دانشمندی که رویان را خلق کرد

برپایه این گزارش،‌ دکتر سعید کاظمی آشتیانی رئیس سابق پژوهشکده رویان و جهاد دانشگاهی دانشگاه علوم پزشکی ایران، دارای درجه دکترای تخصصی جنین شناسی از دانشگاه تربیت مدرس بود که پس از تشکیل پژوهشکده رویان، در رشد طب تولید مثل، فناوری سلول‌های بنیادی و همانند سازی در کشور نقش بسزایی داشت.

وی در اول فروردین سال 1340 در تهران متولد شد. آشتیانی در سال 1358 در رشته فیزیوتراپی دانشگاه علوم پزشکی ایران تحصیلات دانشگاهی خود را آغاز کرد. تعطیلی دانشگاه‌ها همزمان با انقلاب فرهنگی اندکی در تحصیل او وقفه ایجاد کرد و با حضور وی در جبهه‌های جنگ ایران و عراق این وقفه طولانی‌تر شد.

آشتیانی سرانجام پس از 11 سال، در سال 1369 مدرک کارشناسی ارشدش را در رشته فیزیوتراپی اخذ کرده و از دانشکده علوم توانبخشی فارغ التحصیل شد.

وی با همکاری دو تن از همکارانش در سال 1361، جهاد گروه پزشکی را در دانشگاه علوم پزشکی ایران تأسیس کرده و تا سال 1370 مسئولیت بخش طرح‌ها و تحقیقات آن را بر عهده داشت. از سال 1371 همراه با تغییرات ساختار مدیریتی جهاد دانشگاهی در سمت ریاست جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی ایران به فعالیت پرداخت که این فعالیت تا آخر عمرش ادامه داشت.

وی در طی این سال‌ها مراکز درمانی متعددی تأسیس و گروه‌های مختلف پژوهشی را راه اندازی کرد که یکی از آنها پژوهشکده رویان جهاد دانشگاهی است که در سال 1370 فعال شد.

کاظمی آشتیانی همزمان با مدیریت جهاد دانشگاهی و پژوهشکده رویان در مقطع دکترا در رشته علوم تشریح با گرایش جنین‌شناسی در دانشگاه تربیت مدرس ادامه تحصیل داد و در سال 1376 درجه دکترای خود را اخذ کرد.

چاپ ده‌ها مقاله در مجلات علمی داخلی و بین‌المللی، انجام چندین طرح تحقیقاتی ملی، تدریس در دانشگاه‌ها، نگارش کتاب، راه‌اندازی گروه‌های پژوهشی در شاخه‌های مختلف علوم پزشکی، برگزاری چند دوره جشنواره بین‌المللی رویان، داوری جشنواره‌های علمی و سردبیری مجله علمی پژوهشی یاخته از جمله اقدامات علمی وی به شمار می‌رود.

وی سرانجام در 14 دی سال 1384 در سن 44 سالگی بر اثر سکته قلبی در بیمارستان بقیه ا… الاعظم(عج) تهران دعوت حق را لبیک گفت.

مهمترین دستاوردهای کاظمی آشتیانی

توسعه تحقیقات در زمینه باروری و ناباروری ، تولید، تکثیر و انجماد سلول‌های بنیادی جنینی و بهره‌گیری از آن که نویدبخش افقی جدید در درمان بسیاری از بیماری‌های صعب العلاج است، از مهمترین دستاوردهای علمی و تحقیقاتی مرحوم آشتیانی است.

وی موفق به اجرای نخستین طرح همانندسازی حیوانات در خاورمیانه شد که پس از درگذشت این دانشمند فقید، نخستین بره‌های همانندسازی شده در کشور، در مرداد و مهرماه سال 85 متولد شدند که این امر تحول عظیمی در حوزه سلول‌های بنیادی ایجاد کرد.

دکتر حمید گورابی رییس پژوهشگاه رویان در گفت‌وگویی با ایسنا با اشاره به تحریم‌های ایجاد شده علیه کشور و اینکه این تحریم‌ها شامل بسیاری از تجهیزات و مواد آزمایشگاهی بوده است، یادآور شد: این تجهیزات هیچ گونه استفاده نظامی نداشته و صرفا برای انجام تحقیقات بوده و علاوه بر آن از چاپ مقالات دانشمندان ایرانی صرفا به دلیل ایرانی بودن آنها، توسط برخی از مجلات علمی نیز ممانعت شد.

وی با بیان اینکه زنده‌یاد دکتر کاظمی در چنین شرایط سختی پژوهشگاه رویان را تاسیس کرد، اظهار کرد: مرحوم کاظمی نه تنها به رشد علمی درون پژوهشگاه توجه داشت بلکه سعی و تلاش وافری برای به حرکت در آوردن چرخ علمی سایر مراکز علمی و تحقیقاتی کشور داشت به همین دلیل است که در هنگام از دست دادن او مقام معظم رهبری او را نوید‌دهنده آینده درخشان علمی کشور لقب دادند.

رییس پژوهشگاه رویان ادامه داد: علی‌رغم این که ارائه خدمات ناباروری در طول 24 سال برای دکتر کاظمی آشتیانی اعتبار به همراه داشت، ولی او با احداث یک آزمایشگاه تحقیقاتی کوچک به همگان اعلام کرد که یک سرویس درمانی جدید بدون انجام پژوهش موفق نخواهد بود. در چنین شرایطی تحقیقات پزشکی تولید مثل در رویان شکل گرفت تا ما بتوانیم در کنگره‌های بین‌المللی پزشکی تولید مثل حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشیم.

گورابی، با بیان اینکه سلول‌های بنیادی افق جدیدی را در پیش‌ روی بشریت گشوده است، ادامه داد: با مدیریت دکتر کاظمی و تلاش دانشمندان رویان به سرعت جمهوری اسلامی ایران در ردیف کشورهای نخست دنیا که صاحب فناوری‌های تولید و کشت و نگهداری سلول‌های بنیادی جنینی انسان بودند، قرار گرفت.

وی تحقیقات شبیه‌سازی تولید مثل با هدف رسیدن به فناوری شبیه‌سازی درمانی را از دیگر زمینه‌های فعالیت دکتر کاظمی نام برد که با تولد نخستین بره شبیه‌سازی شده خاورمیانه به ثمر رسید و یادآور شد: نخستین کارآزمایی بالینی با استفاده از سلول‌های بنیادی بزرگسالان در ترمیم ضایعات قلبی با همکاری تیمی از دانشگاه پزشکی تهران آغاز شد ولی در مدت کوتاهی پس از شروع این کارآزمایی بالینی، حادثه غمناکی رخ داد و دکتر کاظمی که به دنبال قلبی سالم برای بیماران بود، قلبش از تپش ایستاد.

رییس پژوهشگاه رویان با اشاره به خدمات ارزنده مرحوم کاظمی آشتیانی و آغاز فعالیت‌های کارآزمایی‌های وی در زمینه استفاده از سلول‌های بنیادی بزرگسالان در ترمیم ضایعات قلبی، گفت: پژوهشگاه رویان درصدد است که نقش محوری را در پزشکی فردا ایفا کند که شامل پزشکی ترمیمی و پزشکی سرطان می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه پژوهشگاه رویان پس از 10 سال راه مرحوم کاظمی آشتیانی را ادامه می‌دهد، گفت: رویان قصد دارد همان گونه که می‌خواست همواره در پزشکی فردا نقش محوری داشته باشد. روزی، "پزشکی فردا" برای ما منحصر به پزشکی تولید مثل بود ولی امروز عناصری از پزشکی ترمیمی، پزشکی مبتنی بر فرد، پزشکی سرطان و مهندسی با الهام از طبیعت و علوم شناختی است.

ارائه خدمات بین المللی رویان با دستاوردهای مرحوم کاظمی

دستاوردهای درمانی دکتر کاظمی به گونه‌ای بوده که امروز نه تنها بیماران ایرانی را از مراجعه به خارج از کشور بی نیاز کرده، بلکه موجب شده تا امروز شاهد حضور بیماران خارجی به ایران برای دریافت خدمات درمانی باشیم.

دکترعبدالحسین شاهوردی، معاون آموزشی و پژوهشی پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایسنا با تاکید بر این که در دهه 60 پس از بیماران قلبی، دومین گروهی که برای درمان به خارج از کشور می‌رفتند، گروه ناباروری بودند، گفت: این امر هزینه‌های زیادی را به مردم و دولت تحمیل می‌کرد ضمن آن که مسائل ناباروری، مسائل فرهنگی را برای بیماران ایرانی به همراه داشت.

شاهوردی ادامه داد: در آن زمان مسئولیت بخش تحقیقات جهاد دانشگاهی علوم پزشکی ایران به‌ عهده‌ دکتر کاظمی بود و شاید یکی از دلایلی که دکتر کاظمی از فیزیوتراپی تغییر رشته داد و به رشته‌ جنین شناسی آمد، همین مسایل بوده است و از آنجایی که جهاد دانشگاهی پلی میان دانشگاه و جامعه است، تحقیقات مرحوم آشتیانی نقش خودش را بر درمان بیماران نیازمند به خوبی نشان داد.

معاون آموزشی و پژوهشی پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی، با تاکید بر این که عمر رشته ناباوری کوتاه است و شاید در دنیا بیش از سه دهه قدمت ندارد، خاطرنشان کرد: ورود جهاد علوم پزشکی ایران به این حوزه علمی همزمان با رشد این علم در دنیا بود و مدیریت جهادی دکتر کاظمی به این حرکت جهادی سرعت بیشتری داد؛ به‌ طوریکه در بحث ناباروری، ما به موقعیتی دسترسی پیدا کردیم که با بهترین مراکز این رشته در کشورهای صاحب نام، رقابت می‌کنیم.

فرمایشات مقام معظم رهبری در نوروز 95

به گزارش ایسنا، امسال برای اولین بار رهبر معظم انقلاب اسلامی رسما از مرحوم دکتر سعید کاظمی آشتیانی رئیس فقید پژوهشکده رویان با عنوان " شهید " یاد کردند.

پیشتر نیز رهبر معظم انقلاب درباره این چهره علمی گفته ‌بودند: «دکتر کاظمی یکی از فرزندان صالح انقلاب و از رویش‌های مبارکی بود که آینده درخشان علمی در کشور را نوید می‌دهند».

رهبر انقلاب در بازدیدی که از پژوهشکده‌ رویان در سال 86 داشتند، این مجموعه را الگویی موفق و حاصل ترکیب سه عنصر مهم و اساسی «علم، ایمان و تلاش» معرفی کردند:

«اگر بخواهم این الگوی مطلوب را در یک جمله معرفی کنم، عبارت است از ترکیب علم، ایمان، تلاش. هم علم را جدی گرفتند، هم ایمان و پایبندی و تقوا را؛ نه به صورت یک سربار، بلکه به شکل یک عنصر اصلی در بافت مجموعه و در بافت کار و هم خستگی را فراموش کردند که به گمان من مرحوم کاظمی جان و سلامت خودش را هم سر همین کار گذاشت؛ یعنی این دنبالگیری و این اهتمام‌ها و خسته نشدن‌ها. لذا رویان در چشم من بسیار گرامی است و عزیز است.»

همچنین مقام معظم رهبری نیز در یکی از دیدارهای خود با اساتید دانشگاه‌ها با اشاره به مشکلات ناشی از عقب‌ماندگی تاریخی کشور در عرصه‌ علم و به خصوص مسائل پزشکی و درمانی، پیشرفت غیر قابل تصور در این زمینه را نتیجه‌ همین روحیه‌ انقلابی و جهادی معرفی می‌کنند:

«برای جراحی قلب، هفت، هشت سال در این کشور وقت داده می‌شد. یک نفر می‌خواست مثلا برود قلبش را عمل جراحی کند، دریچه‌اش را عوض کند، یا عمل پیوند رگ و غیره انجام دهد، بایستی هشت سال منتظر می‌ماند! این مال بیست سال پیش است. خیلی‌ها هم می‌مردند. ما امروز وقتی به آن گذشته نگاه می‌کنیم، می‌بینیم حرکت کشور در این زمینه‌ها، یک حرکت غیر قابل تصوری است؛ حرکت، خیلی خوب بوده. کار کردیم، نتیجه‌اش را هم داریم مشاهده می‌کنیم. همین رویان- که آقای دکتر گورابی گزارش دادند - و این ماجرای سلول‌های بنیادی که اینها با امکانات کم توانستند به آن دست پیدا کنند و پیشرفتی که در این زمینه کرده‌اند و دراین سمیناری که دو سال قبل در اینجا تشکیل شد و دانشمندان دنیا، آمدند و با آنها مصاحبه شد و گواهی و اظهار شگفتی کردند؛ اینها یک داستان‌هایی است که واقعاً جا دارد به عنوان مایه‌های افتخار، جلوِ چشم ما باشد. ما شخصیت‌هایی از قبیل مرحوم دکتر کاظمی آشتیانی - که حالا من مقیدم از این جوان پاکباخته‌ مؤمنِ فاضلِ کارآمد و مدیر حقیقتاً انقلابی و مؤمن اسم بیاورم - داریم.»

رهبر فرزانه انقلاب اسلامی همچنین در قسمتی از فرمایشات خود در اجتماع پرشور زائران و مجاوران در رواق امام خمینی(ره) حرم حضرت ثامن الحجج(ع) در نوروز 95 با تاکید بر ضرورت حمایت از جریان انقلابی فرمودند: « کاری که شهدای هسته‌ای پیش‌آهنگ آن بودند در زمینه‌های هسته‌ای. کاری که شهید تهرانی‌مقدم پیش‌آهنگ آن بود. کاری که شهید کاظمی در زمینه سلول‌های بنیادی پیش‌آهنگ آن بود؛ این‌ها کار‌های بسیار بزرگی است. کار‌ی که شهید آوینی و مرحوم سلحشور در زمینه فرهنگی پیش‌آهنگ آن بودند؛ این‌ها پیشروان کارهای انقلابی در کشور هستند. اینکه من بارها تکرار کردم نیروهای انقلابی و حزب‌اللهی را گرامی بدارید، به این خاطراست که هرجا کار انقلابی انجام شد، اثرش را دیدیم.»