اوج زیبایی در دیار تکیه باغ‌های‌ تاریخی

خبرگزاری مهر: حکایت ترنجستان رنگ‌رنگ دیار چشمه‌ها روایت تکیه باغ‌هایی است که این روزها دلبری می‌کنند و مشتاقان را به خود می‌خوانند، اینجا آب و گل و سبزه بزمی بهاری به راه انداخته‌اند

عطش روزهای تابستان اینجا فروکش می‌کند، جایی که منحصربه‌فردترین تکیه باغ‌های ایرانی را در خود جای‌داده تا این جاذبه‌های بی‌بدیل در اوج غفلت کمتر شناخته‌شده باشند.

بخش وسیعی از محدوده پیرامون شهر بروجرد به‌ویژه بخش‌های شمالی و غربی درگذشته‌های نه‌چندان دور توسط حصار سبز و متراکمی از باغ‌های میوه و اشجار مختلف پوشیده شده بود.

این باغ‌ها که در قلب خود شاهد ایجاد خانه‌ها و تکیه باغ‌های تاریخی زیبایی بود امروزه به دلیل گسترش بی‌رویه شهر و تغییرات غیرمتعارف یا تخریب و یا به فضای مسکونی تبدیل‌شده تا این بافت زیبای تاریخی و طبیعی شهر بروجرد به‌عنوان دیار خانه باغ‌های تاریخی ایران دستخوش ناملایمات فراوانی شود.

ترنجستان

این کمربند سبز درگذشته‌های تاریخ بروجرد علاوه بر ارزش اقتصادی بالا، تولید میوه و ثمرات باغی در مقیاس قابل‌توجه، نقش تلطیف کننده هوا و ریه‌های شهر را هم به عهده داشته و باوجوداین انبوه اشجار بروجرد به دیار تابستانه‌ای بسیار خنک و بهار دل‌نشین شهرت داشته است.

باغ شهری که گردشگران را به خود می‌خواند

با این تفاسیر یکی از ویژگی‌های شهر تاریخی بروجرد «باغ شهر» بودن آن است که ظرفیت کم‌نظیری را برای جذب گردشگران از جای‌جای کشور فراهم آورده است، گردشگرانی که می‌توانند در حال و هوای کوچه‌باغ‌ها و خانه‌های تاریخی شهر هنرنمایی پاییز را به نظارت بنشینند.

کوچه‌باغ‌ها با توجه به ویژگی‌های کالبدی و معماری شهر تاریخی بروجرد همواره جزء جدانشدنی شهرسازی و معماری شهر بوده‌اند به‌گونه‌ای که بخشی از آثار تاریخی ثبت‌شده در بروجرد به تکیه باغات بروجرد مربوط می‌شود که نمونه متفاوت از باغات ایرانی به لحاظ طراحی هستند.

از گذشته تا به امروز مردم شهر بروجرد برای رهايی از تنش‌های زندگی روزمره و تجدیدقوا به کوچه‌باغ‌ها این شهرپناه می‌برند و از طبیعت برای گرفتن آرامش روحی بهره‌های فراوانی را می‌گیرند.

تر

اگرچه امروز بخش مهمی از باغ‌های درون شهر بروجرد تخریب‌شده و بخشی دیگری از باغ‌ها این باغ شهر مورد تهدید ساخت‌وساز شهری قرارگرفته و در این زمینه نظارت و پیشگیری جدی صورت نمی‌گیرد ولی همچنان این کوچه‌باغ‌ها هستند که زیبایی خاص خود را در فصول مختلف به‌خصوص بهار و پاییز در معرض نمایش می‌گذارند.

این مجموعه باغ‌ها به دلیل وجود گذرها و راه‌های عبور بین باغی در میان مردم شهر با عنوان «کوچه‌باغی» خوانده می‌شد و در داخل بسیاری از این باغ‌های شخصی که معمولاً متعلق به افراد متمول شهری بوده‌اند کوشک‌ها و عماراتی احداث می‌شد.

تکیه باغ‌های منحصربه‌فرد

این عمارات درون باغی را در بروجرد «تَکیهَ - takia» می‌گویند که شاید این نام‌گذاری به دلیل تک بنا بودن آن‌ها در مقابل واحدهای مسکونی به هم تنیده یا همان بافت شهر است.

تکیه‌های بروجرد به لحاظ ساختار، نحوه و موقعیت احداث تفاوت فاحشی با باغ‌های معروف ایرانی نظیر باغ شاهزاده، باغ ارم، باغ خان، باغ عفیف‌آباد و ... داشته و به صورتی کاملاً ارگانیک -خود شکل گیرنده - و با نگاه به علایق و خواسته‌های مالکان باغ احداث‌شده و چند کاربری و مزیت توأم برای استفاده‌کنندگان داشته‌اند.

ازجمله باغ‌های باقی‌مانده از گذشته کوچه‌باغ‌های بروجرد که در دل خود تکیه تاریخی دارد باغ تاریخی «ابوطالب بیرجندی» است که امروزه به مجموعه تاریخی و فرهنگی ترنجستان مشهور شده است.

این باغ تاریخی که امروز تبدیل به پارک و مجموعه گردشگری شده و نهال‌های زیادی در آن کاشته شده است به‌طور تقریبی ویژگی باغ‌های تاریخی بروجرد ازجمله تنوع درختان بارور و غیر بارور را دارد و تکیه تاریخی آن حفظ‌شده است.

این تکیه باغ زیبا با طراحی منحصر خود در بروجرد توانسته جمعیت زیادی را در روزهای تعطیل به سمت خود جذب کند به‌طوری‌که از شهرت زیادی بین گردشگران برخوردار است هرچند که برای معرفی شایسته آن همچنان راه طولانی وجود دارد.

ایجاد کمپ‌های گردشگری در مجموعه ترنجستان

رئیس اداره میراث فرهنگی بروجرد در رابطه با مجموعه ترنجستان به مهر می‌گوید: در بروجرد ظرفیت ارزشمندی به نام تکایا و یا خانه باغات بروجرد وجود دارد که یکی از این تکایای تاریخی تکیه باغ حاج ابوطالب بیرجندی بوده که در شرق بروجرد بناشده است.

یارمحمدی ادامه می‌دهد: این تکیه و فضای پیرامون آن به تملک شهرداری بروجرد درآمده که بخش عمده این تکیه با همکاری شهرداری و میراث فرهنگی مرمت‌شده است و طبق توافق قرار بر این است شهرداری به این تکیه کاربری فرهنگی بدهد.

وی با یادآوری اینکه مجموعه ترنجستان مربوط به اواخر دوره قاجار بوده و دارای ارزش تاریخی است اضافه می‌کند: طبق توافقی که درگذشته با شهرداری بروجرد انجام‌شده شهرداری زمینی را پیرامون باغ بیرجندی و تکیه تاریخی بیرجندی در اختیار اداره میراث فرهنگی بروجرد گذاشته است.

یارمحمدی در رابطه با احداث زیرساخت‌ها در محدوده این مجموعه زیبا می‌گوید: این اداره در آن دوران اقدام به آغاز احداث تعدادی کمپ گردشگری کرد که طبق توافق با شهرداری قرار بر این است پس از تکمیل این پروژه کمپ‌ها در اختیار شهرداری بروجرد قرار گیرد.

رئیس اداره میراث فرهنگی بروجرد یادآور می‌شود: این کمپ‌ها به‌منظور ایجاد یک زیرساخت اقامتی کم‌هزینه در کنار این مجموعه گردشگری احداث‌شده که امیدواریم زیرساخت‌های آن ازجمله گاز و جاده دسترسی مناسب به آن تکمیل‌شده تا بتوان هرچه سریع‌تر این کمپ‌ها را مورد بهره‌برداری قرارداد.

منوچهر یوسفی شهردار بروجرد نیز از ترنجستان به‌عنوان یکی از مجموعه‌های گردشگری جذاب غرب کشور یاد می‌کند و به خبرنگار مهر می‌گوید: در حال حاضر مشکل زیرساختی این مجموعه وضعیت راه دسترسی بوده که عملیات اجرایی اتصال راه دسترسی به کمربندی بروجرد در حال انجام است.

وی معتقد است که با تأمین زیرساخت‌های لازم ترنجستان می‌تواند به‌عنوان یک ظرفیت تفریحی و گردشگری ارزان‌قیمت برای استفاده اقشار مختلف مردم مطرح شود.

به‌هرروی به اعتقاد کارشناسان گردشگری کوچه‌باغ‌ها و تکیه باغ‌های بروجرد در فصول مختلف سال ظرفیت ناآشنا و مغفول در حوزه گردشگری این شهر محسوب می‌شوند که به نظر برای تبلیغ آن در سطح گسترده ضمن فعالیت‌های رسانه‌ای و تبلیغاتی باید از نابودی این ظرفیت جلوگیری شود.

از طراحی تکیه باغ‌های تاریخی و کوچه باغات این شهر کاملاً مشهود است که باغات تنها اقتصادمحور نبوده و توجه به زیباسازی بصری در فصول مختلف نیز مدنظر بوده است به‌طوری‌که در این باغات درختان غیر بارور فراوانی ازجمله چنار، کاج سرو، بید مجنون، صنوبر و... نیز دیده می‌شود.

از سوی دیگر وجود درختچه‌هایی ازجمله زالزالک وحشی که در گویش بروجردی «گیورچ» نامیده می‌شود و انواع یاس نسترن، رُز، گل محمدی و...جذابیت این کوچه‌باغ‌ها را دوچندان کرده است.

جاذبه‌هایی نیازمند معرفی

تکیه باغات بروجرد با توجه به معماری درون‌گرای خود دارای طراحی منحصربه‌فرد از باغات ایرانی هستند که دارای جذابیت‌های فراوان برای علاقه‌مندان به شیوه‌های زندگی گذشتگان در این منطقه به‌حساب می‌آیند.

به‌هرروی این ظرفیت ارزشمند شهر تاریخی بروجرد که نتیجه تفکرات اقتصادی و گردشگری گذشتگان این دیار بوده امروز بر کالبد وجودی و هویت شهر تاریخی بروجرد هنرمندانه تأثیرگذار است و می‌تواند ظرفیت خوبی برای سرمایه‌گذاری دولت و شهرداری بروجرد در بخش توسعه و حفاظت باغات برای جذب گردشگر از یک‌سو و تولید متنوع محصولات باغی از سوی دیگر باشد.

در این راستا به‌منظور جذب گردشگران به فضای این کوچه‌باغ‌ها و باغات تاریخی باید سرمایه‌گذاری جدی از سوی مسئولان صورت گیرد تا ضمن معرفی این جاذبه‌ها زمینه استفاده هرچه بیشتر از این ظرفیت‌ها فراهم شود.