روابط ایران و سعودی از رقابت تا مخاصمه/ تقابل میان دو قدرت منطقه به کجا می انجامد؟/ همه خباثت های سعودی ها دربرابر ایرانیان

سرویس سیاسی فردا: جنوب غربی آسیا و شمال آفریقا همیشه به اقتضای موقعیت جغرافیایی خود کانون آشوب و تحول بوده است در این میان دو کشور پهناور ایران و عربستان همواره بر سر منافع استراتژیک خود درگیر رقابت و تقابل بوده اند. پیش از انقلاب این رابطه در سیطره و مدیریت غربی ها و به ویژه ای آمریکا کمتر به چالش کشیده می شد.

پس از انقلاب و برسرکار آمدن جمهوری اسلامی با نگاه اسلام انقلابی این تقابل تشدید شد و در مراحلی به رویارویی نزدیک شد و البته در این میان این سعودی ها بودند که مکررا نسبت به اتباع ایرانی در جسارت کردند و در مواردی دست به قتل و هتک حرمت آنان زدند.

اما از ابتدای سال 2011 و با شروع بیداری اسلامی در منطقه این تقابل شکل جدی تری به خود گرفت.

کشیده شدن درگیری ها به سوریه به عنوان عضو مهمی از محور مقاومت و عراق با دولتی اکثریتی شیعی و وجود مرقد ائمه در این کشور شکل جدیدی به خود گرفت.

اما اوج تنش ها در این رابطه با فاجعه منا و بی مسئولتی سعودی ها شکل گرفت که البته از سوی دستگاه دیئلماسی کشور با عکس العملی روبرو نشد و تنها رهبر مقتدر انقلاب بود مه تمام قد در برابر خباثت سعودی ها ایستاد.

قتل آیت الله نمر و عکس العمل مردم ایران به سفارت عربستان این تنش ها را به اوج رساند و منجر به قطع روابط دیپلماتیک رابطه ی دو کشور از سوی عربستان شد عکس العملی که مدت ها قبل از آن باید توسط ایرانی ها اتخاذ می شد انتظاری که از رویه دیپلماتیک دولت یازدهم فرسنج ها دور است.

عربستان سعودی به دنبال چیست؟

عربستان سعودی مدعی رهبری جهان اسلام است و در این زمینه خود را رقیب جمهوری اسلامی در منطقه غرب آسیا می داند. کشور ایران از کشورهای بزرگ و با ثبات منطقه بوده و سیاستهای کلی آن یعنی حمایت از محور مقاومت و بیداری اسلامی در تضاد با منافع عربستان است. آل سعود در منطقه مخالف حضور اسد و حامی تروریست هاست. از سوی دیگر عامل اصلی کمک به رژیم بحرین در سرکوب معترضان شیعه بوده است. حملات موشکی بی سابقه علیه مردم یمن و حمایت از دست نشانده شان منصور هادی را نیز نباید از یاد برد. رفتارهای خصمانه دولت عربستان با ملت و دولت ایران

در سال ۱۳۲۲ قتل یکی از حجاج ایرانی در ملاعام منجر به قطع رابطه سیاسی بین دو کشور ایران و عربستان شد. این زائر که به علت بدی مزاج در کعبه دچار استفراغ شده بود، به دست شرطه‌های امر به معروف عربستان دستگیر شد و در نهایت به جرم ملوث (آلوده) کردن خانه خدا و بدون توجه به دفاعیات و سخنانش سر بریده شد.

وزارت امور خارجه عربستان در پاسخ به اعتراض وزارت خارجه ایران، با استناد به کمک های این دولت به برخی ایرانیان در بین راه و همچنین قانونی‌خواندن حکم دادگاه این کشور، گفت: «اگر تفضل خداوندی و اقدامات احتیاط کارانه دولت عربی سعودی نبود، عده زیادی از حجاج ایرانی در نتیجه رفتار خجالت آوری که در خانه خدا می کنند، به قتل می‌ رسیدند.» همچنین وزارت خارجه عمل زائر ایرانی را محاربه با خدا و پیغمبر و فساد در زمین شمرد و با استناد به آیه ای از قرآن، حکم قتل وی را مشروع شمرد. قبل از انقلاب ۱۳۵۷

گفته می‌شود که پیش از وقوع انقلاب ۱۳۵۷ ایران روابط ایران و عربستان سعودی تا حدودی در چارچوبی که ایالات متحده آمریکا برای آنها تعریف کرده بود قرار داشت. شاه ایران و پادشاه عربستان در منطقه، هرکدام بخشی از مسئولیت‌های مبارزه با نفوذ اتحاد جماهیر شوروی در خاورمیانه را در زمان جنگ سرد برعهده داشتند. در این زمان در حالی‌که اختلاف نظرهای سیاسی بین دو کشور وجود نداشت، مناقشات مرزی و انرژی همواره در روابط دوجانبه حضور داشت. انقلاب ۱۳۵۷

با پیروزی انقلاب ایران، امام خمینی، از مردم کشورهای عربی خواستند تا علیه پادشاهان مورد حمایت امریکا قیام کنند. این اقدام با واکنش کشورهای عربی به‌خصوص عربستان سعودی همراه بود.

ماجرای عملیات طبس

پس از ناکامی دولت ایالات متحده آمریکا در اعمال فشار سیاسی و اقتصادی برای آزادی نیروهای آمریکایی در تهران که به جرم جاسوسی در سفارت ایالات متحده آمریکا بازداشت شده بودند، جیمی کارتر رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا دستور انجام عملیات نظامی آزادسازی گروگانهای آمریکایی را صادر می‌کند. عملیات به دلیل برپایی طوفان شن در صحرای طبس، شکست می‌خورد. زیبیگنیو برژینسکی بعدها در توضیح گوشه‌هایی از ابعاد این عملیات، به همکاری مصر و چند کشور دیگر اشاره می‌کند. او از ذکر نام سایر کشورهاخودداری می‌کند، اما دانشجویان مسلمان پیرو خط امام با توجه به برخی مدارکی که پس از بمباران هلی کوپترها (به دستور بنی صدر رئیس جمهور وقت ایران) سالم مانده بودند، می‌گویند: «این کشورها عبارت بودند از عربستان سعودی، ترکیه، عمان و پاکستان.» کشتار حاجیان ایرانی در سال ۱۳۶۶

این کشتار در سال ۱۳۶۶ شدیدترین ضربه را به روابط دوجانبه وارد کرد و وخیم‌ ترین دوران بین دو کشور رقم خورد؛ به طوری که امام خمینی در یکی از سخنرانی‌هایشان گفتند: حتی در صورتی که احتمال بخشش صدام وجود داشته باشد، هیچگاه نمی‌توان خیانت عربستان سعودی به اسلام را فراموش کرد. بر اساس اسناد منتشر شده ویکی‌لیکس، عبدالله بن عبدالعزیز، پادشاه وقت عربستان سعودی خواستار حمله نظامی ایالات متحده آمریکا به ایران و متوقف کردن برنامه هسته‌ای ایران بوده است. او در آوریل ۲۰۰۸ به ریان کروکر، سفیر ایالات متحده در عراق و ژنرال دیوید پترائوس گفته بود «سر افعی را قطع کنید». عادل الجبیر، سفیر عربستان در واشینگتن، از توصیه‌های مکرّر ملک عبدالله به آمریکا درباره حمله نظامی به ایران و متوقف‌کردن برنامه هسته‌ای این کشور یاد کرده است. نارضایتی عربستان از توافق هسته ای ایران با 1+5

در روزهایی که مذاکرات «ژنو ۲» و «ژنو ۳» در حال پیگیری بود، برخی مقامات دولتی و افراد سرشناس عربستانی نارضایتی خود را از امضای این توافق‌نامه ابراز کردند. از جمله دلایل ناخرسندی عربستانی‌ها از نزدیکی ایران و آمریکا، نگرانی از گسترش نفوذ محور مقاومت در منطقه خاورمیانه در سایه سکوت آمریکا در زمان ایجاد رابطه با ایران بوده است. در همان زمان برخی رسانه‌ها از سنگ‌اندازی عربستان سعودی و اسرائیل در مسیر حصول توافق هسته‌ای ایران و غرب خبر دادند. بعد از حصول توافق هسته‌ای ژنو، عربستانی‌ها بعد از سکوتی چند روزه، پیام تبریک محتاطانه ای در خصوص امضای چنین نفاهم‌نامه‌ای منتشر کردند. نقش عربستان در کاهش شدید قیمت نفت

در پی کاهش شدید قیمت نفت در ماه‌های انتهایی سال ۲۰۱۴ و اوایل سال ۲۰۱۵، دولت ایران و سایر کشورهای عضو اوپک که به دلیل افت شدید قیمت نفت دچار کاهش بی‌سابقه درآمدهای نفتی شده بودند، عربستان را متهم کردند که با افزایش بی‌سابقه تولیدات نفتی خود، در پی کاهش قیمت و ضربه به تولیدکنندگان نفتی است. پس از ماه‌ها عدم موضع‌گیری صریح دولت روحانی در این خصوص، وی در ژانویه ۲۰۱۵ (میلادی) عربستان سعودی و کویت را متهمان اصلی افت قیمت نفت عنوان کرد و این دو کشور را تهدید به متضرر شدن از این تصمیم خود کرد. تعرض مأموران بازرسی فرودگاه جده به ۲ نوجوان ایرانی

در ۱۸ فروردین ۱۳۹۴، با تعرض مأموران بازرسی فرودگاه جده به دو نوجوان ۱۴ و ۱۵ زائر ایرانی که قصد بازگشت به کشورشان را داشتند، تنش در روابط دوجانبه مجدد بالا گرفت. مجلس شورای اسلامی، طرح یک فوریتی لغو حج عمره ایرانیان را تا حصول اطمینان از امنیت زائران ایرانی، در دستور کار خود قرار داد. لغو سفر عمره

پس از آنکه حسن روحانی، دستور بررسی مسئله تجاوز دو مأمور عربستانی به دو نوجوان ایرانی را به علی جنتی داد، در ۲۴ فروردین ۱۳۹۴، علی جنتی، وزیر ارشاد ایران اعلام کرد پس از مطالعات و بررسی‌های انجام شده امروز به سازمان حج دستور داده شد تا زمانی که این افراد مجرم (متجاوزان به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده) محاکمه بشوند و مورد مجازات قرار بگیرند، عمره متوقف می‌شود و پروازهای ایران تعلیق خواهد شد. فاجعه منا

وقایع حج تمتع سال ۱۳۹۴، موجب تیرگی بیشتر روابط دو کشور شد. سقوط جرثقیل ساخت و ساز و همچنین فاجعه منا دو رویدادی بود که به خصومت دو کشور دامن زد. در خلال این دو حادثه که به کشته‌شدن صدها ایرانی منجر شد، ایران، مقامات عربستانی را مقصر اصلی خطاب کرد و خواهان عذرخواهی آنها شد. قطع شدن کامل روابط دیپلماتیک

عادل الجبیر وزیر امور خارجه دولت عربستان سعودی که منتظر بهانه ای بود تا به رابطه سرد با ایران خاتمه دهد در پی ماجرای حمله به سفارتخانه این کشور در ایران،در 13/10/94 (پس از اعدام شیخ نمر، رهبر شیعیان عربستان) اعلام کرد که روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرده است و از هیئت دیپلماسی ایرانی خواست ظرف ۴۸ ساعت خاک این کشور را ترک کنند. یک روز پس از اعلام قطع رابطه عربستان با ایران، عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان سعودی، در این باره توضیح داد که این قطع رابطه شامل پایان یافتن تمامی مناسبات تجاری و همچنین لغو پروازها بین دو کشور می‌شود؛ اما مسئله سفر ایرانیان به مراسم حج را در بر نمی‌گیرد. واکنش به جنجال‌سازی سعودی‌ها درباره ممنوعیت پروازهای ایرانی

خبرگزاری ایسنا در گزارشی نوشت: رسانه‌های عربستانی مدعی شدند مقامات عالی هواپیمایی این کشور فرود هواپیماهای شرکت ماهان در خاک سعودی را ممنوع کرده و اجازه حضور در آسمان این کشور را نیز از هواپیماهای این ایرلاین منع کرده است. مقصود اسعدی سامانی؛ دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی، در پاسخ به این سوال که آیا شرکت‌های هواپیمایی ایرانی از حریم هوایی عربستان برای عبور استفاده می‌کنند؟ گفت: در حال حاضر هیچ پرواز برنامه‌ای از سوی شرکت‌های هواپیمایی ایرانی به مقصد شهرهای مختلف کشور عربستان انجام نمی شود و برای انجام پروازهای حج نیز سازمان حج و زیارت و مسئولان عالی‌رتبه کشور برنامه‌ها را اعلام خواهد کرد. وی تاکید کرد: عربستان به عنوان مسیر اتصال به بعضی از کشورهای آفریقایی به حساب می‌آید که با توجه به آنکه ایرلاین‌های ایرانی در حال حاضر برنامه خاصی برای سفر به این کشور‌ها ندارند، استفاده از حریم هوایی این کشور نیز در دستور کار نیست. رئیس سازمان حج و زیارت گفت: همه ساله تا این تاریخ قرارداد آشپزخانه مرکزی، هتل‌ها، حمل و نقل و سهمیه‌های شرکت‌های هواپیمایی مشخص می‌شد اما تا امروز هیچ کدام مشخص نشده است و تمام اینها بستگی به برگزاری نشست با وزیر حج عربستان دارد که هنوز زمان برگزاری این نشست را اعلام نکرده‌اند. نماینده ولی‌فقیه در امور حج و زیارت نیز گفت: تاخیر ایجاد شده توسط عربستان برای انجام مذاکرات مقدماتی حج، به معنای آن است که نمی‌خواهند حج انجام شود.

از آنجایی که فریضه حج شخصی و مربوط به مرز و بوم خاصی نیست و حق همه مسلمان های جهان است دولت و دست اندر کاران این بخش باید تمام تلاش خود را بکنند تا رژیم سعودی بیش از این برای مسلمانان جهان علی خصوص ایران تعیین و تکلیف نکنند. با این همه کارشکنی و بی مسئولیتی دولت عربستان که در قبال کشور عزیزمان صورت گرفته است جای هیچ بحثی نیست که به این مزدوران فهمانده شود که در مقوله حج فقط وظیفه هماهنگی و برطرف کردن مشکلات حجاج را دارند نه چیز دیگر. باید با ابزارهای سیاسی و... به رژیم سعودی فهماند که بخشش هم اندازه دارد. رژیمی که بقای خود را در دشمنی با ملت و دولت ایران یافته است و در عالم مستی به سر می برد را، باید به هوش آورد.