«آتش سوار بر باد» در راه زاگرس +تصاویر
زمستان و بهار پرباران هرچقدر که به دشت نشاط داده، زاگرس را بیمناک تابستان و آتش‌سوزی‌های آن نگه‌داشته است، آتش سوار بر باد درراه بلوطستان است، آیا معرکه‌ای دیگر به پا می‌شود؟
این باریکه‌ی دستی را چند سال پیش دامداران این منطقه برای دست‌یابی آسان به مراتع بالادست، با بیل و کلنگ ساختند و امروز کوره‌راه نجاتی شد تا امدادگران را به مقابله با آتش برساند .
بالاآمده‌ایم و ماشین،از میان انبوه ستبر درختانی که شانه به هم چسبانده‌اند، می‌گذرد. تبر کهولت، بعضی بلوط‌ها را از پا انداخته‌اند و اسکلت بلند خشکشان را روی زمین پهن کرده است. بسیاری درختان میوه‌ی پسته‌ی وحشی،بادام،امرود و بلوط این منطقه را نمی‌توان شمرد .
ماشین تقریباً دو کیلومتری محل آتش‌سوزی می‌ایستد و بقیه‌ی راه را باید سوار برپاهایم از دره‌های عمیق پیش رو بالا و پایین بروم. هرچه نزدیک‌تر می‌شوم، روبه‌رو سیاه‌تر می‌شود و زمین زیر پایم داغ‌تر و داغ‌تر .
آتش سوار بر باد؛ معرکه به پا می‌کند
چنگیز آتش ، سوار بر باد، شبیخون زده و درختان تنومند چاره‌ای جز تسلیم نداشته‌اند تا او همه را بی‌رحمانه از دم تیغ آتش بگذراند.
درختان تنومندی که تا چند روز پیش ، وسعت سایه‌شان آماده بود تا جای خستگی رهگذری باشد و دست دعای شاخه‌هایشان به طلب باران به آسمان بلند بود و حالا پای در شعله‌ها دست هوار به آسمان برداشته‌اند .
کوهستان شیر کش آن‌قدر دره‌های تودرتو دارد که سر زدن به همه‌ی آن‌ها از نفس سوخته و پاهای خسته‌ی من برنمی‌آید. به درخت تنومندی می‌رسم که سال‌ها از گذر تند کله باد(باد بهاران) تکان نخورده و توفان‌ها از پیکرش گذشته و خم به شاخه نیاورده و حالا مقابل چنگیز وحشی آتش سر تسلیم بر خاکستر داغ گذاشته و فوت آرام باد، آتش خفه‌شده‌ی تنه‌اش را دوباره جان داده است.
خسته می‌شوم و زیر هرم سوزان خورشید مردادماه ساکت می‌مانم و عرق خستگی می‌ریزم. منطقه سوخته را جامی گذارم. در میان درختان شلوغ دره‌ای گم می‌شوم. نمی‌دانم ماشین را کدام سمت جاگذاشته‌ام. داد می‌زنم و سوت می‌زنم تا بالاخره صدای بوق‌های ممتد دره را پرمی کند.
قبلاً از ترس حیوانات وحشی جرات نمی‌کردم تنهایی از این بیشه بکر عبور کنم و حالا خیالم از این بابت راحت است، چراکه می‌دانم آن‌ها هم از ترس شعله‌های درنده‌ی آتش جانشان را برداشته و گریخته‌اند. فقط من هستم با دودهای بلندی که گویی از آتش‌فشان پشت سرم برمی‌خیزد .
چه کرد سهل‌انگاری کوچکی با جان این‌همه درخت؟! سهل‌انگاری کوچکی که طراوت پوشش سبز کوهستانی بلند و دره‌هایی عمیق را به خاکستر سیاه نشاند .
این روایت آتش‌سوزی سال گذشته کوهستان چنگری کوهدشت، بزرگ‌ترین آتش‌سوزی استان لرستان و حتی ایران بود، استان لرستان با مناطق بی عبور بسیار و جنگلهای دست‌نخورده‌ی دوردستش، آماده است تا با جرقه‌ی کوچک دیگری به فاجعه‌ای سرخ تبدیل شود.
بیم آتش سوزری های گاه و بیگاه برای جنگلهای لرستان
استان لرستان علی رغم دارا بودن ظرفیت‌های منحصر به فرد در زمینه اراضی جنگلی و مرتعی با مخاطرات جدی مواجه است، مخاطراتی که می تواند عرصه های طبیعی این استان را به دشت‌های بدون آب و علف تبدیل کند.
وقوع آتش سوزیهای گاه و بیگاه در عرصه‌های جنگلی و مرتعی، چرای بی‌رویه دام، تعرض به عرصه های طبیعی و تغییر کاربری‌ها، خسارات خشکسالی و ریزگردها، اجرای پروژه های عمرانی غیرکارشناسی و... هر کدام زخمی را بر تن زاگرس زده‌اند تا سکته های مختلف قلب این اکوسیستم را هر روز ضعیف‌تر کند.
حال با توجه به نزدیک شدن فصل گرما و اوج گیری حریق در جنگل های زاگرس متولیان استان در صدد برآمده اند با برگزاری جلسات ستاد اطفاء حریق راهکارها و برنامه هایی خاصی برای پیشگیری از وقوع آتش سوزی در جنگل ها و مراتع استان ارائه دهند تا خسارات ناشی از آتش سوزی های احتمالی در سال جاری به حداقل ممکن برسد.
۱۷ هزار هکتار از جنگلهای لرستان در آتش دود شد
شیرزاد نجفی مدیرکل منابع طبیعی لرستان در این رابطع به تدوین طرح مدیریت پیشگیری و اطفای حریق جنگل ها و مراتع استان درسال جاری اشاره کرد واظهار داشت: در استان لرستان دو میلیون و ۸۳۲ هزار هکتار جنگل وجود دارد به‌طوریکه مقام اول در بین استان های زاگرس نشین را دارد.
وی با اشاره به اینکه سالانه حدود دو میلیون هکتار از سطح جنگل های جهان دچار حریق می شوند، افزود: در کشور ما به‌طور میانگین سالانه ۱۷ هزار هکتار از جنگل های طعمه حریق می شوند.
مدیر کل منابع طبیعی لرستان با بیان اینکه در لرستان از سال ۸۶ تا ۹۴ حدودا ۹۳۶ فقره آتش سوزی در جنگل ها و مراتع استان رخ داده است، بیان داشت: طی این سال ها ۱۷ هزار هکتار از جنگل ها و مراتع استان دچار حریق شده اند.
کمبود نیرو برای حفاظت از جنگلهای لرستان
نجفی با اشاره به اینکه ۴۳ درصد از مساحت استان جنگلی، ۳۲ درصد اراضی مرتعی و ۲۵ درصد زراعت و کشاورزی هستند، عنوان کرد: بیشترین سهم اراضی ملی در استان متعلق به شهرستان الیگودرز با ۴۵۷ هزار و۷۳۰ هکتار و کمترین سهم مربوط به شهرستان ازنا است.
وی با اشاره به اینکه شهرستان های کوهدشت و رومشکان از لحاظ داشتن اراضی مرتعی رتبه اول و دوم استان را دارند، یادآور شد: شهرستان الیگودرز با داشتن حدود ۲۸۰ هزار هکتار از لحاظ جنگلی رتبه اول استان را داشته و شهرستان ازنا نیز فاقد جنگل است.
مدیر کل منابع طبیعی لرستان به کمبود نیروهای حفاظتی جنگل و مرتع در لرستان اشاره کرد و گفت: در کشورهای همسایه مانند ترکیه به ازای هر هزار هکتار یک نفر نیروی حفاظتی جنگل وجود دارد در حالیکه در کشور ما به ازای هر ۱۳ هزار هکتار یک نفر و در سطح استان به ازای هر ۲۷ هزار هکتار یک نفر نیروی حفاظتی وجود دارد.
۹۸ درصد از آتش سوزی ها عمدی بود
نجفی با اشاره به اینکه ۹۸ درصد آتش سوزی هایی که در سطح استان صورت گرفته عمدی بوده است، بیان داشت: در سال ۸۶ حدود ۸۵ مورد، در سال۸۷ حدود ۶۹ مورد و در سال ۸۸ حدود ۸۶ مورد آتش سوزی در استان صورت گرفت.
وی به تعداد آتش سوزی‌ها در استان اشاره کرد و گفت: بیشترین آتش سوزی مربوط به شهرستان کوهدشت با ۱۵ مورد و کمترین آتش سوزی به شهرستان دورود با ۲ مورد اختصاص دارد.
مدیر کل منابع طبیعی لرستان به وجود ۱۱۰ نقطه بحرانی مستعد آتش سوزی در لرستان اشاره کرد و گفت: شهرستان پلدختر با ۱۴ مورد نقطه بحرانی بیشترین و شهرستان ازنا با هفت مورد نقطه بحرانی کمترین نقاط بحرانی استان را به خود اختصاص داده اند.
نجفی کمبود نیرو و امکانات در بحث اطفاء حریق را از جمله مشکلات سازمان منابع طبیعی استان دانست و افزود: بنا به ماده ۴۷ قانون حفاظت تمام نیروهای مدیریتی کشوری، لشکری و ... موظف شده اند با امکاناتی که در اختیار دارند به امر اطفاء حریق در جنگل ها و مراتع کمک کنند.
لرستان پایگاه اطفا حریق ندارد
وی یادآور شد: در شهریور ماه سال گذشته ۹ دستگاه ماشین مخصوص اطفای حریق وارد استان شد و شهرستان های استان به این ناوگان خودرویی تجهیز شدند.
مدیرکل منابع طبیعی لرستان با اشاره به راه اندازی سامانه ی امداد جنگل در لرستان بیان داشت: این سامانه رایگان بوده و شماره ۱۵۰۴ منابع طبیعی و ۱۵۴۰ محیط زیست بصورت شبانه روزی فعال هستند.
نجفی به احداث پایگاه های اطفاء حریق در استان اشاره کرد و افزود: کار احداث این پایگاه از سال گذشته شروع شده و حدود ۴۰ درصد یشرفت فیزیکی دارد که تا پایان سال جاری باید تکمیل شود.
وی ایجاد پایگاه اطفاء حریق در استان را امری ضروری دانست و گفت : استان های همجوار لرستان از جمله ایلام و کرمانشاه دارای پایگاه اطفاء حریق بوده و استان لرستان با وجود جنگل ها و مراتع زیاد فاقد این پایگاه است.
مدیر کل منابع طبیعی به نیاز استان به نیروهای موتوری، برجک های دیدبانی، بالگرد و ... برای امر اطفاء حریق اشاره کرد و بیان داشت: اعتبار مورد نیاز برای خرید لوازم مورد نیاز و انعقاد قرار داد با جوامع محلی استان در امر اطفاء حریق حدود ۲۲ میلیارد ریال برآورد شده است.
لزوم اجرای برنامه های فرهنگی برای حفاظت از جنگلها
مهرداد فتحی بیرانوند مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان نیز بر ضرورت همکاری همه دستگاه های اجرایی استان در بحث حفاظت از جنگل ها و مراتع استان تاکید کرد و اظهار داشت: بر اساس مطالعات کشورهای غربی ارزش اکولوژیکی یک درخت بلوط حدود ۲۰۰ هزار دلار بوده این در حالی است که در کشور ما بر اثر سهل انگاری این سرمایه در حال از بین رفتن است.
وی یکی از خلاء های مرتبط با بحث حفاظت از جنکل ها در استان را موضوع فرهنگی دانست و افزود: اگر مردم ما ارزش جنگل ها و مراتع را بدانند بخش عمده ای از آتش سوزی ها که دلیل اصلی آن ها عوامل انسانی است دیگر اتفاق نیفتد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان نیز بر لزوم اجرای کارهای فرهنگی در حوزه حفاظت از جنگل ها و مراتع در استان تاکید کرد و گفت: صدا و سیمای مرکز لرستان با تهیه برنامه های خوب می تواند در این حوزه فرهنگسازی کرده و تشکل های زیست محیطی نیز می توانند در این عرصه کارهای خوبی انجام دهند.
۲۰ مورد آتش سوزی در مناطق حفاظت شده لرستان
فتحی بیرانوند بیان داشت: انجمن های زیست محیطی استان آمادگی دارند در بحث حفاظت از جنگل ها و مراتع فعالیت دارند ولی به یکسری امکانات اولیه نیاز دارند لذا باید اعتباراتی در این بخش اختصاص یابد.
وی به برگزاری مانور اطفاء حریق در استان و برای اولین بار در کشور اشاره کرد و گفت: این مانور در منطقه «سرمرغ» سفید کوه خرم آباد برگزار شد که هدف از اجرای آن ایجاد روحیه هم افزایی بین دستگاه های اجرایی برای اطفاء حریق بود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان با اشاره به اینکه این سازمان در تمام صحنه های آتش سوزی جنگل ها و مراتع استان طی سال گذشته حضور فیزیکی داشته است،
امیر زند رئیس محیط زیست طبیعی لرستان نیز گفت: وقایع آتش سوزی در لرستان از سال ۹۱ تا ۹۴ در مناطق آزاد روند نزولی داشته است.
وی تعداد وقایع آتش سوزی در مناطق آزاد استان در سال ۹۴ را ۷۷ واقعه برشمرد و افزود: در مناطق تحت مدیریت حفاظت شده استان نیز در سال ۹۴ حدود ۲۰ واقعه آتش سوزی رخ داده است.
نیاز ۴۳ میلیارد ریالی برای خرید تجهیزات اطفا حریق
رئیس محیط زیست طبیعی لرستان یادآور شد: در کل استان و از سال ۹۰ تا ۹۴ ماکزیمم وقایع رخ داده در بحث آتش سوزی جنگل ها و مراتع مربوط به سال ۹۳ بوده به‌طوریکه در این سال ۴۶۷ فقره آتش سوزی رخ داده است.
زند با اشاره به اینکه فصل بحران از نظر وقوع حریق از اواخر اردیبهشت تا اوایل آبان ماه است، ادامه داد: بیشترین ساعات آتش سوزی در بعدازظهرها و بیشترین محل آتش سوزی مناطق مستعد گردشگری است.
وی گفت: اعتبار مورد نیاز برای تامین تجهیزات مورد نیاز سازمان محیط زیست در بحث اطفاء حریق حدود ۴۳ میلیارد ریال است.
ضرورت تهیه بالگرد برای انتقال افراد و مهار آتش سوزی
مظفر افشار پدر بلوط لرستان نیز به مهر گفت: تنها یکماه برای پیشگیری از وقوع آتش سوزی در جنگل ها و مراتع استان فرصت باقی است لذا در اولین اقدام باید اداره راه و شهرسازی استان نسبت به تیغ انداختن در لبه جاده های خاکی و آسفالت اقدام کند زیرا مشاهده شده گاهی یک ته سیگار موجب آتش سوزی شده است لذا اداره راه و شهرسازی باید به صورت عاجل و سریع پای کار آید.
وی خواستار استفاده از ظرفیت دهیاران و شوراهای اسلامی روستاها در امر اطفاء حریق شد و گفت: لازم است امکانات و تجهیزات لازم در اختیار دهداران قرار گیرد تا در زمان وقوع آتش سوزی به کمک دستگاه های ذیربط بشتابند.
فرماندار شهرستان دوره چگنی نیز با تاکید بر اینکه باید به بحث تعادل بین دام و مرتع توجه شود، بیان داشت: گاهی برخی مناطق قرق شده و اجازه چرای دام در آن منطقه داده نمی شود که این امر باعث پرپشت شدن گیاه شده و بر اثر یک اشتباه عمدی یا سهوی کل جنگل می سوزد لذا باید راهکار مناسبی برای تعادل بین مرتع و دام اندیشیده شود.
ترابی نژاد بر ضرورت تهیه بالگرد برای انتقال افراد به مناطق صعب العبوری که آتش سوزی در آن اتفاق می افتد تاکید کرد و گفت: این ادعا که بالگرد می تواند آتش را خاموش کند نادرست بوده بلکه از بالگرد می توان برای حضور به موقع نیروهای امدادی به منطقه دچار حریق شده استفاده کرد.
مانور های بی نتیجه
وی به نقش صدا و سیمای مرکز لرستان در آگاه سازی مردم برای آشنایی با عوامل اطفاء حریق و فرهنگسازی در این زمینه اشاره کرد و افزود: از صدا و سیما انتظار داریم با تهیه برنامه هایی نسبت به آگاه سازی مردم در امر اطفاء حریق و اقدامات پیشگیرانه در این زمنه اقدام کند.
قائم مقام مدیرکل صدا و سیمای مرکز لرستان در این رابطه عنوان کرد: صدا و سیمای مرکز لرستان هنگام وقوع آتش سوزی در مناطق مختلف استان طی سال گذشته در صف مقدم بوده و در همه صحنه ها حاضر بود ولی این اقدامات صدا و سیما دیده نمی شود.
آرش احمدی با اشاره به اینکه صدا و سیما در تهیه تجهیزات و امکانات خود مانده است با این وجود حمایتی از سوی متولیان برای ساخت برنامه هایی در حوزه پیشگیری از اطفاء حریق در جنگل ها صورت نمی گیرد، افزود: برگزاری مانور اطفاء حریق شاید اقدام خوبی باشد اما سال گذشته بعد از اجرای مانور برگزار شده در خرم آباد هزار و ۲۵۰ هکتار از جنگل های شهرستان کوهدشت سوخت.
وی با اشاره به اینکه دستگاه های مرتبط باید برنامه های مشارکتی با صدا و سیما داشته باشند، عنوان کرد: اکنون نه در حوزه منابع طبیعی و نه در حوزه محیط زیست عملا هیچ برنامه مشارکتی با صدا و سیما وجود ندارد.
استان لرستان به عنوان بام طبیعت ایران میزبان یکی از غنی ترین رویشگاه های اصلی گونه منحصر به فرد بلوط در غرب کشور است که از لحاظ وسعت جنگل بعد از استان های فارس و خراسان جنوبی در رده سوم کشور قرار گرفته، ولی با این حال شاهدیم که این جنگلهای بلوط هر ساله در کابوس آتش سوزیهای تابستان می سوزند لذا باید اقدامات پیشگیرانه ای برای جلوگیری از وقوع آتش سوزی در این جنگل ها و مراتع از سوی متولیان امر صورت گیرد.