هدایت تحصیلی غافل از واقعیات بازار کار

خبرگزاری مهر: موج گرایش به رشته تجربی در سال‌های اخیر موجب شده است، کارشناسان آموزشی در تریبون های مختلف به دانش‌آموزان و خانواده آن ها از عواقب این گرایش دیوانه‌وار هشدار دهند. موجی که به غیر از دانش‌آموزان پیش‌دانشگاهی سال گذشته هفت هزار نفر پشت‌کنکوری را در آزمون کنکور مجبور به رقابت ساخت و امروز به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های توسعه متوازن تحصیلی تبدیل شده است. با این وجود بررسی میدانی مهر نشان می‌دهد، نه تنها دلایل قانع‌کننده‌ای در توجه بیش از حد به رشته تجربی وجود دارد، بلکه توسعه متوازن نیز بی‌توجه به این دلایل بوده و با غفلت از واقعیت‌های بازار کار به دنبال ترغیب دانش‌آموز به رشته‌های دیگر است. پزشکی پول‌سازترین رشته تحصیلی در کنکور سال گذشته ۱۱ هزار نفر از ۱۸ هزار و ۷۰۰ نفر داوطلب در رشته تجربی رقابت کردند. رقمی که هر چند تکان‌دهنده اما تجربه چندین کنکور پیش از خود نیز هست. دانش‌آموزان اردبیلی در مدارس بیشتر بر روی رشته تجربی انگشت گذاشته و برخی با علاقه‌مندی و برخی به اجبار والدین در این رشته تحصیل می‌کنند. خیل عظیم پشت‌کنکوری‌ها که در سال گذشته به هفت هزار نفر می‌رسد نیز نشان می‌دهد، نه تنها در سال اول بلکه سال‌ها و سال‌ها دانش‌آموز پشت‌کنکوری آرزوی شکستن سد کنکور و تحصیل در رشته تجربی را دارد. اما نگاه عمیق‌تر در دلایل این گرایش نشان می‌دهد در برخی مواقع دانش‌آموزان انتخاب معقولی نیز داشته‌اند. یکی از والدین اردبیلی که فرزند خود را ملزم به تحصیل در رشته تجربی کرده است، به خبرنگار مهر گفت: هر پدر و مادری آرزوی موفقیت فرزند خود را دارد و بدی وی را نمی‌خواهد. علی سلطانی تأکید کرد: در حال حاضر نگاهی به وضعیت رشته‌ها نشان می‌دهد، رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی پول‌سازترین رشته‌ها است و درآمد یک پزشک عمومی می‌تواند بیشتر از دکترای عمران باشد. از سویی آینده شغلی در این رشته تضمین شده است. درآمد یک پزشک عمومی می‌تواند بیشتر از دکترای عمران باشد. از سویی آینده شغلی در این رشته تضمین شده است وی با بیان اینکه بسیاری از مهندسان در اردبیل بیکار بوده و یا شغل مناسبی ندارند، افزود: به خصوص برای دختران رشته پزشکی مناسب است و می‌تواند آینده زندگی وی را تأمین کند. این اظهارات در حالی است که دلایل گرایش به رشته تجربی اغلب در نگرانی کارشناسان طرح نمی‌شود و با این وجود در تائید اظهارات این شهروند باید گفت بعد از اجرای طرح نظام تحول سلامت و افزایش قابل‌توجه دستمزد پزشکان گرایش به رشته‌های تجربی به‌واقع افزایش یافته است. پزشکی و دندان‌پزشکی اولویت اصلی است معاون متوسطه آموزش‌وپرورش استان اردبیل از جمله کارشناسانی است که بارها نگرانی خود را نسبت به این گرایش بیش از حد اعلام کرده است. شهداد عبداللهی تصریح کرد: بنده در مشاوره‌هایی که داشتم کارشناس ارشد عمران تمایل به شرکت در کنکور تجربی نشان داده و در خواست مشاوره کرده است که در صورت شرکت کردن چقدر شانس قبولی دارد. وی با تأکید به ضرورت مهار گرایش بیش از حد به رشته‌های تجربی متذکر شد: ما دو طرح سهمیه‌بندی رشته‌ها و معرفی رشته‌های فنی و حرفه‌ای به خانواده‌ها را پیشنهاد کردیم. هر چند گرایش بیش از حد به تجربی دانش‌آموزان و مشتاقان بسیاری را پشت سد کنکور به صف کرده است، اما در رشته تجربی نیز گرایش و نقطه تمرکز دانش‌آموزان تنها به چند رشته معطوف شده است. یک دانش‌آموز اردبیلی تأکید دارد که تجربی‌ها در بین همه رشته‌ها فقط به دنبال پزشکی و دندان‌پزشکی هستند و خیلی از رشته‌های دیگر را به مانند رشته‌های ریاضی و انسانی اصلاً دنبال نمی‌کنند. در واقع تمرکز علاقه‌مندی در رشته تجربی را می‌توان در دو رشته پزشکی و دندان‌پزشکی و در نهایت داروسازی مشاهده کرد. موضوعی که بار دیگر به وضعیت بازار کار باز گشته و نشان می‌دهد برخی سیاست‌های اجرایی از جمله حمایت از وضعیت شغلی مشاغل خاص می‌تواند حتی سلایق دانش‌آموزان را تغییر دهد. جایگاه اجتماعی رشته پزشکی در عین حال یکی از دلایل انتخاب رشته‌های تجربی جایگاه اجتماعی قائل به این رشته‌ها است. از دیرباز رشته‌های پزشکی از جایگاه قابل‌توجهی در اجتماع برخوردار بوده و طبابت شغلی با اهمیت و با پرستیژ ویژه تصور شده است. چنین نگاهی همچنان در جریان است و برخی خانواده‌ها به دلیل همین جایگاه اجتماعی فرزندان خود را ترغیب و حتی در برخی مواقع ملزم به تحصیل در رشته تجربی می‌کنند. با این وجود سؤال این است که چرا رشته‌های تحصیلی دیگر جایگاه مطلوبی نداشته و به عنوان مثال کارشناس جغرافیا و یا کارشناس میکروبیولوژی نمی‌تواند با یک پزشک رقابت کند. برخی کارشناسان تحصیلی دلیل شکل‌گیری این دیدگاه در درازمدت را به غفلت از واقعیت‌های بازار کار و ضعف اطلاع‌رسانی مرتبط می‌دانند. به طور مثال اهمیت رشته تاریخ یا جغرافیا برای بیشتر شهروندان قابل‌پذیرش نیست. معاون متوسطه آموزش‌وپرورش استان معتقد است اگر بسیاری از رشته‌ها از جمله رشته‌های فنی و حرفه‌ای به درستی معرفی می‌شد و خانواده‌ها شناخت کافی از آن داشتند، گرایش به رشته‌ها افزایش می‌یافت. لازم به تأکید است نه تنها عدم شناخت بلکه وضعیت بازار کار و بی‌توجهی به تربیت مهارتی فرد در یک رشته نیز خود به گرایش بیش از حد دامن زده است. در واقع بیش از آنکه خانواده‌ها به دنبال تربیت فرزند خود به عنوان یک فرد متخصص و ماهر در رشته خاصی باشند، سهل‌ترین گزینه را که مورد تائید افکار عمومی است به عنوان معیار انتخاب رشته دانش‌آموز قرار می‌دهند. ریزش بازار کار فنی و حرفه‌ای بررسی میدانی مهر نشان می‌دهد گرایش قوی به رشته تجربی در وضعیتی که شرح آن رفت به قوت خود باقی است و حتی سهمیه‌بندی رشته‌ها نیز نمی‌توان این تمایل قلبی را خنثی کند. از سویی توجه به رشته‌های فنی و حرفه‌ای و آموزش آن در وضعیتی است که در بین رشته‌های فنی و حرفه‌ای نیز گروهی و نه تمام رشته‌ها وضعیت بازار کار مناسب دارند. مدیر آموزش‌وپرورش ناحیه دو اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: ما طی سال‌های اخیر با ریزش دانش‌آموز در رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش مواجه ایم. جاهد شعاع با اشاره به کاهش تعداد دانش‌آموزان فنی و حرفه‌ای از سه هزار و ۶۰۷ نفر به دو هزار و ۹۰۸ نفر تأکید کرد: دلیل عمده این کاهش اشباع شدن بازار کار بسیاری از رشته‌ها است. وی افزود: با تبلیغ‌های نادرست بازار کار برخی رشته‌ها مانند عمران و برق اشباع شده و از سویی اولیا نیز به درستی توجیه نشده‌اند. با تبلیغ‌های نادرست بازار کار برخی رشته‌ها مانند عمران و برق اشباع شده و از سویی اولیا نیز به درستی توجیه نشده‌اند مدیر آموزش‌وپرورش ناحیه دو اردبیل معتقد است ۹۰ درصد دانش‌آموزان اعتقاد به رشته پزشکی و دندان‌پزشکی دارند و امروز اگر به دنبال تغییر این دیدگاه هستیم باید رشته‌هایی با بازار کار مطلوب معرفی شود. این تأکید از سوی معاون متوسطه آموزش‌وپرورش استان نیز پذیرفته است و معتقد است در حال حاضر برخی رشته‌ها در وضعیت مطلوبی قرار دارند. برنامه هدایت تحصیلی دانش‌آموزان اردبیلی که طی روزهای آتی آغاز می‌شود، نیازمند توجه به اقتضائات بازار کار است. به عنوان مثال وضعیت شغلی برخی رشته‌ها در سالی که دانش‌آموز به فارغ‌التحصیل آن رشته تبدیل می‌شود، مطالعه نمی‌شود. از سویی فعالیت شغلی در رشته غیر مرتبط تحصیلی به آفت بازار کار اردبیل تبدیل شده است و ترکیبی از این عوامل که بیکاری برخی رشته‌ها را تشدید کرده موجب گرایش موج وار به رشته‌های خاصی می‌شود. برخی دانش‌آموزان معتقدند در وضعیتی که رشته فنی و حرفه‌ای جایگاه مطلوب اجتماعی ندارد بهتر است پشت کنکور بمانند تا حداقل از رشته مناسبی فارغ‌التحصیل شوند. چنین فرایندی و التهاب بازار کار در کنار تجربه دانش‌آموزان دیروز و فارغ‌التحصیلان بیکار دانشگاهی امروز موجب شده است، موضوع انتخاب رشته به‌واقع اهمیت داشته و سرنوشت دانش‌آموز را متحول سازد. اقدامی که این روزها نیازمند همیاری دقیق مشاوران با دانش‌آموز و والدین آن ها و آگاهی از وضعیت بازار کار با مطالعه کلان هر رشته می‌تواند از ترس و اضطراب خود کاسته و به‌واقع دانش‌آموز را به عنوان آینده‌ساز جامعه آماده سازد.