قوانین جدید فرزندخواندگی در بن‌بست بهزیستی/ مخالفت مسئولین یا ضعف اطلاع‌رسانی؟ +عکس

در حالی که بسیاری از خانواده ها تصمیم به فرزندخواندگی کودکان بی سرپرست می گرفتند، با سختگیری های سازمان بهزیستی مواجه می شدند. بنابراین به دلیل نداشتن شرایط تعیین شده یا طولانی بودن مسیر پیش رویشان، خسته شده و از ادامه راه باز می ماندند.

از سوی دیگر اما روز به روز تعداد کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست در حال افزایش بوده و چگونگی نگهداری و سرپرستی از آنها به یکی از دغدغه‌های اصلی تبدیل شده است. در این راستا قانون حمایت از حقوق کودکان بی‌سرپرست و بد سرپرست، سال 92 در مجلس شورای اسلامی مورد بازنگری و تصویب قرار گرفت. در قانون جدید شرایط واگذاری فرزندان تحت‌سرپرستی سازمان بهزیستی نسبت به گذشته تسهیل شد.

بر‌اساس قوانین گذشته، فقط زن و شوهرانی می‌توانستند کودکی را به فرزندی قبول کنند که خودشان صاحب فرزند نمی‌شدند یا اینکه باید مقیم ایران می‌بودند. همچنین کودکان بی‌سرپرست فقط به فرزندخواندگی سپرده می‌شدند اما طبق قانون جدید شرایط سهل‌تر و در عین حال محکم‌تر از قبل شده است. به گونه‌ای که در حال حاضر دختران مجرد، خانواده‌های دارای فرزند و ایرانیان مقیم خارج نیز می‌توانند از مزایای فرزندخواندگی برخوردار باشند.

در قانون قبلی تأکید فقط بر حمایت از کودکان بی‌سرپرست بود اما قانون جدید علاوه بر کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست، کودکان و نوجوانان بد سرپرست را نیز شامل می‌شود.

همچنین در قانون قبل، فرزندخواندگی برای خانواده بدون فرزند بوده است اما در قانون فعلی اولویت اول برای خانواده‌های بدون فرزند- دوم برای دختران ازدواج نکرده - سوم خانواده‌های دارای فرزند است.

حمایت مالی در قانون قبلی ذکر شده، شفافیت در راهکارهای عملیاتی و قانونی وجود نداشت اما در قانون جدید بیمه- تملیک اموال و برخورداری از حق مستمری ولی (فوت و از کارافتادگی) مثل کودکان معمولی پیش‌بینی شده است. نکته بسیار مهم در فرآیند جدید فرزندخواندگی این است که برخلاف تصور عموم، اختصاص اموال به نام فرزندخوانده، منوط به نظر قاضی است و پیشاپیش، امری بدیهی و الزامی به شمار نمی‌آید. علاوه بر این باید خاطرنشان کرد که رسیدن اموال به فرزندخوانده هم منوط به نظر قاضی است و البته طبیعی است که به جهت تعلق عاطفی که بین والدین و فرزندخوانده ایجاد می‌شود، رسیدن اموال بعد از فوت ولی به فرزندخوانده تا حدی طبیعی به نظر می‌رسد. با تمام این اوصاف، قاضی، مرجع اصلی تشخیص این موضوع است.

در قوانین گذشته، متقاضیان از طریق دادگاه به بهزیستی معرفی می‌شدند اما در قانون فعلی متقاضیان اول به بهزیستی مراجعه و در صورت احراز صلاحیت به دادگاه مراجعه می‌کنند. و این روند راه برای فرزندخواندگی را کوتاه تر می کند.

با توجه به تغییرات صورت گرفته در قانون جدید، شرایط و زمینه‌های فرزندخواندگی و واگذاری کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست به کانون گرم خانواده تسهیل شده و تغییرات و اصلاحات قانونی جدید گشایشی در راستای پیشگیری از رسوبی شدن کودکان در مراکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست خواهد بود. این فرآیند ضمن اینکه فرزندان بی‌سرپرست و بد سرپرست را خانواده دار می‌کند، خانواده‌های بدون فرزند را نیز از نعمت وجود کودک بهره‌مند می‌کند.

آبان ماه سال گذشته بود که انوشیروان محسنی بندپی، رئیس سازمان بهزیستی درباره اجرایی شدن قانون جدید فرزندخواندگی گفت: پس از تصویب قانون، آیین نامه اجرایی آن نیز به تصویب رسید و به استان های مختلف کشور ابلاغ شده است.

وی با اشاره به اینکه مفاد قانون جدید فرزندخواندگی متفاوت و تکمیل قانون قبلی است، ایرادهایی هم متوجه قانون مصوب مجلس کرد که تایید شورای نگهبان را نیز برای اجرا گرفته افزود: «در حال حاضر حدود ۸۰ درصد فرزندان تحت پوشش بهزیستی دارای خانواده های بدسرپرست هستند و در قانون قبلی امکان فرزندخواندگی آنان وجود نداشت، اما در قانون جدید فرزندخواندگی موقت و همچنین واگذاری کودکان بدسرپرست نیز دیده شده.»

گویا ابلاغ این قانون به مزاق مسئولین بهزیستی چندان خوش نیامده چرا که رئیس سازمان بهزیستی در ادامه افزود: «این در حالی است که همه متقاضیان به دنبال این هستند فرزندی را که تحت پوشش خود قرار می‌دهند، به عنوان فرزند دائم مورد تربیت و مراقبت قرار دهند، اما ممکن است پس از یک سال خانواده این فرزند پیدا شود! بنابراین به دنبال علاقه‌ای که بین دو طرف ایجاد می شود، آثار روحی و روانی بر کسی که فرزند را قبول کرده و فرزندخوانده به وجود آید و آنان دچار تضاد شوند.»

در این میان اما سایت سازمان بهزیستی کشور که اولین منبع برای اطلاع رسانی متقاضیان فرزندخواندگی می باشد، قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست را به روز نکرده و همچنان حاوی شرایط قوانین قبلی برای فرزندخواندگی می باشد.

از سوی دیگر اما به تبعیت از قوانین درج شده در سایت سازمان بهزیستی، نهادهای دیگری چون سازمان ثبت احوال استان مازندران، همان قانون های گذشته را در سایت خود قرار داده و اطلاعات نادرستی را در اختیار مراجعه کنندگان قرار می دهد.

آنطور که به نظر می رسد، مسئولین سازمان بهزیستی به دلیل نامشخص که شاید عدم تمایل به اجرای قانون جدید باشد، تمایلی برای به روز کردن قوانین جدید فرزندخواندگی در سایت سازمان بهزیستی نداشته و یا دغدغه ای برای انجام این کار ندارند! در صورتیکه وظیفه این سازمان ارائه اطلاعات درست و به روز به مردم در خصوص چنین موضوعی است.

بسیاری از فعالان حقوق کودکان در کشور امیدوارند با اجرای درست قانون و آگاهی کامل مردم از آن، با تسهیل مسیر فرزندخواندگی و همراهی سازمان بهزیستی، هر روز تعداد بیشتری از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، لذت زندگی در کنار خانواده ای مهربان و صمیمی را تجربه کنند.