نمی آوریم بلکه با دشمنان مشترک می جنگیم و این جنگ ها همواره به همکاری کامل منتهی نمی شود بلکه همکاری مقطعی و در مورد نقاط مشخصی است». بزرگنمایی خطر ایران برای دراز کردن دست دوستی به سوی اسرائیل در همین ارتباط « یوئیل جوجانسکی» در موسسه پژوهش‌های «امنیت داخلی» اسرائیل نیز گفت که ترس از ایران و افسوس خوردن به سیاست آمریکا در تمام مسائل مرتبط با این موضوع موجب همکاری بین اسرائیل و عربهای خلیج فارس شده است. وی افزود: بی تردید این وضعیت جای خوشبینی دارد و اخیرا روابط دو طرف با بهبود همراه شده است و بر همین اساس توافق شد که روابط با اسرائیل علنی شود. نکته ای که نباید از آن غافل ماند اینکه اگر مسئولان سعودی تا پیش از این نمی توانستند دیدارهای خود را با اسرائیلی ها علنی کنند، اما دیدار انور عشقی و دوری گولد به شکل علنی صورت گرفت و اکنون نیز بهبود روابط در پشت پرده در جریان است. در این مورد می توان به پرواز بین اسرائیل و ابوظبی اشاره کرد زیرا به نوشته میدل ایست، هواپیمای ایرباس در هفته دو بار از تل آویو به ابوظبی پرواز دارد و در این مسیر از فراز فرودگاه اردن عبور می کند و پس از توقف کوتاه به سمت ابوظبی حرکت می کند. رونق روابط تجاری عرب ها با اسرائیل نکته دیگر اینکه روابط تجاری برخی کشورهای عرب خلیج فارس با اسرائیل اکنون به طور محرمانه رو به رونق است و «ملفل» یکی از تجار اسرائیلی در این باره گفت که هرچند تاجران عرب هنگامی که در تماس تلفنی از آنان در مورد آمادگی برای صادرات طلا و جواهرات به اسرائیل سوال می کنم، تلفن را قطع می کنند، اما واقعیت و نیاز بر سیاست غلبه کرده است و روابط در این سطح نیز با کشورهای عربی در جریان است. آمادگی عربستان برای صادرات نفت به اسرائیل در این میان علی النعیمی که چند روز پیش از وزارت نفت عربستان کنار گذاشته شد، اخیرا گفته بود که کشورش آماده صادرات طلای سیاه به هر نقطه از دنیا از جمله اسرائیل است. جالب اینکه روابط تجاری بین اسرائیل و عرب ها در اصل از طریق ترکیه و قبرس صورت می گیرد به این معنی که اسرائیلی هایی که به طور مستقیم با کشورهای عرب خلیج فارس کار می کنند، هویت خود را علنی نمی کنند. پایگاه «لفانت» که به طور اختصاصی در زمینه الماس فعالیت دارد نقطه ارتباط بین فروشگاههای لفایف در نیویورک و لندن و دبی است و صدها اسرائیلی هر ساله با شرکت هواپیمایی قطر ایر و از فرودگاه دوحه عازم کشورهای شرق آسیا می شوند و به گفته یکی از مسئولان بورس اسرائیل« ما با آنها تبادل تجاری داریم». حدود نیم قرن روابط با اسرائیل از آغاز دهه هشتاد اسرائیل با کشورهای عرب خلیج فارس روابط تجاری داشته است و اوج این روابط آغاز دهه نود و زمانی بود که اسرائیل دفاتری را در قطر دایر کرد. گرم گرفتن قطر با اسرائیل در همین راستا تاجران سرشناسی مانند «اسحاق شوفا» و مدیران بانک «هبو علیم» در جستجوی فرصت های تجاری عازم کشورهای عرب خلیج فارس شدند و «ایتان فرتهایمر» یک تاجر اسرائیلی نیز برای جشنواره اسب های عرب به قطر رفت . همچنین محصولات کشاورزی، شیر، چوب و نیز وسایل الکترونیکی از اسرائیل به کشورهای عرب خلیج فارس سرازیر شده است و قطری ها در بین بازیکنان فوتبال اسرائیلی به دنبال مسئولانی برای تیم های خود بودند به اضافه اینکه اسرائیل در نمایشگاه سلاح قطر شرکت کرد. در این شرایط تاجرانی از کشورهای عرب خلیج فارس در جستجوی فرصت هایی برای معامله با اسرائیل برآمدند و بانک های این کشورها نیز امکان سرمایه گذاری در سهام های اسرائیل و بازار بورس تل آویو را بررسی کردند. علاوه بر این یکی از فرزندان خاندان حاکم یکی از کشورهای عرب چند آپارتمان توریستی در اسرائیل خریداری کرد. اما در سال 1995 روابط عربها و اسرائیل به دلیل ناامیدی عرب ها از سستی در روند صلح اسرائیلی- عربی عقب‌گرد داشت و از آن زمان این روابط با فراز و نشیب همراه بوده است. در فراز و نشیب این روابط دفتر نمایندگی اسرائیل در عمان در سال 2000 و در پی انتفاضه دوم فلسطین تعطیل شد و هشت سال پس از آن نیز دفتر منافع اسرائیل در قطر به دلیل عملیات «سرب گداخته» علیه غزه تعطیل شد. آیا روابط عربها و اسرائیل رو به اوج گرفتن است؟ با این تفاسیر این سوال مطرح است که آیا روابط اسرائیل و عرب های خلیج فارس در برابر یک اوج گرفتن جدید قرار دارد؟ در این خصوص می توان به اظهارات «اسحاق گال» کارشناس اقتصادی خاورمیانه که در مرکز «دیان» وابسته به دانشگاه تل آویو کار می کند، اشاره کرد. وی گفت: ما تقریبا در بازارهای کشورهای عرب خلیج فارس حضور نداریم بلکه در فواصل زمانی مختلف کالاهای مورد نیازشان را به طور غیرمستقیم به آنان می فروشیم اما بیشتر مسائل را نمی توان زیرمیزی انجام داد . گال افزود: ما در کشورهای عربی خلیج فارس فاقد روابط اقتصادی هستیم و از نظر سیاسی نیز اسرائیلی ها نمی توانند با گذرنامه اسرائیلی وارد این کشورها شوند و اگر این کشورها منافع امنیتی با اسرائیل داشته باشند با آن وارد گفت‌وگو می شوند که این نیز به شکل پنهانی صورت می گیرد. روابط پیدا و پنهان عربستان با اسرائیل نکته قابل ملاحظه اینکه روابط اسرائیل با کشورهای مزبور بیشتر به شکل پنهانی صورت می گیرد هر چند این روابط در فواصل زمانی مختلف برملا می شود به این معنی که برخی سعودهای نزدیک به خاندان حاکم در صفحه تویتر به نام مجتهد از خرید هواپیما از اسرائیل به واسطه آفریقای جنوبی خبر دادند. بخش دیگری از این روابط که برملا شد از سوی مجله آتلانتیک بود مبنی بر اینکه اسرائیل به عربستان پیشنهاد کرد که سامانه گنبد آهنین را دریافت کند تا در جنگ علیه یمن مورد استفاده قرار دهد به اضافه اینکه اسرائیل حمله عربستان به یمن را تایید کرد. علاوه بر این روابط امنیتی اسرائیل با مصر قوی است و مصر در دو سال اخیر نیروهای نظامی خود را وارد صحرای سینا کرد حال اینکه بر اساس توافق صلح با اسرائیل این اقدام ممنوع است اما موافقت اسرائیل با این اقدام نشان دهنده تغییر دراماتیک روابط دو طرف است که گفته می شو در راستای کمک به مصر در جنگ علیه داعش در صحرای سیناء صورت می گیرد. در این میان باید پرسید اگر فرض را بر این بگذاریم که نیروهای مصری تروریسم را در صحرای سیناء از بین برده و در این محل مستقر شوند، اسرائیل با این وضعیت موافقت خواهد کرد؟ در پاسخ باید گفت که نمی توان موافقت اسرائیل با این موضوع را تایید کرد. به هر حال اکنون در منطقه تغییراتی رخ داده است که دو سال پیش غیرقابل انتظار بوده و توهم به شمار می آمد.