چرا سیف صریح و محکم سخن گفت؟

انتخاب: برخی، این صحبت‌ها را دلیلی بر ناکارآمدی برجام عنوان کردند و برخی دیگر با ارائه تحلیلی جامع‌تر، این سخنان را تابع فضای مذاکرات و در راستای دیپلماسی رسانه‌ای دانستند. منتقدان دولت از سخنان سیف به‌عنوان «اعترافات مهیب» نام بردند و اظهار کردند: «این اعترافات بي‌آبرويي بزرگي است براي مناديان و مدعيان برجام.» به گفته آنان، سيف بي‌پرده گفته است « ايران به همه تعهداتش عمل كرده،اما در زمينه تحريم‌ها هيچ اتفاقي نيفتاده است.» اما موافقان می‌گویند حرف‌های سیف در جهت حداکثر کردن دستاوردهای برجام بوده و روی صحبت رئیس کل، طرف‌های مذاکره‌کننده بوده است. برخی از این موافقان اظهار کرده‌اند به‌خاطر اینکه این سخنان در یک فضای کاملا دیپلماتیک صورت گرفته باید تاویل و تفسیر، سود و زیان آن نیز به شکل دیگری صورت گیرد. به گفته آنها، این حرف‌ها برای حداکثری کردن آثار برجام است؛‌ برای مثال سیف در بخشی از سخنانش به برخی از نتایج مثبت برجام اشاره و در ادامه اضافه کرده است که این دستاوردها «در 3 ماه کافی نیست.» بنا بر اظهارات این گروه از اصحاب نظر، سیف در این قسمت از سخنانش تاکید می‌کند که به هیچ‌وجه ارزش این معاهده را تخفیف نمی‌دهد و چند نمونه از نتایج مثبت برجام را برمی‌شمارد. ولی الله سیف گفته مسائلی نظیر اسناد رهنمودی OFAC ، سفر‌های اخیر به دیگر کشورها در راستای تشویق همکاری‌های اقتصادی و یا مجوز‌های صادره برای ترغیب به مشارکت در تجارت و سرمایه‌گذاری در ایران، همه از جمله دستاوردهای مثبت برجام بوده‌اند. این اظهارات سیف به‌رغم اینکه برخی از رسانه‌های منتقد دولت که با برجسته کردن تنها بخشی از سخنان او قصد نشان دادن ناکارآمدی برجام را دارند، براساس شرایط مذاکرات با طرف مقابل بوده است. بدیهی است مطابق رویه‌های مالوف در دیپلماسی سیاسی و اقتصادی در یک بستر مذاکراتی طرف‌های مقابل هرکدام برای کسب حداکثری منافع از این‌گونه اظهارات برای دست بالا قرار دادن و سنگین کردن موازنه و فضای دیپلماسی به نفع خود، استفاده می‌کنند. در این میان، آنچه مهم است، اينكه مواضع اخير سيف و اظهارات صريح وي بار ديگر كارشكني هاي آمريكا را در اجراي صحيح برجام در محافل ديپلماتيک و رسانه اي دنيا برملا كرد و وي به عنوان نماينده نظام و مردم، دست به افشاگري زد. اينكه بعد از افشاگري رئيس كل بانك مركزي پيش بيني هاي موافقان و مخالفان از ابقا يا بركناري وي تا چه حد احتمال تحقق دارد، در مرتبه بعدي اهميت قرار دارد. البته چيزي كه مشخص است، اينكه ایالات‌متحده آمریکا در متن برجام به کرات متعهد شده است که رفع تحریم‌ها را به گونه‌ای انجام دهد که در رابطه با وضعیت اقتصادی ایران اثربخش باشد. مقصود از اثر بخشی این است که ایران از همان ابتدا صراحتا اعلام کرده بود که به رفع تحریم‌ها روی کاغذ قانع نیست و خواستار آن است که تحریم‌ها عملا آثاری را که از آنها انتظار می‌رود، محقق کنند. ایران خواستار آن بود که منابع مالی و وجوه خود را در هر جای دنیا بتواند مورد استفاده قرار دهد یا اینکه آنها را به جای دیگر منتقل یا با آنها سرمایه‌گذاری کند. بخش عمده‌ای از درآمد دولت ایران از فروش نفت است. در فروش نفت عمدتا نرخ دلار آمریکا به‌عنوان مبنای محاسبه مدنظر قرار می‌گیرد. حتی اگر قرار باشد که پرداخت به ارز دیگری باشد، محاسبات و تعهدات به دلار آمریکا انجام می‌شود. بنابراین، اگر داشتن حساب‌های دلاری حتی در بانک‌های غیرآمریکایی برای ایران ممنوع باشد، رفع تحریم‌های ایران به سختی می‌تواند اثربخش باشد و این نکته‌ای است که توجه به آن می‌تواند در روشن شدن مفهوم سخنان مقامات ایرانی که در این روزها بر محقق نشدن تمامی آثار برجام تاکید کرده‌اند، موثر باشد. در نهایت اینکه آمریکا در برجام به صراحت پذیرفته است که دولت ایران بتواند اسکناس دلار را خریداری کند. وقتی دولت ایران بخواهد اسکناس دلار آمریکا را خریداری کند، باید به نحوی از انحا بتواند پرداخت بهای آن را انجام دهد و اگر قرار باشد هر گونه معامله‌ای که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم منتج به ارائه خدمتی از سوی یک بانک آمریکایی به یک شخص ایرانی یا یک شخص طرف قرارداد با یک شخص ایرانی شود، ممنوع باشد، آنگاه خرید اسکناس دلار توسط دولت ایران عملا غیرممکن خواهد شد. روشن است که بهای اسکناس دلار آمریکا در نهایت ولو با چند واسطه به دولت آمریکا پرداخت می‌شود و در این مسیر، قطعا بانک‌های آمریکایی به‌طور غیرمستقیم به ایران ارائه خدمت خواهند کرد. اگر چنین خدمتی مطلقا ممنوع باشد، این بند از برجام نیز بی‌معنا خواهد بود. حال آنکه یکی از قواعد اولیه تفسیر آن است که متون باید به‌گونه‌ای تفسیر شوند که از آنها معنایی عقلایی حاصل شود. با توجه به همه این موارد، نمی‌توان پذیرفت که در برجام معاملات دلاری ایران مطلقا ممنوع قلمداد شده باشند و ایران در حال حاضر، تنها خواستار آن چیزی است که آمریکا در برجام به آن متعهد شده نه اینکه خواسته‌ای جدید و فراتر از برجام را مطرح کرده باشد. آنچه مهم است اين است كه مواضع اخير سيف و اظهارات صريح وي بار ديگر كارشكني هاي آمريكا را در اجراي صحيح برجام در محافل ديپلماتيك و رسانه اي دنيا برملا كرد و وي به عنوان نماينده نظام و مردم و دست به افشاگري زد. اينكه بعد از افشاگري رئيس كل بانك مركزي پيش بيني هاي موافقان و مخالفان از ابقا يا بركناري وي تا چه حد احتمال تحقق دارد در مرتبه بعدي اهميت قرار دارد سیف در شورای روابط خارجی آمریکا چه گفت؟ ولي الله سيف كه براي شركت در اجلاس بهاره صندوق بين المللي پول و بانك جهاني در واشنگتن به سر مي برد در شوراي روابط خارجي آمريكا از عمل نكردن طرفهاي توافق برجام به تعداتشان انتقاد كرد. سيف كه بهتر از هر كسي زير و بم گشايشها و گره هاي بين المللي بانكي را مي داند گفت؛ « آنچه اتحاديه اروپا و آمريكا براساس تعهدات توافق هسته اي انجام داده اند بسيار ناچيز است. و حتي باعث نشده كه وجوه مسدود شده ايران در دسترس قرار گيرد.» رئيس كل بانك مركزي به موثران سياست خارجي آمريكا با صراحت يادآوري كرد كه اگر بانك هاي خارجي از ترس جريمه آمريكا با ايران تعامل نكنند، ديگر برجام بي معني است. سخنان رئيس كل بانك مركزي ايران بلافاصله واكنش سخنگوي كاخ سفيد را در پي داشت. جاش ارنست گفته: «دسترسی به نظام مالی آمریکا جزئی از برجام نیست و این موضوع تحت بررسی نیست.» سخنگوی کاخ سفید با بیان اینکه درک ماهیت مکانیسم‌های ارتباطات ایران و شریکان تجاری خارجی‌اش با بانک‌های آمریکا موضوعی «بسیار فنی» است، مدعی شد اظهارات سیف، رئیس بانک مرکزی ایران اشتباه بوده است. ارنست گفت که دولت اوباما هرگز قول نداده که به عنوان جزئی از اقداماتش برای رفع تحریم‌ها علیه ایران، این کار را برای تهران انجام دهد. آنچه از سخنان سخنگوي آمريكايي بر مي آيد، اين است كه ايران نمي تواند از دلار در معاملات بين المللي استفاده كند و يا به ذخائر ارزي دلاري كه در زمان تحريم در بانك هاي خارجي مسدود شده است، دست پيداكند. چيزي كه ايران برداشت ديگري از آن و روح توافق برجام دارد. هرچه باشد تعبيرها، برداشت‌ها و كارشكني هاي آمريكايي از توافق هسته اي تاكنون مانع از اجراي درست و فايده بخش برجام براي ايران شده است