غنیمت شمردن اجلاس واشنگتن

سرویس اقتصادی فردا؛ روزنامه آرمان نوشت: اجلاسی که رئیس بانک مرکزی به دلیل آن به آمریکا سفر کرده‌است در واقع مجمع عمومی سالانه صندوق بین‌المللی پول است که سهامداران این صندوق هر شش ماه در آن شرکت می‌کنند. در این اجلاس، هم عملکرد سال گذشته صندوق بررسی می‌شود و هم برنامه سال آینده صندوق را اعضای مجمع عمومی سهامداران آن تصویب می‌کنند. ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏ایران هم به عنوان یکی از سهامداران این صندوق و عضو مجمع عمومی صندوق بین‌المللی پول در این اجلاس شرکت می‌کند. همچنین مجمع عمومی بانک جهانی هر سال با حضور سهامداران بانک جهانی تشکیل می‌شود که دولت‌های عضو بانک جهانی هستند و وزیر اقتصاد ایران و وزرای اقتصاد سایر کشورها سهام کشور و دولت‌هایشان را در بانک جهانی نمایندگی می‌کنند. بنابراین وظیفه اصلی یا موضوع مرکزی در این اجلاس تشکیل مجمع عمومی صندوق بین‌المللی پول به طور جداگانه و مجمع عمومی بانک جهانی به طور جداگانه است. آرمان دستاورد های سفر ولی ا... سیف رئیس بانک مرکزی ایران برای حضور در اجلاس صندوق بین المللی پول را در گفت‌وگو با طهماسب مظاهری وزیر اسبق اقتصاد و همچنین رئیس پیشین بانک مرکزی برررسی می کند. وظیفه رئیس بانک مرکزی ایران در مجمع صندوق بین المللی پول چیست؟ رئیس بانک مرکزی ایران متناسب با بحث‌هایی که مطرح است در آنجا از طرف دولت ایران رای می‌دهد. البته هر کشور و سهامدار به نسبت سهمی که در صندوق دارد از قدرت رای برخوردار می‌شود. این یک امر طبیعی است، به طوری که اگر در یک شرکت داخلی هم مجمع عمومی برگزار شود، هر که از سهمی بیشتر برخوردار باشد، رای آن سهامدار از قدرت بیشتری برخوردار است. این اتفاقی است که در مجمع عمومی صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی هم شاهد آن هستیم. حضور ایران در اجلاسی که در آمریکا برگزار می‌شود چه مزایای اقتصادی برای کشور می‌تواند داشته باشد؟ در این اجلاسی که برگزار می‌شود مسائل جانبی هم از اهمیت خاصی برخوردار است. تشکیل جلسه مشترک بین دو نهاد مذکور اولین موضوعی است که در حاشیه این اجلاس وجود دارد و در آن جلسه غیر از بررسی عملکرد هر کدام از آن نهادها به صورت جداگانه، وضعیت اقتصاد دنیا هم ارزیابی می‌شود. با پیش‌بینی‌ای که برای سال آینده انجام می‌شود و با بررسی وضعیت کشورهای عضو مشکلات آنها در مجمع طرح می‌شود و با نظرات کارشناسی کوششی در راستای رفع این مشکلات به عمل می‌آید. قسمت مهم حضور در این جلسات گذشته از رای دادن در مجمع عمومی، شرکت در این جلسه و آشنایی با نظام بانکی دیگر کشورها و حتی مشارکت در رفع مشکلات بانکی جهانی و استفاده از تجربیات دیگر کشورهاست. همچنین در این جلسه پیشنهادات همه کشورها مثل کشور ایران در کمیسیون‌های مختلف مطرح و بعد از آن در صحن جلسه ارزیابی می‌شود و اگر سخن علمی و منطقی باشد به‌حتم در سیاست‌های و برنامه‌های صندوق بین‌المللی پول در آینده استفاده می‌شود. بنابراین یکی از نقش‌هایی که این جلسه می‌تواند داشته باشد این است که از گزارش‌هایی که در مورد کشورهای مختلف و عملکرد اقتصاد دنیا تهیه شده‌اند استفاده می‌کنند و اگر بتوانند در جریان برنامه‌های سال آتی این دو نهاد پیشنهادهایی بتوانند مطرح کنند این نظرات به‌قطع قابلیت بررسی و تصویب در مجمع را دارند. حضور مقامات بانکی و اقتصادی کشورها در این اجلاس چه فرصت‌هایی را فراهم می‌آورد؟ آیا ملاقات‌ میان روسای کل و سایر اعضای هیات‌های اعزامی در راستای افزایش همکاری‌های بانکی و اقتصادی فی مابین در دستور کار دولت قرار دارد؟ نکته سومی که می تواند دراین سفر مورد توجه قرار گیرد و معمولا هم در سال‌های گذشته صورت می‌گرفت این است که هیات ایرانی چه آقای طیب‌نیا و چه آقای سیف با مدیران و مسئولان بانک جهانی و صندوق بین‌المللی جلساتی را برگزار می‌کنند که در این جلسه در مورد اعتبارات سال گذشته و اعتبارات پیش روی ایران گفت و گو می‌شود. این جلسات مشترک با مسئولان صندوق نکته مثبت فعالیت هیات اعزامی ایران به ایالات متحده است. نکته دیگری که در اهمیت قرار دارد جلسات مشترکی است که وزیر اقتصاد و رئیس بانک مرکزی با همتایان خود از دیگر کشورها برگزار می‌کنند. این اتفاق، فرصتی را فراهم می‌آورد که ایران ارتباطات بانکی خود را گسترش دهد؛ چراکه در این مجمع تقریبا روسای بیشتر بانک‌های مرکزی دنیا حضور دارند. اگر رئیس کل بانک مرکزی بعضی کشورها هم در این اجلاس حضور نداشته باشند، به‌قطع قائم مقام آنها و یا کارشناسان آن کشور در این جلسه حضور دارند . اما تقریبا اکثریت قریب به اتفاق روسای بانک‌های مرکزی‌ دنیا در آنجا حضور دارند. در اجلاس بانک جهانی هم تقریبا وزرای اقتصاد تمام کشورها حضور دارند و این امر هم فرصتی است که بدون هزینه‌های سنگین سفر و بدون تشریفات مختلف رفت و آمد و امثال آن وزیر اقتصاد ایران با وزرای اقتصاد دیگر کشورها ملاقات و مذاکره داشته باشد. البته ناگفته نماند که وزیر اقتصاد ایران در این سفر حضور ندارد، اما معاونان ایشان می‌توانند در میزگردهای اقتصادی از طرف وزیر اقتصاد به بحث و گفت‌وگوی دو یا چند جانبه بنشینند و در این گفت و گو ها می‌توان مشکلات را رفع کرد و بر گسترش همکاری‌ها تکیه داشت. اما آنچه اهمیت دارد نباید از این فرصتی به راحتی عبور کرد و باید به بهترین شکل این فرصت را غنیمت شمرد. آیا در این اجلاس نهادهای مالی چندملیتی هم حضور دارند؟ به عنوان نکته پایانی باید گفت که در مجمع عمومی صنوق بین‌المللی پول و بانک جهانی علاوه بر سهامداران این دو نهاد که روسای بانک مرکزی و وزرای اقتصاد کشورها هستند؛ معمولا مسئولان نهادهای مالی بین‌المللی هم به عنوان ناظر حضور پیدا می‌کنند، اما حق رای هم در این مجمع ندارند. به عنوان مال بانک توسعه اسلامی یا بانک‌های فراملی دیگر معمولا در این جلسات حضور دارند و روسا و اعضای هیات مدیره این بانک‌ها برای شناسایی فرصت‌ها در این چند روزه به آمریکا سفر می‌کنند. بنایراین در این فرصت آقای سیف می‌تواند با این نهادهای مالی چندملیتی نیز مذاکره داشته باشند و از حضور آنها بهره‌مند شوند. در مجموع این پنج محوری که به آن اشاره شد محوریت کلی این سفر است و معمولا هم دو بار دو سال برگزار می‌شود که اولین آن در فروردین است و جلسه سالانه هم در اواخر مهر ماه تشکیل خواهد شد. اینکه امسال آقای سیف که به آمریکا سفر کردند در این پنج محور چه برنامه‌هایی دارند را باید از مسئولان دولت پرسید و پاسخ را از آنها جویا شد. آیا رئیس بانک مرکزی در این سفر با ایرانیان مقیم آمریکا هم دیدار و گفت و گو خواهد داشت؟ در این صورت محور بحث‌ها چیست؟ بحث جانبی دیگری هم که در سال‌های گذشته وجود داشت ملاقات رئیس بانک مرکزی و وزیر اقتصاد با ایرانی‌های مقیم آمریکا بود که طبق قاعده امسال نیز باید شاهد چنین اتفاقی باشیم که معمولا به مناسبت حضور رئیس بانک مرکزی در این کشور چند ساعت را با ایرانی‌های مقیم آن کشور می‌گذرانند و بیشتر تجار، بازرگانان و ایرانیانی که فعالیت اقتصادی دارند از نقاط مختلف آمریکا در این جلسه حضور می‌یابند و درباره فعالیت‌های مالی و اقتصادی به مبادله نظرات می‌پردازند. این موضوع از برنامه‌هایی است که هر ساله هم در این سفر مورد اهمیت قرار دارد و هم در سفرهای ریاست جمهوری به سازمان ملل اتفاق می‌افتد. با توجه به اینکه در اولین سال اجرایی شدن برجام قرار داریم، آیا ممکن است محور بحث‌ها چه در اجلاس‌ها و چه در دیدار با ایرانی‌های مقیم آمریکا در این رابطه باشد؟ به طور کلی ممکن است امسال با توجه به این اتفاق، موضوعات متفاوت‌تری مطرح شود؟ آن بخش‌هایی که مربوط به روابط اقتصادی ایران می‌شود به‌قطع مساله برجام و پسارجام را دربرمی‌گیرد. قاعدتا درباره پیشرفت‌هایی که تا به امروز حاصل شده است و رفع تحریم‌ها و توافقات انجام شده سخن به میان می‌آید و چگونگی بهره‌برداری از آن مورد در مذاکره با مجامع، نهادها و ایرانیان مقیم آمریکا مورد مذاکره قرار می‌گیرد. علاوه بر بحث چگونگی بهبود روند صادرات و واردات، گذر از معضلات اقتصادی ناشی از تحریم است که هنوز به طور کامل حل نشده است. قاعدتا در این مورد هم گفت و گو می‌شود. حال از بحث سفر آقای سیف به آمریکا که بگذریم، علیرغم اینکه سوئیفت در ایران بازگشایی شده است، هنوز برخی آن را کتمان می‌کنند. بالاخره گشایش سوئیفت در ایران در کدام مرحله قرار دارد؟ در مورد سوئیفت مساله این است که سوئیفت چیزی جز یک مکانیزم نیست؛ مکانیزمی که ساز و کار تسویه پرداخت‌ها بین بانک‌های جهان را تسهیل می‌سازد. در زمان تحریم سوئیفت برای اینکه به بانک‌های ایرانی خدمت کند منع می‌شد تا سهامداران بزرگ آمریکایی جریمه نشوند و بتوانند کسری های خود را انجام دهند. روش های جدیدی که برای کسری حساب ها استفاده می‌کردند هم مانند روش تلکس بود که در هیچ نقطه ای از جهان از این روش استفاده نمی‌کردند. به عنوان مثال، امروز کسی از فلاپی در جابه جایی داده‌ها در رایانه‌ها استفاده نمی‌کند و همه افراد از حافظه‌های فلش استفاده می‌کنند. در نتیجه باید گفت تحریم‌ها موجب شد تا سوئیفت خدمات خود را به کشورمان ارائه ندهد و روش قدیمی تلکس نیز که در تمام نقاط جهان بی استفاده شده بود نیز برای کشورمان بدون استفاده بود، در نتیجه رابطه نظام بانکداری ایران با بانک های خارجی قطع شد. از روش‌های دیگری هم استفاده می‌شد که با عنوان روش‌های دور زدن تحریم از آنها یاد می‌شد. در حال حاضر تحریم ها رفع شده و سوئیفت حاضر شده خدمات خود را به ایران ارائه دهد. پیشرفت تکنولوژی های بانکی در ۱۰ سال اخیر، روش‌های پرداخت و آنلاین بالا بوده و پیشرفت‌های بزرگی به وجود آمده است که این دستاوردها به سوئیفت مربوط می‌شود. به عنوان مثال، موبایلی که در حال حاضر در دست همه است بسیار پیشرفته و هوشمند است و می‌تواند کارایی های زیادی داشته باشد. موبایل‌های هوشمند با موبایل های ۱۰ سال قبل بسیار با یکدیگر متفاوت اند. سوئیفت هم در رابطه با روش های قدیمی در نظام های بانکی همین شرایط را دارد. سوئیفت نیز در سیستم‌های بانکی، مالی دنیا هم همین تحولات را به وجود آورده است. بنابراین در ۱۲ سالی که سیستم سوئیفت برقرار شده بانک‌های کشورمان با همان نرم‌افزارهای قبلی و روش‌های قدیمی آشنا بودند و عمل می‌کردند، اما بانک های بزرگ و معتبر خدمات بانکداری الکترونیک را به روز کردند و از سوئیفت استفاده کردند. در نتیجه سوئیفت اجازه دارد که انتقال و جا به جایی تسهیلات بین بانک های ایران و بانک های دیگر را انجام دهد. این اقدام برای سوئیفت منعی نداشته و و سوئیفت اشتیاق دارد تا این خدمات را انجام دهد؛ چرا که برای ارائه این خدمات پول دریافت می‌کند. آیا بانک‌های کشورمان آمادگی همکاری با سوئیفت را دارند؟ نکته مورد توجه این است که بانک‌های کشورمان باید آمادگی این را داشته باشند که با آن شبکه ها و نرم افزار ها و سیستم های به روز شده بتوانند با بانک‌های بزرگ و معتبر دنیا ارتباط برقرار کنند. این اقدامات و آمادگی بانک‌های ایرانی مقداری زمانبر است. باید بانک‌ها نرم‌افزارهای مربوطه را خریداری کنند و آموزش‌های لازم برای استفاده از این نرم‌افزارها را به روز کنند تا بتوانند به خوبی به شبکه جهانی بانکداری متصل شوند. بعضی بانک‌های ایران مانند بانک ملی و بانک خاورمیانه توانستند این اقدامات را انجام دهند و برخی دیگر در حال طی کردن این روند هستند. برخی دیگر از بانک‌های کشورمان هم این اقدامات را انجام نداده‌اند که در آینده ای نزدیک به این شبکه متصل می‌شوند. بحث مورد توجه دیگر این است که آمریکا سال‌هاست دلار خود را برای ما تحریم کرده و نمی‌توانیم تسویه حساب‌هایمان را به دلار انجام دهیم. مساله تحریم دلار توسط آمریکا هم یکی از کارشکنی‌هایی بود که آمریکایی‌ها انجام دادند و آقای دکتر ظریف هم به آن اشاره کردند. به طور کلی سوئیفت به غیر از تسویه حساب های بین‌المللی به دلار برقرار شده و بانک‌های ایرانی در صورت آماده‌سازی و به‌روزرسانی خود به فناوری‌های مورد نظر می‌توانند از خدمات آن استفاده کنند. امیدواریم که بانک های کشورمان بتوانند آمادگی برای استفاده از خدمات سوئیفت پیدا کنند. در حال حاضر بزرگترین مشکلاتی که در نظام بانکی کشورمان وجود دارد و هرچه زودتر باید برای رفع آن تلاش کرد چه قسمت هایی است؟ نمی‌توان بزرگترین مشکل نظام بانکی را به راحتی بیان کرد. چرا که مشکلات زیادی در نظام بانکی کشورمان وجود دارد. یکی از مشکلاتی که در حال حاضر بانک‌ها با آن روبه‌رو هستند، تامین مالی بانک ها از دولت و بخش خصوصی است که نتوانستند وصول کنند. دومین مشکل تامین مالی بانک ها ناشی از کمبود سرمایه بانک‌هاست. مشکل دیگر سیستم بانکی، تعریف نکردن نظام سود بانکی در قالب پول اعتباری به نحوی که ربا منظور نشود، است و اینکه سود بانکی به چه معناست و باید چه طور محاسبه شود که ربا نباشد و با پولی که در معرض تورم قرار دارد تعریف شود. این دو مورد، مشکلاتی است که در بانک ها وجود دارد و تا این مسائل برطرف نشود بقیه خدمات بانکی به خوبی صورت نمی‌گیرد. مشکل دیگر این است که رابطه بین سهامداران هر بانک با هیات مدیره آن بانک حل شود. این مساله به این صورت است که سهامداران پول موجود در بانک را متعلق به خود می‌دانند و هیات مدیره را عامل خود می‌دانند. متاسفانه این موضوع در دولت گذشته بسیار شدید بود. در زمانی که بنده در بانک مرکزی مشغول به کار بودم، بارها به این مساله اشاره کردم که پولی که در بانک ها وجود دارد، متعلق به سهامداران نیست و باید این ذهنیت تغییر کند. به عنوان مثال، دولت که سهامدار بانک‌های دولتی کشور است، پول موجود در این بانک ها را متعلق به خود می‌داند. مشکل بین سهامداران و هیات مدیره بانک ها ریشه بسیاری از مشکلاتی است که در حال حاضر با آنها مواجهیم. این مساله فقط به بانک های دولتی ختم نمی‌شود و به بانک های خصوصی هم سرایت کرده است. در نتیجه اقدامی که بانک مرکزی باید انجام دهد این است که تعاریف درست از سهامداران، هیات مدیره و پول موجود در این بانک ها ارائه دهد و این ذهنیت را که پول داخل بانک به سهامداران تعلق دارد تغییر دهد. این مشکل به موسسات غیر مجاز و نظام غیرمتشکل پولی هم می‌رسد و سهامداران در این موسسات قدرت بیشتری نسبت به بانک های خصوصی و دولتی دارند. این مشکلاتی که ذکر شد، بزرگترین مشکلات نظام بانکی کشورمان در حال حاضر است.