چرا شورای امنیت در قبال بحران یمن آلت دست عربستان شد؟

خبرگزاری فارس: رژیم عربستان سعودی با سوءاستفاده از روابطش با قدرتهای بزرگ در شورای امنیت، ضمن خاموش کردن صدای منتقدین مانع صدور قطعنامه‌ها و آغاز تحقیقات درباره جنایات ریاض در جنگ خونین یمن و به خاک و خون کشیده شدن بیگناهان و نابودی این کشور فقیر عربی می شوند.

عربستان سعودی و متحدانش در حوزه خلیج فارس هیچ کرسی در شورای امنیت سازمان ملل در اختیار ندارند اما ریاض و متحدانش طی سال گذشته از روابط دیپلماتیک خود به مانند یک قدرت بزرگ استفاده کرده و راهبرد این شورای 15 عضوی در قبال یمن را شکل داده و به طور موثری با نادیده گرفتن شورای امنیت هر جنایتی را که می خواستند در جنگ 13 ماهه علیه یمن و شیعیانش صورت داده اند.

آمریکا و انگلیس-دو عضو دارای حق وتوی شورای امنیت- عمدتا مدیریت بحران یمن را به شورای همکاری خلیج فارس واگذار کرده‌اند که ریاض هدایت آن را بر عهده داشته است اما هردو در ماه‌های اخیر نسبت به این امر ابراز نگرانی فزاینده‌ای کرده اند که ارتشهای کشورهای عربی در حال پیشبرد جنگی همه جانبه هستند که به نابودی گسترده فقیرترین و ضعیف‌ترین کشور غرب آسیا منجر شده است.

بررسی دیپلماسی عربستان سعودی در قبال یمن از واقعیتهای تلخ پرده برمی دارد که چگونه یک متحد اصلی آمریکا از آزادی عمل بسیاری در قدرتمندترین نهاد امنیتی جهان برخوردار شده است. در واقع عربستان با همکاری متحدانش به ویژه آمریکا، انگلیس و مصر در جلوگیری از اقداماتی به منظور توقف اقدامات نظامی و برجسته کردن هزینه‌های بشردوستانه جنگ خونین یمن، موفق عمل کرده است به گونه‌ای که «آکشایا کومار» معاون مدیر امور سازمان ملل در دیده‌بان حقوق بشر در این باره می گوید که «عربستان و متحدانش حتی هنگامی که در جلسات شورای امنیت حضور ندارند هم از توانایی شکل دادن به بحثها درباره یمن برخوردارند. آنها این توانایی را دارند که رویکرد یکجانبه‌ای را برای چگونگی مدیریت اوضاع یمن از سوی شورای امنیت به ویژه در قبال نقضهایی که در یمن روی می دهد و شورای امنیت در قبال آنها سکوت اختیار کرده،‌تحمیل کنند.»

این در حالی است که نحوه برخورد شورای امنیت با بحران یمن با نحوه برخورد آن با موضوع سوریه بشدت در تضاد است که طی آن آمریکا و متحدان غربی و عربی آن قطعنامه‌هایی را ارائه داده اند که از دولت سوریه و گروه‌های مسلح خواستار دسترسی امدادرسانان به مردم نیازمند شده است. واشنگتن و متحدانش در عین حال، خواستار برگزاری دادگاه کیفری بین‌المللی در قبال خشونتها در سوریه شده‌اند.

با این حال هنگامی که نیوزلند طی سال جاری میلادی از شورای امنیت قویا خواستار صدور قطعنامه‌ای شد که خواستار دسترسی امدادرسانان به نیازمندان در یمن شده بود، با مقاومت شدید دیگر اعضا روبرو شد.

عبدالله المعلمی سفیر عربستان در سازمان ملل به طور علنی این پیشنهاد را غیرضروری خواند و مصر در پشت درهای بسته ابتکار عمل را به دست گرفت و از شورای امنیت قویا خواستار دست نزدن به اقدامی شد تا مشورتهای لازم با عربستان صورت گیرد.

انگلیس که در ابتدا از پیشنهاد نیوزلند حمایت کرده بود، تغییر رویه داده و این طرح را مسکوت گذاشت. لندن واشنگتن را متقاعد کرد تا دست به اقدامی در این رابطه نزند و اینگونه استدلال کرد که این اقدام ممکن است با مذاکرات صلحی که به طور پنهانی از سوی عربستان در سال جاری با مبارزان حوثی دنبال می شد، تداخل پیدا کند. در نهایت شورای امنیت این پیشنهاد را بایگانی کرد.

در پی بروز درگیری بین مبارزان حوثی با نیروهای دولتی، ائتلافی به رهبری عربستان تحت حمایت لجستیکی و اطلاعاتی آمریکا حملات هوایی شدیدی را علیه مواضع نیروهای حوثی آغاز کرد و این درگیری زمینه‌ساز بروز خشونتهای خونین و بی سابقه، نقض گسترده حقوق بشر و کشته شدن بیش از 6 هزار و 400 نفر شد که نیمی از آن را غیرنظامیان تشکیل می دادند و باعث بی خانمان شدن بیش از 2.8 میلیون نفر شد.

محدودیتهای اعمالی از سوی ائتلاف تحت رهبری عربستان علیه ارسال سوخت، مواد غذایی و دیگر مایحتاجهای ضروری به یمن باعث افزایش مشکلات مردم یمن شد و اکثریت مردم را به کمکهای خارجی وابسته کرد. بر اساس ارزیابی‌های یونیسف طی سال گذشته میلادی بیش از 10 هزار کودک زیر 5 سال در نتیجه بیماری‌های قابل جلوگیری جان خود را از دست دادند.

ریاض و متحدانش کمی پس از آغاز جنگ خواستار حمایت شورای امنیت در قبال قطعنامه‌ای شدند که درخواست آنها مبنی بر اینکه حوثی‌ها سلاح را زمین گذاشته و دولت عبدله الربه هادی را به رسمیت می شناسد، تقویت می کرد.

آمریکا و انگلیس که در آن زمان خواستار حمایت ریاض در قبال مذاکرات هسته‌ای با ایران بودند، به ریاض اجازه دادن که رهبری را به دست بگیرد.

پیش‌نویس قطعنامه اولیه که از سوی عربستان و دیگر دیپلماتهای کشورهای عربی خلیج فارس تدوین شده و از سوی اردن به شورای امنیت ارائه شد که به عنوان عضو ائتلاف تحت رهبری ریاض در آن مقطع به عنوان تنها دولت عربی در شورای امنیت دارای کرسی بود. امان در عین حال دور اول مذاکرات را رهبری کرد و آمریکا و انگلیس و فرانسه توصیه‌هایی درباره پیش‌نویس قطعنامه ارائه دادند. با این حال هنگامی که مذاکره کنندگان با روسیه به بن‌بست رسیدند، این سفیر عربستان بود که به طور مستقیم با ویتالی چورکین سفیر روسیه در سازمان ملل به مذاکره پرداخت.

منتقدان در داخل و خارج شورای امنیت بر این باورند که قطعنامه پیشنهادی به نحوی تنظیم شده که بشدت مطلوب دولت یمن است و از آن زمان زبان قطعنامه به نقطه اختلاف در مذاکرات سیاسی بدل شده است. حوثی‌ها بر این باورند که آنچه که از لحن قطعنامه برمی آید به منزله تسلیم بی چون و چرای آنهاست با این حال عربستان و متحدان عربش در خلیج فارس می گویند که رویکرد آنها به درستی می تواند مانع دستیابی حوثی‌ها به آنچه که شود که نمی توانستند از طریق مذاکره به دست آورند.

مذاکرات اخیر عربستان با حوثی‌ها به توقف خشونتها در 10 آوریل در یمن منجر شد و راه را برای مذاکرات سیاسی با هدف دستیابی به صلح هموار کرد که در کویت در جریان است اما آتش بس باعث پایان یافتن درگیری‌ها از سوی ائتلاف تحت رهبری عربستان نشد که اخیرا جبهه جدید نظامی علیه القاعده گشوده است.

ریاض اینگونه استدلال کرده قطعنامه جدیدی که بر امدادرسانی به یمنی‌ها متمرکز است-نظیر قطعنامه‌ای که از سوی نیوزلند پیشنهاد شد- صرفا باعث تشویق حوثی‌ها به نادیده گرفتن تعهداتش به منظور زمین گذاشتن سلاحهای خود خواهد شد همانگونه که پیشنهاد اولیه اردن و عربستان این امر را ملزم کرده بود.

این در حالی است که ارزیابیهای سازمان ملل تصریح می کنند که ائتلاف تحت رهبری عربستان به واسطه قدرت آتشی که دارند، نقضهای بسیار بیشتری را در مقایسه با مبارزان حوثی مرتکب شده‌اند در عین حال که عربستان سپتامبر گذشته به همراه بحرین، قطر و امارات عربی متحده به طور موثری تلاشها از سوی هلند به منظور آغاز تحقیقات شورای حقوق بشر سازمان ملل درباره نقض قوانین بین‌المللی بشردوستانه از سوی دو طرف در مناقشه یمن را متوقف کردند. طرح اولیه در ابتدا حمایت سفیر انگلیس در ژنو را کسب کرد اما آمریکا و انگلیس چندی بعد، از هلند خواستار پیگیری توافقی شدند که هادی و دولتهای حامی وی در حوزه خلیج فارس از آن حمایت کنند که در نهایت این امر به کنار گذاشته شد.

از سویی آمریکا و اردن تلاشها برای اعزام فرستاده‌ای از سوی شورای امنیت به منظور دیدار با نمایندگان طرفهای در حال جنگ در یمن را متوقف کردند. این ابتکار در اکتبر سال 2015 از طرفهای درگیر در جنگ قویا می خواست به تعهدات خود در قبال احترام و پایبندی به قوانین بشردوستانه بین المللی و حقوق بشر پایبند بمانند و با کمیته کارشناسان سازمان ملل درباره چگونگی رعایت حقوق بشر در یمن همکاری کند.

این طرح حمایت گسترده‌ای در شورا به ویژه از سوی انگلیس و فرانسه و در عین حال از سوی رقبای آمریکا یعنی روسیه و چین کسب کرد اما آمریکا ملاحظاتی را مطرح کرد و اردن نیز که در آن مقطع زمانی تنها دولت عرب عضو شورا بود، به طور رسمی این پیشنهاد را بلوکه کرد.

عربستان و متحدان عربش با بهره‌گیری از حمایت متحدان غربی و قدرتهای شورای امنیت تا به حال مانع هرگونه قطعنامه‌ای در این شورا شده‌اند که جنایات و نقض گسترده حقوق بشر از سوی ائتلاف تحت رهبری ریاض در یمن را محکوم کند. شورای امنیت سازمان ملل به جای آنکه به وظیفه ذاتی خود یعنی حفظ صلح و امنیت بین‌المللی بپردازد بیشتر به عنوان شورای امنیت عربستان سعودی ایفای نفش کرده و با سکوت در برابر جنایات ریاض در حق مردم بیگناه و مظلوم یمن، عربستان و متحدانش را به تداوم جنیاتش در یمن جسورتر کرده است.