پنج سال بعد از مرگ بن لادن القاعده هنوز پابرجاست

خبرگزاری ایسنا: خبرگزاری فرانسه در گزارشی درباره وضعیت گروه القاعده پنج سال بعد از کشته شدن اسامه بن لادن، رهبر درگذشته این گروه در حمله نیروهای ویژه آمریکایی در خاک پاکستان می نویسد: «کارشناسان می‌گویند، گروه تروریستی داعش تا حد زیادی جای القاعده را به عنوان برجسته‌ترین گروه تروریستی جهان گرفته است اما با این حال القاعده همچنان یک نیروی قدرتمند و تهدید خطرناک است. القاعده پس از آنکه سال گذشته میلادی از طریق عوامل خود کشتاری را علیه مجله فُکاهی "شارلی ابدو" در پاریس به راه انداخت و دست به یک سری حملات مسلحانه در غرب آفریقا زد، نشان داده که همچنان می‌تواند حملات چشمگیر خود را ادامه دهد. شبه نظامیان القاعده همچنین از آشوب در سوریه و یمن استفاده کردند تا کنترل بخش چشمگیری از اراضی را در این کشورها به دست آورند. آنها در این کشورها سعی دارند خود را به عنوان یک آلترناتیو برای اقدامات بی‌رحمانه داعش نشان دهند. پس از آنکه نیروهای ویژه آمریکا در دوم مه 2011 اسامه بن لادن را در مخفیگاهش در پاکستان کشتند گروهی که او در اواخر دهه 1980 پایه گذاری کرده بود به شدت آسیب دید و بسیاری از رهبران و شبه نظامیان القاعده در به اصطلاح جنگ با تروریسم آمریکا کشته و یا دستگیر شدند. با معرفی ایمن الظواهری به عنوان رهبر جدید القاعده و جانشین بن لادن، نارضایتی در داخل رده‌های این افراطگران افزایش یافت . در آن زمان گروه داعش یکی از گروه‌های وابسته به القاعده بود و به عنوان شاخه القاعده در عراق محسوب می‌شد اما با افزایش این نارضایتی از القاعده جدا شد و نام خود را به اصطلاح گروه "دولت اسلامی عراق و شام" یا همان داعش گذاشت. این گروه بعد از تصرف بخش‌های وسیعی از عراق و سوریه در سال 2014 یک به اصطلاح خلافت را در مناطق تحت کنترل خود اعلام کرده و از آن به بعد نیز خودش را به طور خلاصه "دولت اسلامی" معرفی کرد. از آن زمان به بعد داعش، القاعده را به عنوان شریک سابق خود تحت الشعاع قرار داد و هزاران تن از افراط گران را جذب خود کرد و مسئولیت حملات مرگباری که صدها کشته در بروکسل، پاریس، تونس، ترکیه، لبنان، یمن، عربستان بر جای گذاشتند و حتی سرنگونی یک هواپیمای مسافربری روسیه بر فراز مصر را به عهده گرفت. ماشین جنگی رسانه‌ای ابوبکر البغدادی به عنوان امیر خودخوانده داعش توانسته بیعت بسیاری از نیروهای افراطگر دیگر در خاورمیانه و فراتر از آن را به دست آورده و مشخصا یکسری گروه‌های قدرتمند مرتبط با داعش را که در لیبی و شبه جزیره سیناء مصر فعالیت دارند زیر مجموعه خود قرار دهد. ژان پی‌یر فیلیو، یک کارشناس امور گروه‌های افراطگر مستقر در پاریس گفت: داعش به طور خاص توانسته استفاده فراوانی از تکنولوژی‌های جدید برای جلوتر زدن از رقیب خود که کمتر به سراغ تکنولوژی رفته، داشته باشد. فیلیو خاطرنشان کرد: با توجه به ماشین جنگی رسانه‌ای که داعش توانسته با موفقیت ایجاد کند تبلیغات القاعده در شبکه‌های اجتماعی دیگر چشمگیر نیستند. وی افزود: القاعده به جز در منطقه صحرای ساحل در شمال آفریقا در همه مناطق دیگر در مقابل داعش شکست خورده است. ویلیام مک کنتس، کارشناس موسسه بروکینگز واشنگتن گفت: القاعده بخشی از اراضی خود را در مقابل داعش از دست داده است اما این سازمان توانسته خود را بازیابی کند. مک کنتس گفت: القاعده در یمن و سوریه حضور قدرتمندی دارد. در سوریه شاخه وابسته به القاعده یعنی جبهه النصره از نیروهای قدرتمندی است که با حکومت بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه می‌جنگند و توانسته بخش‌های وسیعی از استان ادلب در شمال سوریه را کنترل کند. همچنین شاخه محلی القاعده در یمن یعنی گروه "القاعده در شبه جزیره عرب" نیز در جنوب و جنوب شرق این کشور از جنگ دولت منصور هادی با شبه نظامیان حوثی استفاده کرده و اراضی قابل توجهی را تصرف کرده است. با این حال چند روز پیش یکسری سربازان یمنی وفادار به منصور هادی توانستند شهر مکلا را که بیش از یک سال پیش توسط القاعده اشغال شد بازپس بگیرند و به این ترتیب گروه القاعده در شبه جزیره عرب ضربه سختی خورد. حملات در پاریس، غرب آفریقا و دیگر نقاط مک کنتس اظهار داشت: القاعده در شبه جزیره عرب همچنان گروه افراطگر اصلی در یمن با داشتن هزاران عضو است در حالی که شاخه وابسته به داعش در یمن تنها چندصد نیرو دارد. این در حالی است که گروه القاعده در شبه جزیره عرب از سوی واشنگتن به عنوان خطرناک‌ترین و سازمان یافته ترین شاخه القاعده در نظر گرفته شده است. این گروه مسئولیت یکی از مهمترین حملات در سال‌های اخیر در اروپا را به عهده گرفت. در ژانویه 2015 افراد مسلح وابسته به این گروه القاعده دفاتر مجله فکاهی شارلی ابدو در شهر پاریس را با مسلسل و دیگر سلاح‌ها هدف حمله قرار داده و 12 تن را کشتند. یک شاخه دیگر القاعده به نام "القاعده در مغرب اسلامی" نیز دست به یکسری حملات علیه هتل‌ها و رستوران‌ها در کشورهای مالی، بورکینافاسو و ساحل عاج زده که ده‌ها کشته شامل تعداد زیادی خارجی برجای گذاشته‌اند. گروه مشاوره اطلاعاتی موسوم به گروه "سوفان" مستقر در نیویویورک در ماه مارس گفت: حملات در غرب آفریقا بار دیگر حضور منطقه‌ای القاعده در مغرب اسلامی و گسترش دامنه فعالیت‌ این گروه را نشان می‌دهد. این گروه اعلام کرد: القاعده در مغرب اسلامی از مساله حملات تروریستی برای به چالش کشیدن نفوذ گروه داعش استفاده کرده و به دنبال نشان دادن و تقویت حمایت‌های محلی از خود بوده است و در عین حال قصد داشته نشان دهد که بعد از اختلافات زیانبار اولیه اکنون متحد است. از سوی دیگر اندیشکده "گروه بحران بین الملل" نیز استدلال کرد، اگرچه داعش دورنمای فعالیت‌های تروریستی در جهان را تغییر داده است اما همزمان القاعده نیز متحول شده و شاخه‌های آن در شمال آفریقا، سومالی، سوریه و یمن همچنان قدرتمند هستند و برخی از آنها حتی از قبل هم قدرتمندتر شده‌اند. این اندیشکده مستقر در بروکسل گفت: برخی از این شبه نظامیان خود را وارد شورش‌های محلی کردند و سطحی از عملگرایی را از خود نشان داده و در عین حال نسبت به کشتار مسلمانان دیگر و همچنین رعایت هنجارهای محلی احتیاط به خرج می دهند. مقام‌های القاعده در یمن و دیگر کشورها در سال‌های اخیر عمدتا داعش را به دلیل برخی از اقداماتش از جمله بمب‌گذاری در مساجد شیعیان محکوم کردند. آمریکا به وضوح همچنان القاعده را یک تهدید مهم می‌داند و یک جنگ پهپادی قدرتمند را علیه این گروه در یمن پیگیری می‌کند. حملات آمریکا تاکنون باعث کشته شدن بسیاری از عاملان القاعده شامل ناصر الوحیشی مقام شماره دو ارشد القاعده در ژوئن 2015 شد. در ماه مارس نیز در حمله هوایی آمریکا علیه کمپ آموزشی گروه "القاعده در شبه جزیره عرب" واقع در یمن دست کم 71 تن از نیروهای این گروه کشته شدند. آلن رودیه، افسر اطلاعاتی سابق که در اوایل آوریل مطلبی را برای وب سایت فرانسوی "آتلانتیکو" نوشت اظهار داشت: با وجود آنکه داعش در صحنه جهانی جایگاه القاعده را ربوده اما القاعده به لحاظ بلندمدت جایگاه بهتری پیدا کرده است. به گفته وی، داعش با عجله به خرج دادن در اعلام خلافت و اعمال حاکمیت باعث شد که تبدیل به یک هدف آسان‌تر شود و هزاران تن از حامیان آن در حملات هوایی روسیه و ائتلاف تحت رهبری آمریکا کشته شدند. همچنین حکومت سخت‌گیرانه داعش باعث منزجر شدن بسیاری از حامیان بالقوه آن شده و گروه‌هایی مثل جبهه النصره به جای آن به دنبال همکاری با نیروهای محلی در مناطق تحت کنترلشان بوده‌اند. رودیه نوشت: مرگ بیانگذار القاعده به هیچ وجه به معنی پایان کار این گروه نیست. جنگ آنها قرار است چندین دهه ادامه پیدا کند.»