آیا هنوز برجام نقض نشده‌است؟

خبرگزاری فارس: علیرضا قربانی، فعال و کارشناس مسائل سیاسی در یادداشتی درخصوص وقایع پس از برجام نوشت:

روی کاغذ همه‌چیز خوب پیش می‌رود. کار به‌جایی رسیده که وزیران امور خارجه ایران و آمریکا به‌جای اینکه هرکس جلو پرچم کشور خودش بایستد و عکس یادگاری بگیرد و به دوربین‌ها لبخند بزنند، جایشان را عوض کرده و جان‌کری جلو پرچم جمهوری اسلامی می‌ایستد و جواد ظریف جلو پرچم ایالات‌متحده. کاری که در عرف دیپلماتیک نشانه وحدت نظر و حسن تعامل و اتحاد است و به‌اصطلاح خیلی پسرخاله شده‌ایم! سخنگویان رسمی و فارسی‌زبان وزارت امور خارجه آمریکا هم رسماً اعلام می‌کنند که واشنگتن در مسیر برخورداری ایران از مواهب برجام، مانعی ایجاد نمی‌کند. بااین‌همه، جز بر روی صفحات کاغذ و مصاحبه‌های دیپلماتیک در برابر دوربین‌ها، مشکلی برطرف نشده و در عرصه عملی، به اذعان چندین‌باره مسئولان «تقریباً هیچ‌چیز» از برجام عاید جمهوری اسلامی نشده‌است. پر بیراه هم نیست. وزیر امور خارجه آمریکا هم در جواب مخالفان برجام در آمریکا اعلام کرده که ایران فقط به حدود سه میلیارد دلار از دارائی‌های مسدود شده‌اش دست‌یافته است، دارایی‌هایی که از 50 تا 100 میلیارد دلار درباره آن سخن می‌گویند. ناگفته نماند که آن 3 میلیارد دلاری هم که جان‌کری از آن حرف می‌زند، احتمالاً یک میلیارد و هفت‌صد میلیون دلارش به پولی مربوط می‌شود که آمریکایی‌ها از محل دارایی‌های مسدود شده ایران در قبال آزادی جاسوسان خود مجبور به پرداخت شدند و حتی بخشی از آن را نقداً و دودستی در فرودگاه تهران تحویل دادند، که البته ربطی به برجام و مذاکرات آن نداشت و باید دستگیری جاسوسان آمریکایی را به‌حساب جای دیگر گذاشت.

اما تحریم سفید. تحریم سفید به پدیده‌ای اطلاق می‌شود که درحالی‌که ایران بر اساس توافق برجام و روی کاغذ حق برخورداری از بعضی امتیازها ازجمله دسترسی و برداشت از حساب‌های مسدودشده‌اش و نیز انتقال دارایی‌ها به ایران و انجام معاملات با طرف‌های خارجی را کسب کرده است، عملاً در همه این زمینه‌ها به در بسته می‌خورد. سامانه پیام سوئیفت بر روی بانک‌های ایرانی باز است، اما آن‌طرف خط تقریباً هیچ بانک معتبری اجازه نقل‌وانتقال ارز نمی‌دهد، گروه‌های دیپلماتیک و اقتصادی پرشمار و انبوه به ایران سفر می‌کنند، اما کمتر تفاهم‌نامه‌ای به مرحله انعقاد قرارداد تجاری و اجرا نزدیک می‌شود. ظاهراً همه لبخند می‌زنند و تعارف تکه‌پاره می‌کنند، اما عملاً آب در همان مسیر پیش از برجام جریان دارد. واقعیت آن است که برابر خبرهایی که چندان هم از دید خبرنگاران و تحلیل‌گران پنهان نمی‌ماند، آمریکایی‌ها هم‌زمان با تعلیق برخی تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران، نسخه جدیدی از تحریم‌ها را علیه کشورمان اعمال می‌کنند که به آن «تحریم سفید» اطلاق می‌شود. به این معنی که همان گروه‌های دیپلماتیک آمریکایی که در دوران تحریم سیاه و ظالمانه فرودگاه به فرودگاه و پایتخت به پایتخت سفر کردند و با تطمیع و تهدید طرف‌های تجاری ایران را وادار به قطع مناسبات با ایران کردند، در دوران پسابرجام هم چمدان‌هایشان را بسته‌اند و بیشتر با تطمیع و وعده بعضی امتیازات و در مواردی هم تهدیدهایی در لفافه جلو راه افتادن مبادلات تجاری با ایران ایجاد مانع می‌کنند. چیزی که خودشان آن را تحریم سفید می‌خوانند. این مسئله در اظهارات مقام‌های رسمی کشورمان که با آمریکایی‌ها رابطه نزدیک‌تری دارند و به‌خوبی می‌دانند طرف مقابلشان چه می‌کند، دیده می‌شود؛ طوری که وزیر امور خارجه بارها به تعابیر مختلف از آمریکایی‌ها می‌خواهد که در رابطه میان ایران و جهان دخالت نکنند. نمونه آن گفتگو با اشپیگل است که آقای ظریف می‌گوید: «ما از آمریکا تنها یک درخواست داریم و آن اینکه خود را قاتی مبادلات تجاری کشورها و بانک‌های بزرگ با ایران نکنند» مسئله‌ای که به زبان دیگری در پایان آخرین دور مذاکرات با جان‌کری هم تکرار شد. این همان تحریم سفید است که حتی اگر قابل‌اثبات هم باشد، به‌ظاهر نقض برجام شمرده نمی‌شود!

در کنار تحریم سفید، غارت سیاه واشنگتن در دست‌اندازی به پول‌های چند ده سال مسدود شده ایران در آمریکا به بهانه‌های واهی ادامه دارد که آخرین مورد آن حکم عالی‌ترین مرجع قضایی آمریکا برای دزدی آشکار دو میلیارد دلار از دارایی‌های ایران است که مهم‌ترین واکنشی که به آن نشان داده شد این بود که آقای ظریف اعلام کرده که ایران این حکم را به رسمیت نمی‌شناسد و آمریکا باید آن را پس دهد!

این نوشته نقدی بر قرارداد برجام نیست، که از سوی رئیس‌جمهور محترم منع شده است، اما ادعایی بر نقض برجام از سوی طرف بدعهدی چون ایالات‌متحده آمریکا هست. برداشت غیرقانونی از دارایی‌های به ظلم مسدود شده ایران، صورت بدتری از تحریم است، چراکه در تحریم، ما را از بعضی حقوق مشروع در صحنه جهانی محروم کردند، اما این اقدام رسماً غارت اموال مردم ایران توسط آمریکایی‌هاست. بر اساس قرارداد برجام بعضی محدودیت‌ها نسبت به ایران برطرف می‌شود، اما خیلی آسان جایش با بهانه‌هایی چون تحریم‌های موشکی و دفاعی و ادعای مضحک حمایت از تروریسم و ... پر می‌شود و حالا که آشکارا اموال ایران را غارت می‌کنند. برجامی که با چنین غارتی و با ادامه تحریم سفید ایران نقض نمی‌شود، چگونه نقض خواهد شد؟ با چنین تفسیر سهل‌انگارانه‌ای از برجام، باید منتظر فشارهای بیشتر و گسترش آن در حوزه‌های دیگر باشیم. احتمالاً جایی از کار اشکال دارد. ضعف برخورد لازم با بدعهدی دشمن در پسابرجام، یا بی‌توجهی به امکان ادامه اقدامات دشمنانه در فرمت‌های جدید در دوران مذاکرات؟ یا هردوی این اشکالات. مشکل هرچه باشد باید برای حفظ عزت و غرور ملی کاری کرد.