چه رفتاری برای برد در برجام مناسب است؟

خبرگزاری مهر: «باراک اوباما» رئیس جمهور آمریکا، روز جمعه اظهاراتی را بیان کرد که بخش مهم این سخنان مربوط به ایران و اجرای برجام بود.

اوباما در بخشی از سخنان خود به طور ضمنی به عدم ‌لغو عملی برخی تحریم‌ها علیه ایران اذعان کرد و در عین حال گفت چند ماه طول می‌کشد تا شرکت‌های خارجی نسبت به معامله با ایران اطمینان خاطر پیدا کنند. رئیس جمهور آمریکا در ادامه گفت کشورش در نظر ندارد اجازه دهد از طریق نظام بانکی آمریکا با ایران معاملات دلاری انجام شود و شرکت‌های خارجی می‌توانند از طریق بانک‌های اروپایی با ایران همکاری داشته باشند.

این اظهارات اوباما نشان می دهد با وجود اظهاراتی که وی در ماه های اخیر در مورد لزوم پایبندی بر برجام داشته، شخصا التزامی به این موضوع ندارد و شرکت ها و تجار آمریکایی به شدت از سوی دولت وی زیر فشار هستند تا مبادا به فکر داد و ستد با ایران بیافتند.

در این مورد می توان به این موضوع نیز اشاره کرد که تداوم تحریم‌های آمریکا علیه صنعت حمل و نقل هوایی ایران، امضای قرارداد نهایی خرید ۱۱۸ فروند هواپیما از شرکت هواپیماسازی ایرباس را تاکنون به تعویق انداخته است.

در همین رابطه چندی قبل روزنامه گاردین در گزارشی با تاکید بر آنکه بانک‌های بزرگ اروپایی از واکنش آمریکا به تبادل این بانک‌ها با ایران نگران هستند، نوشت: «آنها منتظرند که دیگران برای ارتباط با ایران ریسک کنند. بانک‌های بزرگ اروپا همچنان درباره تبادلات تجاری با ایران نگرانی دارند. تحریم‌ها برداشته شدند اما عدم قطعیت در رویکرد و موضع گیری مقامات آمریکایی سبب بی میلی بانک ها برای ارائه خدمات پرداختی هستند».

این روزنامه نوشت: «مدتی از رفع تحریم های ایران گذشته اما بانک های بزرگ اروپا همچنان برای مدیریت کردن ارائه خدمات پرداخت ایرانی بی میل هستند چون درباره اینکه آنها اولین بانکی باشند که با واکنش مقامات آمریکایی مواجه شوند، نگرانی دارند. با وجود ارائه اطلاعات و راهنمایی وزارت خزانه‌داری آمریکا برای اطمینان بخشی به اروپا درباره ممکن بودن تعامل تجاری با ایران، بانک های بزرگ اروپا همچنان احتیاط در پیش گرفته‌اند».

این رسانه انگلیسی با اشاره به دستور العمل آمریکا به بانک های اروپایی درباره تبادلات با ایران نوشته است: «ادارات مربوط به تبعیت از تحریم ها در بانک های بزرگ مشغول بررسی راهنما و مجوز ۵۰ صفحه‌ای دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا هستند. برخی می‌گویند متن این راهنما آن قدر پیچیده است که شاید سبب ممانعت از بازگشت تاجران به ایران شود و برخی دیگر نگران آنند که شاید راه را برای تفسیر باز بگذارد».

در ادامه گزارش هم آمده است: «روحیه عمومی آن است که صبر کنند و بگذارند که دیگران اول ریسک کنند. البته بانک های کوچکتر یا بانک های چین و روسیه درباره بازار آمریکا نگرانی ندارند و شاید راه را (درباره تعامل با ایران) باز کنند».

در بخش دیگری از این گزارش هم می‌خوانیم: «بانک ها به طور خاص درباره تحریم های اولیه آمریکا در ارتباط با تروریسم و نقض حقوق بشر که علیه ایران باقی است، نگرانی دارند. یک بازرگان سوئیسی که اخیراً از دو بانک بزرگ این کشور دیدن کرد، گفت که به او گفته شده این بانک ها منتظر هستند تا ابتدا دیگر بانک ها (در تعامل با ایران) تلاش کنند و واکنش آمریکایی‌ها را ببینند».

بدعهدی های آمریکا

خلف وعده و بدعهدی های آمریکا فقط مربوط به اجرای برجام نیست. در همین رابطه «سید حسین موسویان» دیپلمات و عضو تیم اسبق مذاکره کننده هسته ای جمهوری اسلامی ایران گفت: ایران در دوران همه روسای جمهور بعد از انقلاب همیشه برای رفع خصومت با آمریکا حسن نیت نشان داد و آمریکا بدعهدی کرد.

موسویان در نشست شورای روابط جهانی شهر کلیولند ایالت اوهایو آمریکا با بیان اینکه مسیر صلح بین ایران و آمریکا پیچیده ترین مسیر صلح در عالم دیپلماسی امروز است، گفت: آمریکا باید چهار محور را در رفتار با ایران رعایت کند که از آن جمله؛ استفاده از دیپلماسی و نه تحریم، گفت و گو با زبان احترام و نه تهدید و تحقیر، تضمین عدم مداخله و نفوذ در ایران و بهره مندی از منافع مشترک است.

وی با اشاره به موارد استمرار خصومت های آمریکا بعد از برجام همچون کارشکنی کنگره در ارائه تحریم های جدید، ۱۰ دلیل بی اعتمادی ایران به آمریکا را برشمرد و به ذکر مواردی از خیانت های آمریکایی ها در حق ملت ایران پرداخت.

موسویان افزود: ساماندهی کودتای ۱۹۵۳ علیه مصدق، حمایت از دیکتاتوری شاه، اعمال سیاست تغییر رژیم در ایران، حمایت از تجاوز صدام، حمایت از بکارگیری سلاح شیمیایی علیه ایران، جنگ سیاسی، اقتصادی و اطلاعاتی در دودهه گذشته، ساقط کردن هواپیمای مسافری و کشتن ۲۹۰ ایرانی، حمایت بی چون و چرا از جنایات اسراییل علیه فلسطینی ها، رفتار دوگانه در موضوع هسته ای با تحریم ایران و برقراری روابط استراتژیک با اسراییل و پاکستان و هند که هم معاهده ان پی تی را نپذیرفته و هم بمب هسته ای ساخته اند، حمایت از رژیم های فاسد و دیکتاتور در منطقه از آن جمله است؛ آمریکایی ها باید بفهمند که دلایل بی اعتمادی ایران به آمریکا گسترده، مشروع و واقعی است.

‌بدعهدی های جدید

نخستین بار در اردیبهشت ماه سال گذشته بود که علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان از بد عهدی آمریکا در مذاکرات خبر داد. او گفت: آمریکایی ها نسبت به برخی بندهای بیانیه لوزان «دبه» درآورده اند. از آن زمان این اصطلاح راهی به ادبیات هسته ای کشورمان پیدا کرد.

چند روز بعد علی اکبر ولایتی هم با همین ادبیات به پیمان شکنی کاخ سفید اشاره کرد. وی که با پایگاه اطلاع رسانی Khamenei.ir مصاحبه می کرد به مواردی از این دبه در آوردن هم اشاره کرد و گفت: آمریکایی ها حتی به همان تعداد سانتریفیوژی که در بیانیه لوزان برای سایت فردو پذیرفته بودند هم پایبند نمانده اند.

به مرور «دبه در آوردن» یکی از کلید واژه هایی شد که در سخنان روزمره هیئت مذاکره کننده، کارشناسان سیاسی، مقامات دولتی، نظامی و ... و حتی عموم مردم مورد استفاده واقع شد.

در فضای مجازی هم که بر سر دبه غوغا به پا شد و صدها و بلکه هزاران مطلب و شعر و طرح گرافیکی با محوریت آن آفریده شد.

از مواردی همچون دبه در مذاكرات قبلی، ایرادت کنگره، تحریم های حقوق بشری، موشک های ایران و بازرسی از سایت های نظامی، تلاش برای پائین نگه داشتن قیمت نفت، تحقیقات هسته ای و ارائه فکت شیت می توان به عنوان مهمترین بدعهدی های آمریکا در یک سال اخیر یاد کرد.

واکنش ایران در قبال خلف وعده های آمریکا

عمر برجام هنوز به چند ماه نرسیده اما با این وجود بدعهدی های آمریکا و متحدانش در این خصوص در حال تبدیل شدن به پرونده ای قطور است و این در حالی است که مقامات ایرانی بارها هشدار داده اند در صورت نقض برجام از سوی طرف های غربی، تهران نیز مسئولیتی در قبال تعهدات خود نخواهد داشت.

واکنش ایران به خلف وعده های غرب فعلا در حد حرف بوده و باید دید تهران در صورت ادامه این روند چه راهکاری را در پیش می گیرد. شکی در این مورد نیست که مسئول اصلی شکست احتمالی برجام و از بین رفتن این توافق مهم هسته ای طرف های غربی هستند اما نباید فراموش کرد که غربی ها با در اختیار داشتن رسانه های خبری متعدد و با استفاده از شیوه های متعدد عوام فریبی، ایران را مسئول این امر معرفی خواهند کرد.

البته در این میان برخی از کشورها همچون آلمان به شدت خواستار احیای روابط اقتصادی و داد و ستد با ایران هستند اما باید دید این کشورهای مشتاق، اختلافات خود با آمریکا را در خصوص رابطه با ایران چگونه حل می کنند آیا ایالات متحده در این راه تنها می ماند یا آنکه واشنگتن می تواند همچنان ائتلاف شکننده خود علیه ایران را حفظ کند.